Прагляд крыніцы для Вітаўт

{{Іншыя значэньні|Вітаўт (неадназначнасьць)}}
{{Манарх
| Імя                 = Вітаўт
| Лацінка             = Vitaŭt
| Тытул               = 
| Партрэт             = Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XVIII).jpg
| Памер               = 
| Апісаньне           = Вітаўт. Невядомы мастак, XVII—XVIII стст.
| Пасада              = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
| Пачатак тэрміну     = 1392
| Канец тэрміну       = 1430
| Каранацыя           = 
| Папярэднік          = [[Ягайла]]
| Наступнік           = [[Сьвідрыгайла Альгердавіч]]
| Імя пры нараджэньні = 
| Дата нараджэньня    = 1350
| Месца нараджэньня   = Старыя Трокі
| Дата сьмерці        = 27 кастрычніка 1430
| Месца сьмерці       = [[Трокі]]
| Дата пахаваньня     = 
| Месца пахаваньня    = [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава]], [[Вільня]]
| Нашчадкі            = [[Соф'я Вітаўтаўна]]
| Каралеўскі дом      = 
| Дынастыя            = [[Гедзімінавічы]]
| Каралеўскі гімн     = 
| Каралеўскі дэвіз    = 
| Жонкі               = 1-я: Марыя Лукомская<br />2-я: [[Ганна Сьвятаслаўна]]<br />3-я: Юліяна Альшанская<br />
| Бацька              = [[Кейстут]]
| Маці                = [[Бірута]]
| Сайт                = 
}}
'''Ві́таўт Кейсту́тавіч''' (у каталіцтве '''[[Віганд]]''' і '''Аляксандар''', у праваслаўі '''Аляксандар'''; 1350 — 27 кастрычніка 1430) — [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] (1392—1430, фармальна з 1401), князь [[Горадня|гарадзенскі]] і [[Трокі|троцкі]].

Вітаўт — адзін з найвыдатнейшых гаспадароў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Вітаўт // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 304.</ref>, за сваю дзейнасьць атрымаў найменьне '''Вялікі'''<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вітаўт // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 447.</ref><ref>[http://slounik.org/27667.html Vitaŭt] // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 219.</ref>.

== Імя ==
=== Паходжаньне ===
{{Асноўны артыкул|Вітаўт (імя)|Імёны ліцьвінаў}}

[[Файл:Vitaŭt. Вітаўт (XVIII).jpg|значак|Вітаўт у маладыя гады. Невядомы мастак, XVIII ст.<ref>[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Великий князь Витовт. — Минск: ФУАинформ, 2010. С. 5.</ref>]]

Віталт або Віталд, пазьней Вітаўт або [[Вітольд|Вітальд]] (Vitolt, Witolt<ref>Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule. T. III: Les noms de personnes contenus dans les noms de lieux. — Paris, 1985. P. 470.</ref>, Witald<ref name="Morlet-1985-69">Morlet M.-T. [https://www.persee.fr/doc/onoma_0755-7752_1985_num_5_1_912 Les noms de personne du Crotoy au XIVe siècle] // Nouvelle revue d'onomastique. Nr. 5—6, 1985. P. 69.</ref><ref>Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 222.</ref>, Vitaut<ref name="Morlet-1985-69"/>, Witold<ref>Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 1971. [https://books.google.by/books?id=vSXbDwAAQBAJ&pg=PA608&dq=Witold+namenkunde&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwi8i5-mmJyEAxWpcvEDHZu1BZcQ6AF6BAgQEAI#v=onepage&q=Witold%20namenkunde&f=false S. 608].</ref>) — імя [[Германскія мовы|германскага]] паходжаньня<ref>Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=YOBwrIPG8IQC&q=Vitolt%2C+Witald%2C+Witolt#v=snippet&q=Vitolt%2C%20Witald%2C%20Witolt&f=false S. 1573].</ref>. [[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Віт|-віт-]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Віцень (імя)|Віцень]], [[Вітарт]], [[Бутавіт]]; германскія імёны Wittenus, Witard, Botwith) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] wit 'веда, розум, закон'<ref name="Dajlida-2019-17">{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.</ref>, [[Старасаксонская мова|старасаксонскага]] witan 'ведаць' або ад асновы [[Від (імя)|-від-]]<ref>Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 291.</ref>, а аснова [[Вальда (імя)|-валд- (-алд, -олт)]] (імёны ліцьвінаў [[Геральд|Геральт]], [[Левальд|Левалт]], [[Рамвольт]]; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'<ref name="Dajlida-2019-17"/>.

Адпаведнасьць імя Вітаўт германскаму імю Witold (упаміналася яшчэ ў 828 годзе) сьцьвердзіў францускі лінгвіст-[[Германістыка|германіст]] [[Раймонд Шмітляйн]], які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў<ref>Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 168.</ref>.

На тоеснасьць імя Вітаўт з германскім імём Witold (Witolt), вядомым за шмат гадоў да зьяўленьня літоўскага вялікага князя, а таксама на сьведчаньне атаясамліваньня гэтых імёнаў — адпаведную германскаму імю [[Лацінская мова|лацінізацыю]] імя Вітаўта (Witoldus) — зьвяртае ўвагу польскі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юзэф Рэчэк||d|Q104416045}}. Ён жа зазначае, што германскія імёны на -old (або -аld) бытавалі ў Польшчы яшчэ ў XIII—XIV стагодзьдзях<ref>Acta Baltico-Slavica. Nr. 8. — Warszawa, 1973. S. 211.</ref>. Тым часам летувіскі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёзас Юркенас||lt|Juozas Jurkėnas}} зьвяртае ўвагу на тое, што сярод паноў [[Малдаўскае княства|Малдаўскага княства]] пашырылася імя Витолтъ (цалкам адпаведнае германскаму Witolt), якое прыйшло ў Малдову не зь Вялікага Княства Літоўскага. Прытым гэтая форма імя ў малдаўскім пісьменстве адзначаецца раней за яе зьяўленьне ва ўкраінскім пісьмовых крыніцах<ref>Юркенас Ю. О появлении сочетания al вместо дифтонга au в литовских древних личных именах // Kalbotyra. Vol. XV, 1967. С. 55.</ref>.

=== Формы ===
У гістарычных крыніцах сустракаюцца наступныя варыянты імя вялікага князя: ''Wytoutd, unsir son'' (29 верасьня 1379 году)<ref>[http://starbel.by/dok/d049.htm Договор о перемирии на 10 лет между ВКЛ и Тевтонским орденом (1379)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>; ''Витовтъ'' (1382<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 61.</ref>, 1383<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 62.</ref>, па 1389<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 103.</ref>, 1392—1429<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 110.</ref>, 1393<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 121.</ref>, 2 ліпеня 1396<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 128.</ref>, 1396—1413<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 130.</ref>, 1398<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 137.</ref>, 6 сакавіка 1399<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 140.</ref>, 3 красавіка 1399<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 141.</ref>, 20 траўня 1407<ref>{{Літаратура/Граматы 15 ст. (1965)|к}} С. 35.</ref>, 1 траўня 1429 году<ref>{{Літаратура/Граматы 15 ст. (1965)|к}} С. 36.</ref>); ''Alexander alias Witoldus'' (11 верасьня 1387, 22 верасьня 1421<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=X2PksK8Sn3MC&q=%22alias+Witoldus%22#v=snippet&q=%22alias%20Witoldus%22&f=false S. 13, 533].</ref>, 27 верасьня 1422<ref>Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 5. — Reval, 1862. [https://books.google.by/books?id=SEYOAAAAQAAJ&pg=RA3-PA877&dq=%22alias+Witoldus%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjUrK-ztJf9AhXRR_EDHUj1AqU4ChDoAXoECAgQAg#v=onepage&q=%22alias%20Witoldus%22&f=false S. 877].</ref>, 28 сьнежня 1429 году<ref>Акты литовско-русскаго государства. Вып. 1. — Москва, 1899. [https://books.google.by/books?id=iR5AAQAAMAAJ&pg=PA9&dq=%22Alexander+alias+Witoldus%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjh8suLtZf9AhUb57sIHT3nCesQ6AF6BAgBEAI#v=onepage&q=%22Alexander%20alias%20Witoldus%22&f=false С. 9].</ref>); ''Мы Александръ, або Витовть'' (1 ліпеня 1388 году)<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 85.</ref>; ''Witoldus'' (1388<ref name="CDP">Codex Diplomaticus Prussicus. Bd. 3. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=FldHAAAAYAAJ&pg=RA1-PA184&dq=Witoldus&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwic_fya9ZX9AhXnhv0HHQDcAQwQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=Witoldus&f=false S. 66, 155—156, 184].</ref>, 1400<ref name="CEV">{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} S. 69, 87, 525, 979—980, 982—984, 1022.</ref>, 1401<ref name="CDP"/>, 1402<ref name="CEV"/>, 1403<ref name="CDP"/>, 1409<ref name="CEV"/>, 1416<ref name="CEV"/>, 1421<ref name="CEV"/> гады); ''Мы Александръ, або Витолдъ'' (18 чэрвеня 1389 году)<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 102.</ref>; ''Витольтъ'' (1389 год)<ref name="Urban-2001-143">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 143.</ref>; ''Витолт'' (1393—1430<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 92, 94—96.</ref>, 1411—1422<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 166.</ref>, 1440—1492<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 192.</ref>, 1463—1476<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 261.</ref>, 1477—1484 гады<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 351.</ref>); ''Allexander alias Witoudus'' (13 студзеня 1407<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 257.</ref>, 18 кастрычніка 1415 году<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} S. 333.</ref>); ''Allexander alias Wytoud'' (23 траўня 1409 году)<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 259.</ref>; ''Witoudus'' (1409, 1416, 1420)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} S. [https://books.google.by/books?id=X2PksK8Sn3MC&pg=PA977&dq=witoudus&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwimlt7NsZf9AhUQzKQKHah4DuAQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=witoudus&f=false 464, 977—981, 984—989, 993, 996—999, 1030].</ref>; ''Witaudus'' (1409 год)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=X2PksK8Sn3MC&q=witaudus#v=snippet&q=witaudus&f=false S. 989]</ref>; ''Сам Александер Витовтъ'' (10 кастрычніка 1416 году)<ref>Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 24.</ref>; ''Alexander alias Witawdus'' (1417, 1429, 1430 гады<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=X2PksK8Sn3MC&q=Alexander+alias+Witawdus#v=snippet&q=Alexander%20alias%20Witawdus&f=false S. 398, 836, 945]</ref>); ''Alexander alias Witholdus'' (1 траўня 1425<ref>Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 2: 1382—1445. — Kraków, 1891. [https://books.google.by/books?id=0tkDAAAAYAAJ&pg=PA187&dq=%22Alexander+alias+Witholdus%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwipmZ6pkpj9AhXygf0HHWO1A0AQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%22Alexander%20alias%20Witholdus%22&f=false S. 187].</ref>, 10 лістапада 1430 году<ref>Акты литовско-русскаго государства. Вып. 1. — Москва, 1899. [https://books.google.by/books?id=iR5AAQAAMAAJ&pg=PA10&dq=%22Alexander+alias+Witholdus%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwipmZ6pkpj9AhXygf0HHWO1A0AQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=%22Alexander%20alias%20Witholdus%22&f=false С. 10].</ref>); ''Витовтъ Кестутьевичь'' ([[Наўгародзкі чацьверты летапіс]])<ref>ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=QUoPAQAAMAAJ&q=%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%82%D1%8A+%D0%9A%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%83%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C#v=snippet&q=%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%82%D1%8A%20%D0%9A%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%83%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C&f=false С. 92, 103, 142, 194].</ref>; ''Витовтъ Кестутіевичь''<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=gc5hAAAAcAAJ&q=%D0%9A%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%83%D1%82%D1%96%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C#v=snippet&q=%D0%9A%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%83%D1%82%D1%96%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8C&f=false С. 240, 251].</ref> або ''Витовтъ Кестутьевичь''<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 246.</ref> ([[Сафійскі першы летапіс]]); ''при великомъ князи Витолте… Витолта грамота… Витовте'' (11 сакавіка 1447 году)<ref>Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией. Т. 1. — СПб., 1863. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=5CxkG15O0AIC&q=%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B0#v=snippet&q=%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B0&f=false С. 19].</ref>; ''великом князи Витолде… Витолда… Витолде'' (XV ст. паводле выпісу 16 кастрычніка 1624 году)<ref>{{Літаратура/Беларускі архіў|1к}} С. 110—111.</ref>; ''Witolt… Witowt… woysko Witoldowo'' ([[Хроніка Быхаўца]])<ref>ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 138, 141—147.</ref>; ''за великого князя Видовта'' (1 сакавіка 1571 году)<ref>Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=--UDAAAAYAAJ&q=%D0%92%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%82%D0%B0#v=snippet&q=%D0%92%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%82%D0%B0&f=false С. 343].</ref>; ''привилеи… князя Витолта'' (31 кастрычніка 1593 году)<ref>Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 390.</ref>; ''Витолт… до Витолда'' ([[Хроніка літоўская і жамойцкая]])<ref>ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 62—68.</ref>; ''от князя великого Витолъта'' (9 чэрвеня 1614 году)<ref>Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 382.</ref>. Прытым ва ўласных [[Нямецкая мова|нямецкамоўных]] дакумэнтах Вітаўта{{Заўвага|Паводле гісторыкаў, Вітаўт ведаў нямецкую мову і, відаць, мог як надыктоўваць, так і ўласнаруч пісаць на гэтай мове<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 9.</ref>}} [[Лацінка|лацінская трансьлітэрацыя]] яго імя адпавядае старабеларускаму напісаньню: {{мова-de|Wir Witowd von gotis gnaden herczog czu Littouwe <...> Wir Witovt von gotes gnaden grosfurste zu Littowen etc. <...> Wir Alexander, andirs Wytowt, von Gots ganden grosfurste zu Littawen etc.|скарочана}} — {{мова-be-old|Мы великии князь Витовт|скарочана}}<ref>[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/50/%D0%A8%D1%82%D0%BE_%D1%9E%D0%B7%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%BB%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%BA%D1%83_-_%D0%B2%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D0%B7%D1%8C_%D1%86%D1%96_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0.html Што ўзнікла спачатку — вялікі князь ці Вялікае Княства] // Ukraina Lithuanica. Т. 2, 2013. С. 67.</ref>.

== Біяграфія ==
=== Раньнія гады ===
[[Файл:Wojciech-Gerson-Kiejstut i Witold.jpg|міні|Ягайла кідае Вітаўта і [[Кейстут]]а ў вязьніцу. [[Войцех Герсан|В. Герсан]], 1873 г.]]

Сын вялікага князя [[Кейстут]]а і [[Бірута|Біруты]], стрыечны брат [[Ягайла|Ягайлы]]. З раньняга веку браў удзел у войнах супраць [[Масковія|Масквы]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]]. У 1374 годзе атрымаў у валоданьне [[Гарадзенскае княства]]. Па сьмерці вялікага князя [[Альгерд]]а (1377 год) падтрымаў свайго бацьку ў змаганьні за сталец. У час перамоваў зь [[Ягайла]]м у [[Вільня|Вільні]] (1382 год), Вітаўта разам з Кейстутам схапілі і зьмясьцілі ў [[Крэўскі замак]]. У замку Кейстута задушылі, аднак Вітаўт пры дапамозе жонкі [[Ганна Сьвятаслаўна|Ганны Сьвятаслаўны]] здолеў уцячы. Празь Берасьце і Мазовію прыбыў у Прусію, дзе 21 кастрычніка 1383 году прыняў каталіцтва і імя Віганд. Па вяртаньні на радзіму ў 1384 годзе перайшоў у праваслаўе і атрымаў імя Аляксандар, аднак пазьней вярнуўся ў каталіцтва, захаваўшы другое імя.

Калі [[Польшча|польскія]] фэўдалы, выкарыстоўваючы [[Крэўская унія|Крэўскую унію]] (1385 год) і каранацыю вялікага князя [[Ягайла|Ягайлы]] на польскі сталец, наважыліся падпарадкаваць сабе Вялікае Княства Літоўскае ўзначаліў змаганьні супраць іх. З дапамогай рыцараў [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэна]] ў час [[Грамадзянская вайна ў ВКЛ 1389—1392 гадоў|вайны]] (1389—1392) скінуў намесьніка Ягайлы на літоўскім стальцы — свайго стрыечнага брата [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлу]] і пачаў кіраваць дзяржавай незалежна ад польскага караля. У выніку ўзброенага змаганьня, а потым кампраміснага пагадненьня (1392 год) зь Ягайлам літоўскія фэўдалы абаранілі сваю самастойнасьць, а Вітаўт стаў гаспадаром (вялікім князем) Літоўскай дзяржавы<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 59.</ref>.

=== Унутраная палітыка ===
[[Файл:Jagiello z Witoldem.jpg|міні|Вітаўт і [[Ягайла]] моляцца напярэдадні [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітвы]]. {{nowrap|[[Ян Матэйка|Я. Матэйка]]}}, 1855 г.]]

Праводзіў палітыку цэнтралізацыі дзяржавы і ўмацаваньня велікакняскай улады. Паступова ліквідаваў буйныя ўдзельныя княствы, аддаючы родным і стрыечным братам менш значныя ўдзелы. Да дзяржаўнага кіраваньня (удзел у соймах і радзе) далучаў вайскова-служылы [[Стан (сацыяльная група)|стан]], за службу раздаваў шляхце землі.

Найвышэйшыя пасады пры Вітаўце займалі баяры, што паходзілі зь [[этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускай этнічнай тэрыторыі]], зь іх складалася і атачэньне вялікага князя. Напрыклад, на Соленскай сустрэчы з крыжацкім пасольствам у 1397 годзе Вітаўта суправаджалі князі [[Юры Пінскі]], [[Міхал Заслаўскі]], [[Аляксандар Старадубскі]], [[Іван Гальшанскі]] і [[Іван Друцкі]]<ref>[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Вітаўт // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 305.</ref>.

За Вітаўтам [[старабеларуская мова]] (якая тады [[ліцьвіны#Літоўская мова|называлася «літоўскаю»]]) па-ранейшаму мела статус афіцыйнай; [[лаціна]] пачала ўжывацца ў дачыненьнях з Заходняй Эўропай і ў каталіцкім касьцёле<ref name="evkl448">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вітаўт // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 448.</ref>.

=== Замежная палітыка ===
[[Файл:Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (K. Kielisiński, 1407, 1841).jpg|значак|Вялікая пячаць Вітаўта, 1407 г.]]

У 1391 годзе выдаў сваю дачку [[Соф’я Вітаўтаўна|Соф’ю Вітаўтаўну]] замуж за маскоўскага гаспадара Васіля I. Актыўна падтрымліваў сэпаратысцкія тэндэнцыі [[Цьвярское Вялікае Княства|Цьвярскога]] і [[Разанскае княства|Разанскага]] княстваў, што выступалі супраць цэнтралізаванай палітыкі [[Маскоўскае княства|Масквы]].

Умешваўся ў справы нямецкага ордэна і неаднаразовымі перамогамі ледзь не ліквідаваў яго. Дзеля дасягненьня палітычных мэтаў і замацаваньня хаўруса з [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім ордэнам]] чатырохразова (у 1384, 1389, 1398 і 1404 гадох<ref name="evkl"/>) аддаваў ордэну [[Жамойць]]. Неаднаразовае выкарыстаньне Жамойці ў шматлікіх палітычных камбінацыях сьведчыць пра тое, што Вітаўт не ставіўся да яе як да роднай зямлі<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 158.</ref>.

Вёў бесьперапыннае змаганьне з татарамі, ачысьціў ад іх усю тэрыторыю паміж [[Дняпро]]м і [[Азоўскае мора|Азоўскім морам]] і адтуль некалькі тысячаў татараў перасяліў у Літву. У 1399 годзе пацярпеў паразу ад тамэрланаўскага вайскавода [[Эдыгей|Эдыгея]] на [[Бітва на рацэ Ворскле|рацэ Ворскле]], у выніку праваліліся яго пляны панаваньня над усімі землямі [[Русь|Русі]] і [[Залатая Арда|Залатой Арды]]. Нягледзячы на гэта, Вітаўт захаваў кантроль Літоўскай дзяржавы над Паўночным Прычарнамор’ем. Але паразу на Ворскле выкарыстала Польшча, прымусіўшы Вітаўта падпісаць новую унію.

=== Рэлігійныя справы ===
Падпісаўшы пад націскам польскага кліру [[Віленска-Радамская унія|Віленска-Радамскую]] (1401 год) і [[Гарадзельская унія|Гарадзельскую]] (1413 год) уніі, Вітаўт фактычна даў [[каталіцтва|каталікам]] перавагі ў дзяржаўным жыцьці краіны, што стала адной з прычынаў працяглага рэлігійнага змаганьня ў Літоўскай дзяржаве і значна аслабляла яе.

Каб дагадзіць [[праваслаўе|праваслаўным]] жыхаром, Вітаўт у 1415 годзе аднавіў у Вялікім Княстве Літоўскім незалежную ад Масквы [[Літоўская мітраполія|Літоўскую мітраполію]]. Першым мітрапалітам на Наваградзкім саборы абралі [[Рыгор Цамблак|Рыгора Цамблака]]<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 60.</ref>.

=== Вайсковыя здабыткі ===
[[Файл:Vitaŭt. Вітаўт (1443).jpg|міні|Пахаваньне Вітаўта. Мініятура, 1443 г.]]

Значна пашырыў тэрытарыяльныя межы Вялікага Княства Літоўскага. У 1395 годзе ўлучыў у склад дзяржавы [[Смаленск]], а ў 1398 годзе дамогся прызнаньня залежнасьці [[Наўгародзкая Рэспубліка|Ноўгарада Вялікага]] ад Вялікага Княства Літоўскага. У выніку вайны з Маскоўскай дзяржавай у 1408 годзе вызначыў мяжу рэкамі [[Угра (рака)|Уграй]] і [[Ака|Акой]]. У 1420-я гады падпарадкаваў свайму ўплыву [[Цьвярское Вялікае Княства|Цьвярское]] і [[Пскоўская рэспубліка|Пскоўскае]] княствы.

Маскоўскі гаспадар [[Васіль I]] зьвяртаўся да Вітаўта ў граматах ''«Господин и отец мой»'', што сьведчыла пра пратэктарат вялікага князя. Сам Вітаўт лічыў зяця сваім васалам. Па сьмерці Васіля I (1425 год) згодна зь ягоным тэстамэнтам Вітаўт лічыўся апекуном малалетняга Васіля II (свайго ўнука) і Маскоўскай дзяржавы<ref name="evkl448"/>.

У час [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітвы]] (1410 год) узначальваў літоўскія войскі (Полацкая, Віцебская, Гарадзенская, Пінская, Ваўкавыская, Лідзкая, Новагародзкая, Смаленская, Слонімская, Старадубская, Кіеўская, Амсьціслаўская і інш. харугвы), якія былі асноўнай сілай у разгроме крыжакоў. Па гэтай перамозе паводле [[Мельнскі мір 1422 году|Мельнскай дамовы]] (1422 год) Вялікае Княства Літоўскае вярнула сабе Жамойць.

=== Вынікі валадараньня ===
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje, Ruskaje, Žamojckaje.svg|міні|Вялікае Княства за Вітаўтам]]

За Вітаўтам Вялікае Княства Літоўскае дасягнула найбольшай магутнасьці і памераў: ад [[Пскоў]]скай мяжы да [[Чорнае мора|Чорнага мора]] і ад Акі і [[Курск]]у да [[Галічына|Галічыны]]. З мэтай узмацніць міжнародны прэстыж дзяржавы і сваё становішча ён двойчы (у 1429 і 1430 гадох) рабіў захады і ўчыняў зьезды наймагутнейшых валадароў [[Эўропа|Эўропы]], каб прыняць каралеўскі тытул і карону. Але польскія [[магнат]]ы затрымалі імпэратарскіх паслоў, што везьлі карону. Састарэлы Вітаўт ня вытрымаў гэтай дыпляматычнай паразы і памёр у [[Трокі|Троках]]. Спачыў у [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Віленскім катэдральным касьцёле]].

У часе княжаньня Вітаўта самакіраваньне паводле [[Магдэбурскае права|Магдэбурскага права]] атрымалі [[Берасьце]] (1390) і [[Горадня]] (1391, няпоўнае).

У 1413 годзе [[Віцебск]], [[Полацак]], [[Вільня|Вільню]] і [[Горадня|Горадню]] у почце Вітаўта наведаў [[Геранім Праскі]] (паплечнік [[Ян Гус|Яна Гуса]]), які пераконваў Вітаўта прыязна ставіцца да гусітаў<ref>Будилович А. Не был ли православным человеком Иероним Пражский? // Христианское чтение. 1870, ч. I.</ref>. У 1422 годзе на дапамогу нацыянальна-вызвольнаму руху гусітаў у [[Чэхія|Чэхію]] прыбыў намесьнік Вітаўта, унук [[Альгерд]]а, [[Жыгімонт Карыбутавіч]] з 5-тысячным літоўскім войскам. На чале сваіх гусіцкіх паплечнікаў у 1424 годзе ён заняў [[Прага|Прагу]], дзе абвясьціў сябе каралём і пэўны час імкнуўся ўмацаваць сваю ўладу. Але з прычыны ўскладненай сытуацыі ў Вялікім Княстве Літоўскім вярнуўся на бацькаўшчыну.

Па сьмерці Вітаўта вялікім князем прызначылі [[Сьвідрыгайла Альгердавіч|Сьвідрыгайлу]]. У хуткім часе яго скінуў і заняў літоўскі сталец брат Вітаўта [[Жыгімонт Кейстутавіч]].

== Мова і культура ==
{{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны}}
[[Файл:Ліст вялікага князя Вітаўта з подпісам “Сам” (1399).jpg|значак|Ліст вялікага князя Вітаўта рыскаму бурмістру на [[Старабеларуская мова|беларускай мове]] з подпісам «''Сам''», 1399 г.]]

У «Скарзе Вітаўта» (1390 год), складзенай [[Нямецкая мова|па-нямецку]] ў [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім ордэне]] з словаў самога Вітаўта, ужываюцца [[Трансьлітарацыя|трансьлітараваныя]] [[Лацінскі альфабэт|лацінскімі літарамі]] словы «ваяводы» (''woywoden''), «баяры» (''baiorn''), «цямніцы» (''temenitczen'') і «[[Яз|язы]]» (''jsen'')<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 63.</ref>. У 1406 годзе, паводле [[Хроніка літоўская і жамойцкая|Хронікі літоўскай і жамойцкай]], адзін з баяраў Вітаўта — «''Андрэй [[Ліцьвіны|ліцьвін]]''» — на перамовах, калі вялікі князь важыўся ўкласьці мір зь непрыяцелем, крыкнуў яму: «''Не міры, Вітаўце, не міры''»{{Заўвага|[[ПСРЛ]]. Т. 32. — М.: Наука, 1975. С. 78.}}, адмаўляючы ад некарыснага міру. Дзеля гэтага Вітаўт даў Андрэю прозьвішча «Няміра», і ад яго пайшоў баярскі род [[Неміровічы|Неміровічаў]]<ref name="Jermalovic-2000-37">{{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае|к}} С. 37.</ref>. Як зазначае гісторык [[Анатоль Астапенка]] (сьледам за [[Мікола Ермаловіч|Міколам Ермаловічам]]), гэты факт ёсьць яскравым сьведчаньнем таго, што вялікі князь і яго набліжаныя размаўлялі між сабой на [[Славянскія мовы|славянскай]] [[Беларуская мова|беларускай мове]]<ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 217.</ref>.

Ва ўласных [[Лацінская мова|лацінамоўных]] дакумэнтах Вітаўт засьведчыў разуменьне пад літоўскай мовай (мовай [[Ліцьвіны|літоўскага народу]]) беларускую<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 62—63.</ref>. У лісьце да імпэратара [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 1420 году ён ужыў выраз «''ловы, у народнай мове менаваныя „гайны“''»{{Заўвага|Этымалягічны слоўнік беларускай мовы [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] падае: «''Гайно — 'бярлога, логава'''»<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 18.</ref>}} (''indagines, alias in vulgari hayn'')<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 208.</ref>, там жа ён двойчы ўжыў славянскія тэрміны (''Szomoyth'', ''Somoyth'' — {{мова-be-old|Жомойть|скарочана}}) у называньні [[Жамойць|Жамойці]] і [[жамойты|жамойтаў]] (хоць у тагачасных лацінскіх тэкстах да іх дастасоўвалі назвы ''Samogitia'' і ''Samogiti''), кажучы, што іх гэтак называлі «ў літоўскай мове» ({{мова-la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur <...> que terra in Lythwanico Somoyth quasi terra inferior appelatur|скарочана}})<ref name="Urban-2001-105-106">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105—106.</ref>. У дароўнай грамаце вялікага віленскаму біскупу [[Мікалай Гажкоўскі|Мікалаю]] ад 1411 году Вітаўт ужыў «''народныя''» словы «''ўстаўнае лукно''»  мёду (''alias stawna lukna mellis'') і «''палюдзьдзе''» (''stacionis poludze appelato''), а ваявода віленскі [[Войцех Манівід]] засьведчыў гэтую грамату як ''voyevoda''<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 175.</ref>. У 1423 годзе Вітаўт зацьвердзіў дароўную грамату віленскага ваяводы Войцеха Манівіда капліцы пры [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Віленскай катэдры]], дзе ўпаміналася тром «''сем’ям''» (''familiae vulgariter siemie'') Цярэнцевічаў (''Terentiewiczy'') даваць «''лукно пяціпяднае''» (''lukno petypedne'') мёду, а братам Львовічам (''Lwowiczy'') і Небутовічам (''Nebutowiczy'') — «''лукно шасьціпяднае''» (''vulgariter lukno szescipedne'') мёду на карысьць той капліцы<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 176.</ref>. У наданьні Войцеху Манівіду (''Albertus alias Monywid''), зробленым Вітаўтам у 1407 годзе, тройчы падавалася народная назва [[Бортніцтва|бортнікаў]] (''censuales mellis alias bortnyky''), а таксама ўпаміналіся тагачасныя назвы [[Лаздуны 1|Лаздуноў]] (''Loszduni''), [[Жупраны|Жупранаў]] (''Szuprany'') ды іншых паселішчаў<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 257.</ref>. Паводле тэксту граматы ад 1409 году, Вітаўт надаў Войцеху Манівіду «''новае паселішча, якое ў народнай мове называецца Новае Сяло''» (''Novam villam alio nomine in vulgari Nowesyolo nuncupatam'')<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 259.</ref>. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам [[ліцьвіны|літоўскіх князёў і баяраў]], дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта [[беларуская мова|беларускія словы]]<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 39—46.</ref>.

На беларускай («рускай») мове вялося асабістае ліставаньне паміж Вітаўтам і яго стрыечным братам [[Ягайла]]м<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 107.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Лицкевич О. В.]] «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 168.</ref>{{Заўвага|Таксама крыжацкі дыплямат Конрад Кібург, які ачольваў пасольства ў Вільню ў 1397 годзе, засьведчыў у сваіх нататках, пакінутых у форме дзёньніка, што вялікі князь Вітаўт і ўвесь яго двор карысталіся «рускай» мовай (а таксама дадаў, што Вітаўт някепска ведаў нямецкую мову)<ref name="Urban-2001-115">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 115.</ref>}}. Апроч таго, захаваліся дзьве славянамоўныя пячаці брата Вітаўта і пазьнейшага вялікага князя [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]], адна зь якіх змацоўвала ліст самога Вітаўта ад 14 кастрычніка 1398 году, адрасаваны крыжацкаму вялікаму магістру<ref name="Urban-2001-115"/>.

Як і іншыя вялікія князі літоўскія ([[Гедзімін]], [[Альгерд]], [[Ягайла]]) падаваў тытулятуру з словамі «[[Бог|Божаю]] міласьцю» («''von Gotis gnaden herczoge czu Tracken''», 1384 год)<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 78.</ref>.

== Галерэя ==
=== Графічныя партрэты ===
<gallery widths=150 heights=150 caption="Графічныя партрэты Вітаўта Вялікага" class="center">
Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|На стальцы. Невядомы мастак, 1555 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (A. Guagnini, 1578).jpg|[[Аляксандар Гваньіні|А. Гваньіні]], 1578 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (A. Tarasievič, 1675).jpg|[[Аляксандар Тарасевіч|А. Тарасевіч]], 1675 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1837-38).jpg|Невядомы мастак, 1830 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1831).jpg|Невядомы мастак, 1831 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (J. Hesse, 1842).jpg|J. Hesse, 1842 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1836).jpg|Невядомы мастак, 1836 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (A. Tomaszewski, 1837).jpg|А. Тамашэўскі, 1837 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (J. Aziambłoŭski, 1839).jpg|[[Юзэф Азямблоўскі|Ю. Азямблоўскі]], 1839 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (J. Aziambłoŭski, 1840).jpg|Ю. Азямблоўскі, 1840 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (V. Słaviecki, 1831-41).jpg|[[Вінцэнт Славецкі|В. Славецкі]], 1831—1841 гг.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (V. Dmachoŭski, 1848).jpg|[[Вінцэнт Дмахоўскі|В. Дмахоўскі]], 1848 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (A. Klukoŭski, 1850).jpg|А. Клюкоўскі, 1850 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (J. Polkowski, 1864).jpg|Ю. Палкоўскі, 1864 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1885).jpg|Невядомы мастак, 1885 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (R. Žukoŭski, XIX).jpg|[[Рудольф Жукоўскі|Р. Жукоўскі]], XIX ст.
</gallery>

=== Творы малярства ===
<gallery widths=150 heights=150 caption="Творы [[малярства]]" class="center">
Vytautas the great.jpg|Зь [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар аўгустынаў (Берасьце)|Берасьцейскага кляштару аўгустынаў]]. Невядомы мастак, XVII ст.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XVII).jpg|З [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Трокі)|Троцкага фарнага касьцёла]]. Невядомы мастак, XVII ст.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XVII, 1893).jpg|Паводле Троцкага партрэта. Невядомы мастак, 1893 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (J. Ziankievič, 1853).jpg|Я. Зянкевіч, 1853 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (J. Ziankievič, 1864).jpg|Я. Зянкевіч, 1864 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1930).jpg|Невядомы мастак, каля 1930 г.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1851-1900).jpg|Невядомы мастак, 2-я палова XIX ст.
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XX).jpg|Невядомы мастак, 1-я палова XX ст.
</gallery>

=== Пячаці ===
<gallery widths=150 heights=150 caption="Пячаці Вітаўта Вялікага" class="center">
Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (1379, 1930).jpg|1379 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (K. Kielisiński, 1385, 1841).jpg|1385 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (K. Kielisiński, 1390, 1842).jpg|1390 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1397, 1930).jpg|1397 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (K. Kielisiński, 1404, 1842).jpg|1404 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1414, 1930).jpg|1414 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1418, 1930).jpg|1418 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (K. Kielisiński, 1426, 1842).jpg|1426 г.
</gallery>

=== Гербы ===
<gallery widths=150 heights=150 caption="Гербы Вітаўта Вялікага" class="center">
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1416).jpg|1416 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1460-64).jpg|1460—1464 гг.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1483).jpg|1483 г.
Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (1536).jpg|1536 г.
</gallery>

== Памяць ==
[[Файл:Vitaŭt Vialiki, Biełarusy. Вітаўт Вялікі, Беларусы (A. Stankievič, 1930).jpg|значак|Рэфэрат [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]] «Вітаўт Вялікі і беларусы», 1930 г.]]

Памяць пра вялікага князя Вітаўта ўстойліва замацавалася ў тапаніміі Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стагодзьдзяў. Дасьледнікі адзначаюць, што ў дакумэнтах гэтага пэрыяду фігуруе дастаткова шмат назваў геаграфічных ды іншых аб’ектаў, зьнітаваных зь імем вялікага князя:

* Вітаў Мост (пад [[Смалявічы|Смалявічамі]])
* Вітаўка (поле каля ракі [[Бярэзіна|Бярэзіны]], а таксама гістарычная мясцовасьць сучаснага места [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласьць)|Мікалаева]] ва [[Украіна|Ўкраіне]])
* Вітаўтава Дарога, Вітаўтаў (Вітаў) Шлях (у розных частках Беларусі)
* Вітаўтава Студня (пад [[Барысаў|Барысавам]])
* Вітаўтавы Відэльцы (камень на беразе ракі [[Вушача|Вушачы]])
* Вітаўтавы Талеркі (камень з шасьцю адшліфаванымі паглыбленьнямі на [[Полацак|Полаччыне]])
* Вітаўтаў Брод (пад [[Бабруйск]]ам)
* Вітаўтаў дуб (пад [[Бешанковічы|Бешанковічамі]])
* Вітаў Лог (у тым жа рэгіёне)
* Вітаўтаў Мост (на рацэ [[Цна (прыток Сьвіслачы)|Цне]] пад [[Менск]]ам, а таксама на рацэ [[Паўднёвы Буг|Богу]] каля Мікалаева)
* Вітутаў (Мікалаеў)

У 1931 годзе ў [[Пінская каталіцкая сэмінарыя|Пінскай каталіцкай сэмінарыі]] прайшла шматмоўная канфэрэнцыя, прысьвечаная вялікаму князю Вітаўту, дзе па [[Летувіская мова|летувіскім]] рэфэраце зачыталі рэфэрат па-беларуску: «Характэрыстыка Вітаўта і яго заслугі для краю». Па беларускім рэфэраце хор адсьпяваў беларускую песьню на чатыры галасы «Дзе чутны мовы нашай гукі», па чым аддэклямавалі верш [[Якуб Колас|Якуба Коласа]] «О край родны, край прыгожы». Адзначаецца, што між многімі сьцягамі ў залі лунаў [[Беларусы|беларускі]] [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны]] [[Бел-чырвона-белы сьцяг]]<ref>Chryścijanskaja Dumka. Nr. 1, 1931.</ref>.

25 ліпеня 2009 году ў [[Берасьце|Берасьці]] адкрылася скульптурная кампазыцыя, прысьвечаная 990-гадовай гісторыі места. Сярод шасьці бронзавых фігураў у кампазыцыі помніка тры скульптуры гістарычных дзеячоў — Вітаўта, [[Мікалай Радзівіл «Чорны»|Мікалая Радзівіла «Чорнага»]] і князя Васількавіча<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=28027 Вітаўт, Радзівіл Чорны і князь Васількавіч], [[Наша Ніва]], 26 ліпеня 2009 г.</ref>.

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Ягайла]]
|назва      = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
|гады       = 1392—1430
|наступнік  = [[Сьвідрыгайла Альгердавіч|Сьвідрыгайла]]
}}
{{Канец блёку}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Вітаўт (балет)]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* Белямук М. Вялікі князь Вітаўт і ягоная маестатная пячатка [http://kamunikat.org/download.php?item=12283-8.pdf&pubref=12283] // [[Białoruskie Zeszyty Historyczne]]. № 31, чэрвень 2009. ISSN 1232-7468.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* [[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы. — {{Менск (Мн.)}}: Полымя, 1993. — 160 с.: іл. — {{ISBN|5-345-00627-Х}}.
* Прышляк У. [https://web.archive.org/web/20081007193647/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/08/10.htm Гістарычная постаць Вітаўта ў сучаснай беларускай гістарыяграфіі і навукова-папулярнай літаратуры] // [[Гістарычны Альманах]]. Том 8, 2003.
* [[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] [https://web.archive.org/web/20110913205515/http://old.knihi.com/10viakou/10v209.html 1392. Пачатак княжання Вітаўта] // {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}}
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Імя ў летапісе (2003)}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20050822145700/http://www.beljews.info/xiv.html Габрайскі погляд на вялікага князя Вітаўта]
* {{YouTube|OVvNs312oKg|Гісторыя пад знакам Пагоні. Вітаўт}}

{{Вялікія князі літоўскія}}
{{Вялікалітоўскае Прычарнамор’е}}

[[Катэгорыя:Удзельнікі Грунвальдзкай бітвы]]
[[Катэгорыя:Асобы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Гедзімінавічы]]
[[Катэгорыя:Кейстутавічы]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў катэдральным касьцёле Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)]]