Перайсьці да зьместу

Фэдэрыка Фэліні

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Фэдэрыка Фэліні
Federico Fellini
Дата нараджэньня 20 студзеня 1920
Месца нараджэньня Рыміні, Італія
Дата сьмерці 31 кастрычніка 1993 (73 гады)
Месца сьмерці Рым, Італія
Прычына сьмерці інфаркт міякарда
Месца пахаваньня
Грамадзянства Італія
Месца вучобы
Занятак рэжысэр, сцэнарыст
Гады дзейнасьці 1950—1990
Сябра ў Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d] і Акадэмія прыгожых мастацтваў[d]
Узнагароды «Оскар» (1993)
IMDb ID nm0000019
Сайт www.federicofellini.it

Фэдэры́ка Фэлі́ні (па-італьянску: Federico Fellini; 20 студзеня 1920 — 31 кастрычніка 1993) — італьянскі рэжысэр. Нарадзіўся і вырас у Рыміні. Памёр у Рыме ва ўзросьце 73 гадоў ад інсульту. Аэрапорт у Рыміні названы ў яго гонар.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раньнія гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фэдэрыка Фэліні нарадзіўся 20 студзеня 1920 году ў сям’і коміваяжора. Ён рос хваравітым дзіцем. Ужо ў дзяцінстве Фэліні любіў уладкоўваць прадстаўленьні: вырабляў маскі, размалёўваў лялек, шыў гарнітуры. Вялікае ўражаньне на яго зрабіў цырк, які прыехаў на гастролі ў яго горад. Адукацыю Фэдэрыка атрымаў клясычную, скончыўшы манастырскую школу ў Фао. У 1937 годзе ён пераяжджае ў Флярэнцыю, дзе вучыцца на рэпартэра, падзарабляючы карыкатурыстам у фірме «Фэба» свайго прыяцеля Дэмаса Баніні. У 1938 годзе Фэліні прыяжджае ў Рым. Жыве недалёка ад вакзалу, у мэбляваных пакоях, суседнічаючы з гандлярамі-кітайцамі, злодзеямі і прастытуткамі. За сваю худзізну Фэдэрыка атрымаў мянушку «Гандзі». У гэты час ён зарабляе на жыцьцё малюнкамі для газэт і часопісаў і піша тэксты для вар’етэ, рэклямы і невялікіх радыёпастановак. З 1938 па 1942 год Фэліні публікуецца ў знакамітым гумарыстычным часопісе «Марк Аўрэлій», вядомым сваім антыфашызмам. Каля сямісот яго твораў убачылі сьвет, перш чым яму прапанавалі пісаць сцэнары.

Ваенныя гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Каб ухіліцца ад службы ў мусалініеўскім войску, Фэдэрыка прыходзілася сымуляваць хваробы. У 1943 годзе на адным рымскім радыё гучалі пацешныя перадачы аб жыцьці закаханых — Чыка і Паліны, напісаныя Фэдэрыка Фэліні. Неўзабаве яму прапанавалі паказаць гэтыя гісторыі на экране, і Фэліні ўзяў на сябе пастаноўку. Адной з выканаўцаў была прыгожая Джульета Мазіна. Яна і стала адзінай жонкай Фэдэрыка Фэліні. Ён зваў яе сваёй галоўнай крыніцай натхненьня. Празь некалькі тыдняў пасьля вясельля Джульета зацяжарыла, але з-за выпадковага падзеньня ў яе здарыўся выкідак. І ўсё ж, у сакавіку 1945 году ў Фэліні нарадзіўся сын, які быў названы ў гонар бацькі. Але маленькі Фэдэрыка быў вельмі слабым і праз два тыдня пасьля нараджэньня памёр. Больш дзяцей у сям’і Фэліні не было.

Творчыя гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калі ў Рым увайшлі саюзныя войскі, Фэліні са сваім сябрам гандлявалі ў невялікай лавачцы шаржамі на пераможцаў. Аднойчы, да іх зайшоў Рабэрта Расэліні. Ён зьбіраўся зьняць кароткамэтражку аб доне Маразіні — рымскім сьвятару, якога расстралялі немцы. Фэліні пашырыў тэму і разам з Сэрджыа Амідэі і Рабэрта Расэліні напісаў сцэнар да фільма «Рым, адчынены горад». Посьпех быў грандыёзны. Фільм паклаў пачатак нэарэалізму. Фэдэрыка стаў вядомым сцэнарыстам. Фэліні напісаў яшчэ некалькі сцэнараў, напрыклад, да фільма Рабэрта Расэліні «Пайза». У 1950 годзе Фэдэрыка ставіць свой першы фільм разам з Альбэрта Латуада пад назвай «Агні вар’етэ». Фэліні напісаў сцэнар для новага фільма «Белы шэйх» (1952), рэжысэрам якога павінен быў стаць Антаніёні, але той адмовіўся здымаць па такім сцэнары. Таму Фэліні зьняў фільм сам. Посьпеху гэты фільм ня меў, але наступныя два — «Мамчыны сынкі» і «Каханьне ў горадзе» (абодва — 1953 году) былі прынятыя публікай і крытыкамі цяплей. «Мамчыны сынкі» атрымаў прэмію «Срэбны леў» на Вэнэцыянскім кінафэсьце 1953 году і быў намінаваны на прэмію «Оскар» за найлепшы арыгінальны сцэнар.

Яшчэ ў 1949 годзе Фэдэрыка Фэліні напісаў сцэнар да фільму «Дарога», але ніяк ня мог знайсьці сродкі для здымак. Нарэшце, калі прадусэр быў знойдзены, Фэліні пачынае працу, з канца 1953 году да вясны 1954 году, прычым вялікую частку часу ён здымаў на прыродзе. У галоўных ролях Фэдэрыка зьняў сваю жонку і малавядомага тады актора Энтані Куіна. Пасьля працы над гэтым фільмам у Фэдэрыка Фэліні здарыўся псыхічны надлом, як сам рэжысэр пазьней назваў «Чарнобыль душы». Ва ўзнагароду за ўсе пакуты — поўны і безумоўны посьпех фільма. Больш пяцідзесяці ўзнагарод, у ліку якіх «Срэбны леў» на Вэнэцыянскім кінафэстывалі і прэмія «Оскар» 1957 году за лепшы замежны фільм. Дзіўнае па сіле і таленавітасьці твор італьянскага рэжысэра азначала адыход ад рэалізму ў бок сымбалічнай прыпавесьці; зьяўляецца безумоўным кінэматаграфічным шэдэўрам і сёньня. Фільм меў камэрцыйны посьпех, што дазволіла сям’е Фэліні купіць сабе добрую кватэру ў Парыёлі, добрым зялёным раёне Рыму.

Пасьля малаўдалай стужкі «Ашуканцы» (1955) Фэліні стварае яшчэ адзін шэдэўр — «Ночы Кабырыі» (1957). У бездапаможнай дабрыні і трагічнай даверлівасьці гераіні фільма (яе гуляла Джульета Мазіна) Фэліні шукаў нейкі містычны сэнс вечнага дужаньня Дабра і Зла.

Вяршыняй творчасьці Фэдэрыка Фэліні стаў фільм 1959 году «Салодкае жыцьцё». Яго варта разглядаць як філязофскую прыпавесьць аб італьянскім грамадзтве, якое перажывае «эканамічны цуд» пасьля некалькіх гадоў бязладзьдзя. Фэліні, першым чынам, жадаў паказаць, як бестурботнае, пустое, бессэнсоўнае жыцьцё, у якой пануюць адзінота, адчужэньне, разьяднаньне людзей. Карціна атрымала «Залатую пальмавую галіну» на фэсьце ў Канах і аказала значны ўплыў на кінэматаграфістаў усяго сьвету. У гэтым фільме выдатную акторскую гульню паказаў Марчэльлё Мастраяньні, пасьля чаго ў яго з Фэдэрыка складаецца на ўсё жыцьцё сяброўства і супрацоўніцтва. «Марчэла і я — гэта адно цэлае», — сьцьвярджаў Фэліні. У 1962 годзе выйшаў фільм адразу чатырох рэжысэраў — «Бакача-70». Спрабуючы ўзнавіць дух «Дэкамэрона» кожны аўтар зьняў навэлу, якая зьяўляецца скончаным фільмам у фільме.

Наступная, шмат у чым аўтабіяграфічная карціна «Восем з паловай» (1963) атрымала мноства прэміяў, у тым ліку «Оскар» за найлепшы замежны фільм і галоўны прыз на міжнародным кінафэсьце ў Маскве, дзякуючы якому жонка Фэліні ў першы і апошні раз наведалі СССР. Марчэльлё Мастраяньні, чыя праца ў фільме стала неперасягненым шэдэўрам, гуляў самога Фэліні яго нуду, турбота, сумневы, сталыя пошукі праўды і жах штодзённасьці, «яго адчуваньне крызісу жыцьця, пустой мішуры балагана і магію творчых ператварэньняў».

Фільм «Джульета і ду́хі» (1965) быў задуманы для Джульеты і аб Джульеце. Фэліні выношваў яго вельмі доўга, яшчэ з часоў «Дарогі». Выканаўцы галоўных роляў — Марыё Пізу і Мазіна — згулялі тонка, пераканаўча, па-майстроўску, аднак фільм не выклікаў адмысловага захапленьня ні ў крытыкаў, ні ў гледача. А самому Фэліні прынёс нямала клопатаў: падатковыя органы абвінавацілі яго ў фінансавых парушэньнях. Суд пастанавіў, што ён павінен даплаціць у касу дзяржавы 200 тысячаў даляраў. Нягледзячы на тое, што прысуд быў відавочна несправядлівым, Фэдэрыка яму падпарадкаваўся і разам з Джульетай перабраўся з шыкоўных апартамэнтаў у сьціплую кватэрку.

У пачатку 1967 году Фэліні апынуўся ў лякарні, прычым ён думаў, што вось-вось памрэ, настолькі моцнымі былі болю ў грудзі. Але гэтым разам абышлося. Фэдэрыка пісаў, што жыцьцё для яго зараз стала важнейшай і каштоўнай «Сустрэча са сьмерцю мне давяла, як моцна я прывязаны да жыцьця». У 1968 годзе Фэліні разам з Луі Малем і Рожэ Вадзімам экранізуе творы Эдгара Алана По «Парфума сьмерці» (або «Тры кроку ў цягнуся»). Пад кіраўніцтвам такіх мэтраў кінэматографа ўсе акторы гуляюць проста блішчаста. Асабліва добры малады Ален Дэлён у ролі чалавека, які пакутуе раздвойваньнем асобы. У 1969 годзе выходзіць у пракат карціна «Сатырыкон Фэліні» — грандыёзная містэрыя, якая ўзнаўляе на экране фантастычны сьвет Рымскай Імпэрыі часоў заняпаду. Праз два году зьяўляецца непрыкметная камэдыя «Блазны». Фэдэрыка часта задавалі пытаньне, што для яго значыць Рым. Замест адказу ён зьняў «Рым Фэліні» (1972). Фільм пракрадуцца сьветлым пачуцьцём сьвята, фэерыі, чарадзейнай казкі, у якой пераплеценыя ўласныя ўспаміны рэжысэра, уражаньні ад прачытаных кніг і ўбачаных спэктакляў, рэпартажна зьнятыя кадры вуліцаў і вулачак Рыму.

Наступны фільм Фэліні «Амаркорд» (1973, прэмія «Оскар») таксама распавядаў гісторыі аб горадзе, але зараз гэта быў Рыміні, горад яго дзяцінства. Сцэнар ён напісаў разам з паэтам Таніна Гуэрай. У карціне шмат сьмешных пэрсанажаў і камічных сытуацыяў. На мясцовым дыялекце Раманьі «амаркорд» азначае прыблізна «я ўспамінаю». Гэта і ёсьць таемны ключ да творчасьці Фэліні, які ўжо падняўся на вяршыню славы, запатрабаваньне акунуцца ў сьвет свайго дзяцінства. Фэдэрыка падабалася вадзіць машыну. У яго быў выдатны «Ягуар», потым ён набыў «Шэўрале», пазьней «Alfa Romeo». У пачатку 1970-х пад колы яго аўтамабіля ледзь не папаў хлопчык-вэлясыпэдыст. Да шчасьця, юны парушальнік правіл адкараскаўся лёгкім спалохам, але ўзрушаны Фэліні тут жа за бесцань прадаў машыну нямецкаму турысту, а сам з тых часоў за руль больш не садзіўся і аддаваў перавагу пешым прагулкам. Яго новы фільм «Казанова Фэліні» (1976) — вольнае пераасэнсаваньне мэмуараў знакамітага авантурніка XVIII стагодзьдзя — выклікаў некаторае расчараваньне ў часткі крытыкаў і гледачоў, ці то незадаволеных трактоўкай твару Казановы, ці то падушаных залішнім буянствам фантазіі генія рэжысуры. Фэліні зь відавочнай неахвотай узяўся за гэтую пастаноўку і пазьней прызнаваўся, што Казанова выклікае ў яго агіду, а мэмуары «знакамітага палюбоўніка» здаюцца тэлефоннай кнігай.

Фэліні не любіў перапынкаў у працы. Тэлефільм «Рэпэтыцыя аркестра» (1979) ён зьняў усяго за шаснаццаць дзён. Яшчэ шэсьць тыдняў сышло на мантаж і агучваньне. Гэтая стужка на рэдкасьць простая па сваёй сюжэтнай арганізацыі. Гэты фільм-прыпавесьць выклікаў лявіну рэцэнзій і водгукаў у італьянскім друку, прычым кожны тлумачыў яго па-свойму.

Позьнія гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1980-х Фэліні паставіў усяго чатыры фільмы. У 1980 годзе выйшла драма «Горад жанчын» з Марчэльлё Мастраяньні ў галоўнай ролі. Вар’яцтва, але якое адкрытае і напоўненае асабістымі перажываньнямі, адчуваньнямі, выявамі і мэтафарамі. Тэма сур’ёзная, а зьнята так лёгка, з іроніяй.

Прыпавесьць 1983 году «І карабель плыве…». Узяты гістарычны факт, узятыя суцэль рэальныя героі, але як усё згуляна, як усё значна аб’ёмней простай падзеі ў гісторыі, дзе замяшаныя як чалавечыя ўзаемаадносіны, палітыка, стаўленьне паміж рознымі пластамі ў грамадзтве…і як усё часта гэта абыякава і ня трэба!

«Джынджар і Фрэд» (1985) аб знакамітых танцорах Астэрэ (Марчэльлё Мастраяньні) і Роджэрс (Мазіна), а таксама спавядальнае «Інтэрвію» (1986), у якім Марчэльлё Мастраяньні вяртаецца разам з Анітай Экбэрг у «Салодкае жыцьцё».

У сваёй апошняй карціне «Галасы Месяцу» (1990) па аповесьці Кевацані рэжысэр прадставіў сьвет з пункта гледжаньня бяскрыўднага памяшанага, які толькі што выйшаў з псыхлячэбніцы.

У сакавіку 1993 году рэжысэр атрымаў ганаровага «Оскара» за фундуш у кінамастацтва. А 30 кастрычніка Фэдэрыка і Джульета зьбіраліся адсьвяткаваць у крузе сяброў залатое вясельле. Аднак 15 кастрычніка Фэліні шпіталізуюць зь інсультам. 31 кастрычніка, праз 50 гадоў і адзін дзень пасьля вясельля з Джульетай, яго не стала.

Калі Італія хавала геніяльнага рэжысэра, рух у Рыме было спынены. Шматтысячны натоўп выпраўляў жалобны картэж аплядысмэнтамі па дарогах Італіі — ад Рыму да фамільнага склепа сям’і Фэліні ў маленькім прыморскім мястэчку Рыміні. Тамака маэстра нарадзіўся, тамака і быў пахаваны.

Джульета Мазіна, хворая ракам лёгкіх, перажыла мужа на пяць месяцаў. Перад сьмерцю 23 сакавіка 1994 году яна выказала жаданьне быць пахаванай з фатаграфіяй Фэдэрыка ў руцэ.

Фільмаграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прызы і прэміі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • 1978 Прэмія BAFTA за фільм «Казанова»
  • 1960 Залатая пальмавая галіна Канскага кінафэстывалю за фільм «Салодкае жыцьцё»
  • 1963 Галоўны прыз Маскоўскага кінафэстывалю за фільм «8 ½»
  • 1987 Залаты прыз Маскоўскага кінафэстывалю за фільм «Інтэрвію»
  • 1966 Прэмія «Залаты Глёбус» за фільм «Джульета і духі»
  • 1985 Ганаровы залаты леў Вэнэцыянскага кінафэстывалю за фундуш у кінамастацтва
  • 1964 Оскар за лепшы фільм на замежнай мове «8 ½»
  • 1976 Оскар за лепшы фільм на замежнай мове «Амаркорд»
  • 1977 Оскар за лепшы дызайн гарнітураў у фільме «Казанова»
  • 1993 Ганаровы Оскар За фундуш у кінамастацтва

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ https://riminiturismo.it/visitatori/scopri-il-territorio/arte-e-cultura/monumenti-alla-memoria/cimitero-monumentale-di-rimini
  2. ^ https://bbcc.regione.emilia-romagna.it/pater/loadcard.do?id_card=152363
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Фэдэрыка_Фэліні&oldid=2305707»