Анджэй Тшэбіньскі
| Анджэй Тшэбіньскі | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 27 студзеня 1922[1][2] |
| Памёр | 12 лістапада 1943[1][2] (21 год)
|
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэт, літаратурны крытык |
| Мова | польская мова[3] |
Анджэй Тшэбіньскі (па-польску: Andrzej Trzebiński; 27 студзеня 1922, Радгашч, Польшча — 12 лістапада 1943, Варшава) — польскі паэт, драматург, літаратурны крытык і публіцыст з пакаленьня Калюмбаў.
Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Скончыў гімназію імя Тадэвуша Чацкага, у 1940 годзе распачаў навучаньне ў падпольным Варшаўскім унівэрсытэце, дзе вывучаў славістыку і польскую філялёгію. Прафэсара Станіслава Адамчэўскага, які зрабіў на яго вялікі ўплыў, называў сваім першым настаўнікам. Як і многія яго аднагодкі, спалучаў навучаньне з працай (пілавальніка на чыгунцы) і кансьпірацыйнай дзейнасьцю. Ад 1942 году быў зьвязаны з Канфэдэрацыяй народа — польскай падпольнай ваенна-палітычнай арганізацыяй, што дзейнічала ў 1940—1943 гг.
У падпольлі перадусім быў заняты арганізацыяй літаратурнага руху. Браў удзел у выданьні часопіса «Мастацтва і народ» (Sztuka i Naród) ад пачатку яго заснаваньня. Напісаў значную колькасьць праграмных артыкулаў, у якіх фармуляваў задачы літаратуры і месца ў ёй новага пакаленьня творцаў ва ўмовах акупацыі. У пачатку чэрвеня 1943 году стаў галоўным рэдактарам гэтага часопіса, заняўшы месца свайго найбліжэйшага сябра Вацлава Баярскага, сьмяротна параненага падчас ускладаньня вянка на магілу Мікалая Капэрніка — акцыі пратэсту супраць сьвяткаваньня немцамі 400-гадовага юбілею вучонага як прыналежнага да нямецкай нацыі. Быў галоўным рэдактарам «Мастацтва і народа» да свайго арышту 6 лістапада 1943.
Тшэбіньскі — заснавальнік і першы кіраўнік «Культурніцкага руху» (Ruch Kulturowy), які пастуляваў адсутнасьць падзелу на партыі і арганізацыі. Тшэбіньскі быў адным з суаўтараў маніфэсту «Руху», які пабачыў сьвет у № 14-15 «Мастацтва і народа» — у сьнежні 1944 году, праз год пасьля сьмерці паэта.
Як рэдактара «Мастацтва і народа» Тшэбіньскага доўга расшуквалі немцы, але арыштавалі яго не ў сувязі з кансьпірацыйнай дзейнасьцю, а за «незаконныя» абеды ў фабрычнай сталоўцы пад імем Анджэя Яраціньскага, на якія ён ня меў права, бо не працаваў на фабрыцы. Свайго сапраўднага імені Тшэбіньскі не назваў і быў расстраляны ў вулічнай расправе на рагу варшаўскіх вуліцаў Варэцкая і Новы Сьвят.
Анджэю Тшэбіньскаму прысьвечаны мэмуарны аповед Тадэвуша Бароўскага «Партрэт сябра» з цыклю «Экзамен на Гандлёвай».
Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Большасьць твораў са спадчыны Тшэбіньскага згарэла падчас Варшаўскага паўстаньня, ацалела ўсяго каля 400 старонак. Гэта вершы, драматычны гратэск «Каб падняць ружу» (у якой аўтар рэалізаваў сваю канцэпцыю драмы, выкладзеную ў артыкуле «Лабараторыя драмы»), фрагмэнты няскончанай фаовесьці «Кветкі з забароненых дрэваў», публіцыстычныя артыкулы і дзёньнік.
Проза[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Кветкі з забароненых палёў (Kwiaty z drzew zakazanych), выд. 1972 (няскончаная аповесьць)
- Дзёньнік (Pamiętnik)
Драма[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Каб падняць ружу... (Aby podnieść różę…)
Эсэістыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Лабараторыя драмы (Z laboratorium dramatu)
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
- ^ а б Andrzej Trzebiński // SNAC (анг.) — 2010.
- ^ Trzebiński, Andrzej, 1922-1943 // CONOR.SI
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Тшэбіньскі, Анджэй (Trzebiński, Andrzej)(недаступная спасылка) // Часопіс «ПрайдзіСвет»: Асоба: Аўтары — Эл.рэсурс prajdzisvet.org