Біятэхналёгія
Біятэхналёгія — навука, якая вывучае магчымасьці выкарыстаньня жывых арганізмаў, іхных сыстэмаў ці прадукты іхнае жыцьцядзейнасьці дзеля вырашэньня тэхналягічных задачаў, а таксама магчымасьці стварэньня жывых арганізмаў зь неабходнымі ўласьцівасьцямі з дапамогай геннай інжынэрыі. На працягу тысячагодзьдзяў чалавецтва выкарыстоўвала біятэхналёгіі ў сельскай гаспадарцы, вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, працэсах зьмяненьня навакольнага асяродзьдзя й мэдыцыне[1].
Біятэхналёгіей часьцяком называюць выкарыстаньне геннай інжынэрыі ў XX—XXI стагодзьдзях, але тэрмін адносіцца й да больш шырокага комплексу працэсаў мадыфікацыі біялягічных арганізмаў дзеля забясьпячэньня патрэбаў чалавека, пачынаючы з мадыфікацыі расьлінаў і свойскіх жывёлаў шляхам штучнага адбору й гібрыдызацыі. З дапамогай сучасных мэтадаў традыцыйныя біятэхналягічныя вытворчыя комплексы атрымалі магчымасьць палепшыць якасьць харчовых прадуктаў і павялічыць прадуктыўнасьць жывых мікраарганізмаў.
Панятак, як мяркуецца, было ўведзены ва ўжытак у 1919 годзе вугорскім інжынэрам Караем Эрэкі. Да 1971 году тэрмін выкарыстоўваўся да харчовай прамысловасьці й сельскай гаспадаркі. З 1970 году навукоўцы выкарыстоўваюць слова ў дачыненьні да лябараторных мэтадаў.
Біятэхналёгія заснавана на генэтыцы, малекулярнай біялёгіі, біяхіміі, эмбрыялёгіі й вузнай біялёгіі, а таксама на хімічнай і інфармацыйнай тэхналёгіях і робатэхніцы.
У Беларусі біятэхналёгіі распрацоўваюцца ў шэрагу наступных ўстановаў:
- Інстытут біяфізыкі і вузнай інжынэрыі Нацыянальнай акадэміі навук;
- Інстытут мікрабіялёгіі Нацыянальнай акадэміі навук;
- Інстытут генэтыкі і цыталёгіі Нацыянальнай акадэміі навук;
- Беларускі навукова-дасьледчы інстытут эпідэміялёгіі й мікрабіялёгіі Міністэрства аховы здароўя.
Раней вытворчыя прадпрыемствы былі аб’яднаныя ў беларускі дзяржаўны канцэрн па вытворчасьці й рэалізацыі фармацэўтычнай і мікрабіялягічнай прадукцыі (канцэрн «Белбіяфарм»), які ў 2011 годзе быў ліквідаваны[2][3].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ «Incorporating Biotechnology into the Classroom What is Biotechnology?» Incorporating Biotechnology into the High School Classroom through Arizona State University's BioREACH program.
- ^ «Канцэрн „Белбіяфарм“ спыніць сваё існаванне 1 лістапада». Наша Ніва.
- ^ «Канцэрн Белбіяфарм ліквідаваны». Беларускі партызан.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Біятэхналёгія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Фундацыя біятэхналягічнай дасьведчанасьці й адукацыі (анг.).
- Справаздача па сельскагаспадарчай біятэхналёгіі. Food and Agriculture Organization of the United Nations (анг.).
- Эканамічныя перавагі выкарыстаньня біятэхналёгіі ў ЗША для бізнэсу і грамадзтва. NOAA Economics (анг.).