Ян Ходзька-Барэйка

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Ходзька.

Ян (Іван) Ходзька, Барэйка (24 чэрвеня 1777, мяст. Крывічы Вялейскага пав. Менскай губ., цяпер Мядзельскі раён Менскай вобласьці — 10 лістапада 1851, Менск; Псэўданімы: Ян са Сьвіслачы, Jan ze Świsłoczy) — пісьменьнік, драматург, грамадзкі дзяяч. Бацька Язэпа Ходзькі, Міхала Ходзькі, Станіслава Ходзькі і Аляксандра Ходзькі.

Біяграфія

Атрымаў хатнюю адукацыю, вучыўся ў школах Вільні. З 1793 г. цывільна-вайсковы камісар Ашмянскага пав., з 1795 г. асэсар суду ў Паставах, з 1798 г. падсудак, з 1808 г. падкаморы Вялейскага пав., з 1811 г. старшыня Галоўнага цывільнага суду ў Менску. Адзін з арганізатараў масонскіх ложаў у Менску і Вільні. Дом Я. Ходзькі ў Менску стаў асяродкам культуры, дзе арганізоўваліся канцэрты і тэатральныя пастаноўкі. Пасьля звальненьня зь дзяржаўнай службы пераехаў у Вільню, дзе працаваў у Камісіі па спадчыне князёў Радзівілаў. Быў чальцом таварыстваў дабрачыннасьці і шубраўцаў. Захапіўся праблемамі асьветы ў краі. У артыкуле ў часопісе «Dzieje dobroczynności» (1820, № 1) выказаўся за пашырэньне адукацыі сярод народу; ідэю народнай школы і асьветы разьвіў у аповесьці «Пан Ян са Сьвіслачы» (1821). У выніку Я. Ходзька быў абраны ганаровым чальцом Віленскага ўнівэрсытэту і прызначаны інспэктарам школаў Віленскай, Магілёўскай і Віцебскай губ. У 1826 арыштаваны і зьняволены ў Петрапаўлаўскай крэпасьці. Вярнуўся ў Вільню вясной 1830. Знаходзіўся пад наглядам паліцыі. За ўдзел у паўстаньні 1830—1831 гадоў зноў арыштаваны ў 1830. Сасланы на Ўрал. Вярнуўшыся ў 1834 з ссылкі, жыў з арандатарства ў Менскай губ. Пісаў мэмуары. Пахаваны ў Заслаўі.

Творчасьць

Пісаў на польскай мове. Клясыцыст, потым псэўдаклясыцыст-маралізатар. Аўтар камэдыі «Вызваленая Літва, або Пераход Нёмана» (1812), трагедыі «Кракус» (нап. 1816), аповесьцей «Пан Ян са Сьвіслачы…» (1821) і «Брат і сястра» (1845), трактата «Аб эксдывізіях, або Аб судовым падзеле маёнтка даўжніка на карысьць крэдытораў» (1816), успамінаў і артыкулаў па гісторыі Меншчыны, адметных жывасьцю апавяданьня і значнай колькасьцю беларусізмаў. Друкаваўся ў часопісе «Dziennik Wileński» («Віленскі дзёньнік»), альманаху «Rubon» («Рубон») і інш. П’есы Я. Ходзькі ставіліся ў Менску на аматарскай сцэне ў 1812.

Бібліяграфія

Pisma rozmaite autora «Pana Jana ze Świsłoczy». T. 1—12. Wilno, 1837—1842.
Diecezja Mińska około 1830 roku. T. 1. Struktury parafialne. Lublin, 1998.

Літаратура

Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т.2. —Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9
- Грыцкевіч В. П., Мархель У. І. Пан Ян са Свіслачы з сынамі // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мядзельскага р-на. Мн., 1998;
- PSB;
- АЗБ.
Chodźko D. Jan Chodźko: Obrazek życiorysowy // Teka Wileńska. 1858, № 5.
Turska H. Język Jana Chodźki. Wilno, 1930.

Вонкавыя спасылкі

Асветнік з Мядзельшчыны(недаступная спасылка)