Гаспадарскі суд Вялікага Княства Літоўскага

Гаспадарскі суд або вялікакняжацкі суд — вышэйшы судовы орган Вялікага Княства Літоўскага. Склад суду ня быў дакладна вызначаны ў законе. Справы ў ім разглядаў вялікі князь (Гаспадар) і Паны-Рада. Колькасьць радных паноў на судзе магла быць рознай, але прысутнасьць 2 — 3 была абавязковай.

Па першай інстанцыі да 1564 року Гаспадарскі суд разглядаў:

• справы па пазовах буйных фэадалаў і асобаў, якія мелі адмысловыя граматы на вызваленьне ад падсуднасьці іншых судоў.
• справы пра дзяржаўную здраду, злачынствы й злоўжываньні службовых асобаў, самавольны захоп дзяржаўных маёнткаў, зямель і прыбыткаў.
• справы па пазовах, якія закраналі інтарэсы казны.
• справы пра пазбаўленьне шляхецкіх правоў.
• спрэчкі пра прыналежнасьць да прывілеяваных саслоўяў.

Таксама ён зацьвярджаў пастановы камісарскіх судоў.

З той прычыны, што да 1529 року ў дзяржаве не існавала інстанцыйнага парадку разгляду справаў, да Гаспадарскага суду мог зьвяртацца любы шляхціц, што вяло да набіраньня значнай колькасьці справаў і валакіты ў іх разглядзе. Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 року абмежаваў магчымасьць непасрэднага звароту ў Гаспадарскі Суд і абавязаў зьвяртацца спачатку ў мясцовыя суды паводле іх юрысдыкцыі (прысуду). Статуты 1566, 1588 рокаў і соймавыя пастановы 1542 і 1551 рокаў замацавалі і канкрэтызавалі такі парадак.

У якасьці апэляцыйнай інстанцыі Гаспадарскі суд разглядаў скаргі на пастановы замкавых, земскіх, падкаморных і войтаўска-лаўніцкіх судоў.

З утварэньнем у 1581 року Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага да яго перайшла частка функцыяў Гаспадарскага Суду.

Літаратура

• Юрыдычны энцыклапедычны слоўнік / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: С.В. Кузьмін і інш. — Мн.:БелЭн, 1992. — 636 с.