Прагляд крыніцы для Віленская губэрня

{{Вікіфікаваць}}
{{Адміністрацыйная адзінка
|Назва                           = Віленская губэрня
|Назва ў родным склоне           = Віленскай губэрні
|Арыгінальная назва              = Виленская губернія
|Герб                            = Coat of arms of Vilna Governorate 1878.svg
|Сьцяг                           = 
|Краіна                          = [[Расейская імпэрыя]]
|Гімн                            = 
|Статус                          = 
|Уваходзіць у                    = 
|Улучае                          = 
|Цэнтар                          = [[Вільня]]
|БуйныГорад                      = 
|БуйныяГарады                    = 
|ДатаЎтварэньня                  = 
|Кіраўнік                        = гл. [[Віленскія губэрнатары]]
 |Назва пасады кіраўніка         = Губэрнатары
|Кіраўнік2                       = 
 |Назва пасады кіраўніка2        =
|АфіцыйныяМовы                   =
|Насельніцтва                    = 1 550 057
 |Год перапісу                   = 1909
 |Адсотак ад насельніцтва        = 
 |Месца паводле насельніцтва     = 
 |Шчыльнасьць                    = 
 |Месца паводле шчыльнасьці      = 
 |Нацыянальны склад              = 
 |Канфэсійны склад               = 
|Плошча                          =
 |Адсотак ад плошчы              = 
 |Месца паводле плошчы           = 
|Максымальная вышыня             = 
|Сярэдняя вышыня                 = 
|Мінімальная вышыня              = 
|Шырата                          = 
|Даўгата                         = 
|Мапа                            = Litva-1867-1914 be.svg
 |Памер мапы                     = 
 |Апісаньне мапы                 = {{легенда|#c4ddc3|Віленская губэрня}}
|Мапа адміністрацыйнай адзінкі   =
 |Памер мапы аа                  =  
|Часавы пас                      = 
|Скарачэньне                     = 
|Катэгорыя ў Commons             = 
|Парамэтар1                      = 1793—1797, 1802—1917
|Назва парамэтру 1               = Час існаваньня
|Сайт                            = 
|Дадаткі                         =
|Колер фону парамэтраў           = {{Колер|Беларусь}}
|Колер фону герб-сьцяг           =
}}
'''Ві́ленская губэ́рня''' ({{мова-ru|Виленская губерния}}) — [[губэрня]] з цэнтрам у [[Вільня|Вільні]] ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскае імпэрыі]]. Разам з [[Ковенская губэрня|Ковенскай]], [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]], [[Менская губэрня|Менскай]], [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай]] і [[Віцебская губэрня|Віцебскай]] губэрнямі ўтварала [[Паўночна-Заходні край]].

== Гісторыя ==
Створана ў 1795 годзе пасьля [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і далучэньня да Расейскае імпэрыі сучасных заходне-беларускіх і летувіскіх земляў. Першапачаткова падзялялася на паветы [[Ашмянскі павет (Віленская губэрня)|Ашмянскі]], [[Браслаўскі павет (Расейская імпэрыя)|Браслаўскі]] (пасьля [[Новааляксандраўскі павет (Расейская імпэрыя)|Новааляксандраўскі]]), [[Віленскі павет (Расейская імпэрыя)|Віленскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Завілейскі павет|Завілейскі]], [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскі]],  [[Расіенскі павет (Расейская імпэрыя)|Расіенскі]], [[Троцкі павет (Расейская імпэрыя)|Троцкі]], [[Упіцкі павет (Расейская імпэрыя)|Упіцкі]] (Панявескі), [[Цельшаўскі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшаўскі]], [[Шаўлінскі павет (Расейская імпэрыя)|Шаўлінскі]]. Падчас адміністрацыйна-тэрытарыяльных рэформаў [[Павал I (расейскі імпэратар)|Паўла I]] паводле загаду ад 12 сьнежня 1796 году ў 1797 годзе злучана з [[Слонімская губэрня|Слонімскай губэрняй]] у адну [[Літоўская губэрня|Літоўскую губэрню]] з губэрнскім кіраваньнем у [[Вільня|Вільні]]. Пры [[Аляксандар I (расейскі імпэратар)|Аляксандры I]] [[Літоўская губэрня]] ў 1801 годзе падзеленая на Віленскую губэрню (да 1840 году называлася Літоўска-Віленскай губэрняй) і [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскую губэрню]] (раней Слонімская губэрня).

<blockquote>Вільня — былая сталіца літоўскага «пфальцграфства», цяпер Расейская правінцыя альбо губэрня. Яна размешчана ў пагорыстай мясцовасці і займае некалькі ўзвышэнняў каля ракі Вільні або Вілія, у 400 міляў на паўднёвы-захад ад Пецярбургу і 195 на ўсход ад Кенігсберга. Акружнасць гораду каля чатырох міляў; яго насельніцтва скаладалася ў 1788 годзе да 21 000, у цяперашні час амаль 30 тысяч. Як і ў іншых гарадах, у Польшчы і Расіі, ён пабудаваны ў асноўным з дрэва, вельмі недасканалы ў чысціні і ўяўляе дзіўны кантраст ўбогасці і безгустоўнага хараства. Вільня з'яўляецца месцам грэцкага мітрапаліта і каталіцкага біскупа. Яго універсітэт, заснаваны ў 1570 годзе, быў новым перамадэляваны расейскім урадам у 1803 годзе. Звязаны са заснаваннем абсерваторыі і некалькіх бібліятэк. Ёсць у Вільні таксама спартыўная зала або класічная школа, семінарыя для адукацыі каталіцкага духавенства, іншая для тых з грэцкай царквы, і ўстанова для маладых людзей з добрай сям'і.

'''Правінцыя Вільні змяшчае паўночную частку Літвы.''' Яна прасьціраецца ад 53 ° 40 'да 56 ° 15' да поўначы шыраты. ; мае плошчу 2300 квадратных міль, а насельніцтва 1,000,000. Гандлю, які такі, ажыццяўляюцца іўдзеямі. Галоўныя рэкі Нёман, Вілія, Прыаяць і Нараў; асноўнымімі горада з'яўляюцца Ліда, Браслаў, Смаргонь, Доры, Ашмяны або Oshmiana і Маладзечна. У апошнім месцы, 29 лістапада 1812 гады, імператар Напалеон, акружаны канвоем афіцэраў, пакінуў бездапаможныя рэшткі сваёй арміі пры адступленні з Масквы.<br>

M. Ross (of Durham.) A History of Poland, from Its Foundation as a State to the Present Time ... 1835 <ref name="Durham.)1835">{{Кніга|author=M. Ross (of Durham.)|title=A History of Poland, from Its Foundation as a State to the Present Time ...: To which is Prefixed : a Descriptive View of the Country, Its Natural History ... and the Manners and Customs of Its Inhabitants|url=https://books.google.com/books?id=fqxDAAAAYAAJ&pg=PA41|year=1835|publisher=Pattison & Ross|pages=41–|language = en}}</ref></blockquote>

У 1843 годзе частка тэрыторыі ўвайшла ў склад ізноў створанай [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]]. У складзе Віленскай губэрні засталіся Віленскі, Ашмянскі, [[Сьвянцянскі павет (Расейская імпэрыя)|Сьвянцянскі]] (Завілейскі) і Троцкі паветы, а таксама перададзеныя з Гарадзенскай губэрні [[Лідзкі павет (Расейская імпэрыя)|Лідзкі]] й зь [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] — [[Вялейскі павет (Расейская імпэрыя)|Вялейскі]] й [[Дзісенскі павет (Расейская імпэрыя)|Дзісенскі паветы]].

У 1914—1918 гадах тэрыторыя губэрні была акупаваная нямецкімі войскамі. У 1918 годзе прэтэнзіі на Віленшчыну прад’явілі [[Беларуская Народная Рэспубліка]], [[Летува]] й [[Польшча]]. У 1919 годзе Вільня была абвешчаная сталіцай [[ЛітБелССР|Летувіска-Беларускае ССР]]. У 1920 годзе землі губэрні былі акупаваныя [[бальшавікі|бальшавіцкімі]] войскамі й перададзеная Летуве, але неўзабаве мяцеж дывізіі [[Люцыян Жалігоўскі|Люцыяна Жалігоўскага]] прывёў да стварэньня [[Сярэдняя Літва|Сярэдняе Літвы]], якая праз два гады ўвайшла ў склад Польшчы.

== Насельніцтва ==
У 1839 годзе ў губэрні жылі 789 000 жыхароў, да 1909 году колькасьць насельніцтва павялічылася да 1 550 057 прычым 60% жыхароў былі [[каталіцтва|каталікамі]], 25% — [[праваслаўе|праваслаўнымі]].

{| class=wikitable
|-
! Год || Агулам
!colspan=2 | [[Летувісы]] 
!colspan=2 | [[Палякі]] 
!colspan=2 | [[Беларусы]]
!colspan=2 | [[Расейцы]]
!colspan=2 | [[Габрэі]]
!colspan=2 | Іншыя
|-
| 1862 || 838 464 || 418 880 || 50% || 154 386 || 18% || 146 431 || 17% || 14 950 || 2% || 76 802 || 9% || 27 035 ||3%
|-
| 1865 || 891 715 || 210 273 || 24% || 154 386 || 17% || 418 289 || 47% || 27 845 || 3% || 76 802 || 9% || 4120 || 0%
|-
| 1883 || 1 192 000 || 417 200 || 35% || 281 312 || 24% || 239 592 || 20% ||colspan=2 align="center"| – || 176 416 || 15% || 77 480 || 7%
|-
| 1897 || 1 561 713 || 274 414 || 18% || 126 770 || 8% || 880 940 || 56% || 75 803 || 5% || 197 929 || 13% || 5857 || 0%
|-
| 1909 || 1 550 057 || 231 848 || 15% || 188 931 || 12% || 570 351 || 37% || 408 817 || 26% || 146 066 || 9% || 4094 || 0%
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). Санкт-Петербург: 1890—1907.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

{{Віленская губэрня}}
{{Губэрні Расейскай імпэрыі на беларускіх землях}}
{{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Расейскай імпэрыі}}

[[Катэгорыя:Віленская губэрня| ]]