Рэдагаваньне: Тур Хэердал

{{Навуковец
| Імя                  = Тур Хэердал
| Арыгінал імя         = Thor Heyerdahl
| Месца нараджэньня    = [[Лярвік]], [[Нарвэгія]]
| Месца сьмерці        = [[Алясіё]], [[Італія]]
| Навуковая сфэра      = [[Археалёгія]]
| Месца працы          = 
| Альма-матэр          = [[Унівэрсытэт Осла]]
| Навуковы кіраўнік    = [[Крыстын Бонэві]]<br/>Hjalmar Broch
| Знакамітыя вучні     = 
| Вядомы як            = [[вандроўнік]]
| Узнагароды і прэміі  = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн сьвятога Олафа}}|{{Ордэн сьвятога Олафа}}||[[Ордэн Сонца (Пэру)]]|[[Ордэн заслуг (Пэру)]]||{{Вялікі крыж са стужкай Ордэна За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай}}|[[Ордэн заслуг (Эгіпет)]]}}
| Сайт                 = 
}}
'''Тур Хэерда́л''' ({{Мова-no|Thor Heyerdahl}}; 6 кастрычніка 1914, [[Лярвік]], [[Нарвэгія]]&nbsp;— 18 красавіка 2002, [[Алясіё]], [[Італія]])&nbsp;— нарвэскі падарожнік ды навуковец, дасьледнік культуры ды паходжаньня розных народаў сьвету: палінэзыйцаў, індзейцаў, жыхароў [[Востраў Пасхі|востраву Пасхі]] і інш. Зьдзейсьніў некалькі надзвычайна адважных вандровак на копіях старадаўніх суднаў.

== Жыцьцяпіс ==

=== «Кон-Тыкі» ===
[[Файл:View of Ra 2, Kon-Tiki Museet.jpg|зьлева|міні|250пкс|Плыт [[Кон-Тыкі]]]]
Плаваньне на «Кон-Тыкі» Тур Хэердал зьдзейсьніў у [[1947]] року, чым давёў сваю ж гіпотэзу пра тое, што [[Палінэзія|Палінэзію]] маглі засяліць індзейцы [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвае Амэрыкі]], якія ў старадаўнія часы зьдзяйсьнялі падарожжы на вялікія адлегласьці ўздоўж ціхаакіянскага ўзьбярэжжа на бальсавых плытах.

Тур Хэердал збудаваў копію старажытнага інцкага судна з [[бальса|бальсы]], якое ў гонар аднаго з багоў [[Імпэрыя інкаў|інкаў]] было названае «Кон-Тыкі». Праект часткова фінансаваўся вайскова-марскім ведамствам [[ЗША|Злучаных Штатаў Амэрыкы]], якое ў пасьляваенныя рокі было зацікаўленае ў далейшых выпрабаваньнях навінак тэхнікі ды прадуктаў харчаваньня ў натуральных умовах. Разам зь пяцьцю іншымі вандроўвнікамі і дасьледнікамі (усе са Скандынавыі) ён выплыў зь места [[Кіта]] ў [[Пэру]], а прыкладна праз сто дзён іхні плыт разьбіўся аб бар’ерны рыф паблізу [[атол]]у Папоя. Усе падарожнікі засталіся жывімі і выплылі на ненаселеную выспу-атол. Празь некалькі дзён іхні радыёсыгнал пачуў радыёматар, які распаўсюдзіў інфармацыю пра іхняе разьмяшчэньне. Першымі падарожнікаў знайшлі ды прынялі як ганаровых гасьцей абарыгены [[Палінэзія|Палінэзіі]].

Па матывах падарожжа Тур Хэердал напісаў мастацкую і навукова-папулярную кнігу, перакладзеную на мноства моваў сьвету.

=== «Ра» і «Ра-ІІ» ===
[[Файл:RaII.InMuseum.jpg|міні|Ра-II, Музэй Кон-Тыкі, [[Осла]], [[Нарвэгія]]]]
Ужо зьяўляючыся сусьветна вядомым, Тур Хэердал дамовіўся з выдаўцамі, што ў крэдыт пад другую кнігу ён зьдзейсьніць падарожжа на судне з [[папірус]]у накшталт старажытнаэгіпецкіх караблёў ад [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] да [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]]. Падарожжа мела на мэце давесьці прынамсі патэнцыйную мажлівасьць сувязяў розных [[кантынэнт]]аў у мінулым. Гэтым разам ён вырашыў набраць у каманду людзей з розных краінаў, датычных да мінуўшчыны ды культуры старажытных мараходаў. Таму сярод сябраў міжнароднага экіпажу былі мэксіканец, этыёп, эгіпцянін і інш. Акрамя таго, Хэердал прапанаваў двум найвялікшым звышдзяржавам сьвету — [[СССР]] ды [[ЗША]] — знайсьці для дасьледніцкай ды міратворчай місіі яшчэ па адным чальцы экіпажу. Ад Саветаў ім стаў палярнік і лекар [[Юры Сянкевіч]].

Карабель быў пабудаваны ў [[Эгіпет|Эгіпце]] паводле старажытных красьлюнкаў ды малюнкаў на [[Піраміды|пірамідах]] і помніках [[Старажытны Эгіпет|Старажытнага Эгіпту]]. Майстры выкарысталі досьвед зь мясьцінаў, дзе да гэтай пары ловяць рыбу з выкарыстаньнем папірусных чоўнаў: [[Этыёпія|Этыёпіі]], [[Пэру]] і [[Балівія|Балівіі]] (возера [[Тытыкака]]). Аднак няпоўнае выкананьне майстрамі старажытных схем эгіпцянаў спрычынілася да паступовага прасяданьня кармы судна пад час плаваньня з прычыны напаўненьня паражнін у сьцяблінах вадою, таму экспэдыцыя была тэрмінова прыпыненая. Але праз пэўны час быў збудаваны новы човен, які здолеў даплыць да [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]], чым давёў імавернасьць кантактаў старажытных цывілізацыяў Старога і Новага Сьветаў.

=== «Тыгрыс» ===
У 1977 Тур Хэердал пабудаваў яшчэ адзін [[Трысьнёг|трысьняговы]] човен, «Тыгрыс», задачай якога было прадэманстраваць, што паміж [[Мэсапатамія]]й і [[Індзкая цывілізацыя|Індзкай цывілізацыяй]] у асобе сучаснага [[Пакістан]]у маглі існаваць гандлёвыя і міграцыйныя кантакты. «Тыгрыс» быў пабудаваны ў [[Ірак]]у і накіраваўся ў плаваньне зь міжнародным экіпажам праз [[Пэрсыдзкая затока|Пэрсыдзкую затоку]] ў Пакістан, а адтуль да [[Чырвонае мора|Чырвонага мора]]. Прыкладна празь пяць месяцаў плаваньня, 3 красавіка 1978, «Тыгрыс» у прыдатным да працягу падарожжа стане быў спалены камандай у [[Джыбуці]] на знак пратэсту супраць войнаў, што разгарэліся ў раёне Чырвонага мора і [[Самалі (паўвостраў)|Афрыканскага Рогу]].

== Спадчына ==
Тур Хэердал стаў адным з найвыдатнейшых вандроўнікаў ды папулярызатараў навукі ў [[XX стагодзьдзе|ХХ стагодзьдзі]]. У Нарвэгыі ён быў прызнаны «чалавекам тысячагодзьдзя» (чалавекам папярэдняга тысячагодзьдзя стаў вікінг [[Эрык Руды]]). Кнігі ды навуковыя гіпотэзы атрымалі сусьветнае прызнаньне, а сам ён стаў славутым папулярызатарам навукі.

У гонар Тура Хэердала названы [[астэроід]] 2473 Хэердал.

== Публікацыі ==

* «У пошуках раю» (1938)
* «Фату-Хіва: вяртаньне да прыроды»
* «Кон — Тыкі»
* «Мастацтва востраву Пасхі»
* «Аку-Аку»
* «Востраў Пасхі: разгаданая таямніца»
* «Экспэдыцыя на „Ра“»
* «Мальдыўская загадка»
* «У пошуках Одына. Па сьлядох нашага мінулага»
* «Па сьлядох бога Сонца»
* «Уразьлівы акіян»

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.kon-tiki.no/ Музэй «Кон-Тыкі»]
* [http://www.lib.ru/ALPINISM/HEJRDAL/ Тур Хэердал у бібліятэцы Машкова]{{ref-ru}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Хэердал, Тур}}
[[Катэгорыя:Нарвэскія дасьледнікі]]
[[Катэгорыя:Нарвэскія археолягі]]
[[Катэгорыя:Нарвэскія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Нарвэскія этнографы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лярвіку]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад раку]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Алясіё]]
[[Катэгорыя:Дасьледнікі Аўстраліі і Акіяніі]]