Бэла Бартак

Бэла Бартак
	Бэла Бартак
	па-вугорску: Bartók Béla
	Бэла Бартак у 1928 годзе
Дата нараджэньня	25 сакавіка 1881[…]
Месца нараджэньня	Сынікалаў-Марэ[d], Тыміш[d], Румынія;
Дата сьмерці	26 верасьня 1945[…] (64 гады)
Месца сьмерці	Нью-Ёрк, Нью-Ёрк, ЗША;
Прычына сьмерці	леўкемія[d]
Месца пахаваньня	Фэрнкліф[d]; Фаркашрэці[d];
Месца вучобы	Музычная акадэмія Фэрэнца Ліста (1903); Gymnasium Grösslingová[d];
Прафэсія	кампазытар і піяніст
Навуковая сфэра	музыка, народная музыка[d], музыказнаўства[d] і музычная этнаграфія[d]
Месца працы	Музычная акадэмія Фэрэнца Ліста; Nyugat[d];
Сябра ў	Вугорская акадэмія навук
Жанры	опэра
Інструмэнты	піяніна
Бацька	Бэла Бартак[d]
Маці	Паўла Войт[d]
Дзеці	Пэтэр Бартак[d] і Бэла Бартак[d]
Узнагароды	Прэмія імя Кошута[d] (1948) прэмія апякунскай рады «Грэмі»[d] (1984) Honorary Member of the International Society for Contemporary Music[d]
Сайт	bartok.hu (вуг.)
	Бэла Бартак у Вікісховішчы

Бэ́ла Ба́ртак (па-вугорску: Béla Bartók; 25 сакавіка 1881 — 26 верасьня 1945, Нью-Ёрк, ЗША) — вугорскі кампазытар і піяніст. Адзін з самых вядомых кампазытараў 20 стагодзьдзя. Бэла Бартак з Фэрэнцам Лістам лічацца самымі вялікімі вугорскімі кампазытарамі^[8]. Сабраў калекцыю фольк-музыкі, прааналізаваў яе і, такім чынам, стаў пачынальнікам кампаратыўнай музыкалёгіі, якая пазьней ператварылася ў этнамузыкалёгію.

Бэла Бартак нарадзіўся 25 сакавіка 1881 году ў маленькім горадзе Nagyszentmiklós у мясцовасьці Банат, якая на той час была часткай Каралеўства Вугоршчыны і ўваходзіла ў Аўстра-Вугоршчыну (ад 1920 году гэты горад перайшоў да Румыніі і атрымаў назву Sânnicolau Mare). Бартак мае мяшанае паходжаньне. Па мячы ён паходзіць са шляхетнага вугорскага роду, які паходзіць зь вёскі Borsodszirák, што ў Вугоршчыне^[9]. Ягоная бабка (маці бацькі) паходзіла з сэрбскай каталіцкай сям’і. Маці самога Белы Бартака Паўла была этнічнай немкай, хоць і добра размаўляла па-вугорску^[10]. У яе ён і пачаў вучыцца граць на піяніна. Займаўся піяніна зь некалькімі настаўнікамі. У 1888 годзе раптоўна памёр бацька. Тады маці адвезла яго зь сястрой у Вінаградаў, што цяпер знаходзіцца ва Ўкраіне. Пазьней пераехалі ў Браціславу, дзе ва ўзросьце 11 гадоў Бэла Бартак даў свой першы канцэрт. Ён выхоўваўся ў традыцыях каталіцтва, але ў маладосьці стаў атэістам. Ён верыў, што вызначыць існаваньне Бога немагчыма і не зьяўляецца неабходным. Пазьней захапіўся ўнітарыянствам і прыняў унітарыянства ў 1916 годзе. Ягоны сын пазьней нават узначаліў Вугорскую Ўнітарыянскую царкву. У 1902 годзе пазнаёміўся з Рыхардам Штраўсам. Музыка Штраўса моцна паўплывала на раньнія творы Бартака. Ад 1907 году зазнаў уплыў францускага кампазытара Клёда Дэбюсі. У 1911 годзе стварыў сваю адзіную опэру — «Замак Сіняй барады» і прысьвяціў яе сваёй першай жонцы Марце. Ён падаў гэтую опэру на конкурс Вугорскай камісіі прыгожых мастацтваў, яле яны не прынялі опэру да ўдзелу ў конкурсе з-за таго, што яна не падыходзіла да выкананьня. Бартак расчараваўся гэтаму і пасьля гэтага два-тры гады сачыняў мала. У 1935 годзе абраны чальцом-карэспандэнтам Вугорскай акадэміі навук, у 1945 годзе — правадзейным чальцом Вугорскай акадэміі навук. Пасьля пачатку Другой Сусьветнай вайны разам са сваёй другой жонкай Дытай зьехаў у Нью-Ёрк. Памёр ва ўзросьце 64 гадоў у Нью-Ёрку.

Крыніцы

^ ^а ^б Stevens H. Bela Bartok // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ ^а ^б Béla Bartók // Internet Broadway Database (анг.) — 2000.
^ Béla Bartók // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.
^ Deutsche Nationalbibliothek Record #118506900 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ ^а ^б Барток Бела // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
^ http://lfze.hu/lexikon_nagy_elodok/lexikon-1861
^ ^а ^б ^в ^г Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ Gillies, Malcolm "Béla Bartók". The New Grove Dictionary of Music and Musicians / edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. — second edition. — London: Macmillan Publishers, 2001.
^ Móser, Zoltán Szavak, feliratok, kivonatok // Tiszatáj. — 2006. — Т. 60. — № 3 (сакавік). — С. 44.
^ Bayley, Amanda Cambridge Companion to Bartók. Cambridge Companions to Music. — Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2001. — С. 16.

Вонкавыя спасылкі

Ангельскі Вікіцытатнік зьмяшчае збор цытатаў, датычных тэмы гэтага артыкула:

Béla Bartók

Bela Bartok, Hungarian composer (анг.) Britannica.com

[_0e98d27a6d4e74fb-1] а ^б Stevens H. Bela Bartok // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_43885b93eea68450-2] а ^б Béla Bartók // Internet Broadway Database (анг.) — 2000.

[_37c204bcfc42cbb9-3] Béla Bartók // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.

[_e61fa1956b21a12d-4] Deutsche Nationalbibliothek Record #118506900 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_6b99f22495623c35-5] а ^б Барток Бела // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[_5a9e4ad24042a36b-6] ttp://lfze.hu/lexikon_nagy_elodok/lexikon-1861

[_d4bfa50ecfca5c33-7] а ^б ^в ^г Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[8] Gillies, Malcolm "Béla Bartók". The New Grove Dictionary of Music and Musicians / edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. — second edition. — London: Macmillan Publishers, 2001.

[9] Móser, Zoltán Szavak, feliratok, kivonatok // Tiszatáj. — 2006. — Т. 60. — № 3 (сакавік). — С. 44.

[10] Bayley, Amanda Cambridge Companion to Bartók. Cambridge Companions to Music. — Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2001. — С. 16.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Нарматыўны кантроль
Міжнародныя	FAST МІСН VIAF 2 WorldCat
Нацыянальныя	Нарвэгія Чылі Гішпанія Францыя Зьвесткі НБФ Каталёнія Нямеччына Італія Ізраіль Фінляндыя Бэльгія ЗША Швэцыя Латвія Японія Чэхія Аўстралія Грэцыя Карэя Румынія 2 Харватыя Нідэрлянды Польшча Партугалія Ватыкан
Навуковыя	CiNii
Артысты	Прэмія „Грэмі“ LexM MusicBrainz Музэй д’Арсэ
Асобы	BMLO Нямецкія біяграфіі Trove
Іншыя	SNAC IdRef