Прагляд крыніцы для Божае Нараджэньне


{{Сьвята
|Колер фону загалоўка   = 
|Колер тэксту загалоўка = 
|Назва традыцыі         = [[Хрысьціянства|Хрысьціянская]]
|Колер фону парамэтраў  = 
|Назва сьвята           = Нараджэньне Хрыстова
|Час сьвяткаваньня      = {{Дата ў старым стылі|25 сьнежня||7 студзеня}}
|Абрадавае значэньне    = [[Нараджэньне]] [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] ад [[Багародзіца|Дзевы Марыі]]
}}
'''Нараджэ́ньне Хрысто́ва'''<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Паляшчук, Натальля.|загаловак=Слова як сьвята|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=93574|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=21 лютага 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-02-21 34 (27149)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/93567/21lut-7.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref> — адно з найгалоўнейшых [[Хрысьціянства|хрысьціянскіх]] сьвятаў, калі адзначаецца нараджэньне [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] {{Дата ў старым стылі|25 сьнежня||7 студзеня}}. Іншыя назовы: Раство́ Хрыстова (пераважае ва ўжываньні), [[Бог|Бо́жае]] Нараджэ́ньне (сярод каталікоў), Нараджэ́ньне Госпада (Па́на),<ref name="з"/>.

25 сьнежня Нараджэньне Хрыстова сьвяткуе большасьць хрысьціянаў сьвету: [[Каталіцкая Царква]] (у тым ліку і [[Беларуская грэка-каталіцкая царква]]), [[Пратэстанцтва|пратэстанцкія]] цэрквы і 10 зь 16 [[Праваслаўная царква|праваслаўных]] [[Аўтакефалія|аўтакефальных]] цэркваў паводле {{не перакладзена|Новаюліянскі каляндар|новаюліянскага календара|uk|Новоюліанський календар}}<ref>{{Навіна|аўтар=[[Максім Гацак|Гацак, Максім]].|загаловак=Забудзьцеся пра  «праваслаўны» і «каталіцкі» Вялікдзень|спасылка=http://krynica.info/be/blogi/zabudzcesya-pra-pravaslauny-i-katalicki-vyalikdzen/|выдавец=[[Крыніца.info]]|дата публікацыі=11 красавіка 2016|дата доступу=6 чэрвеня 2016}}</ref>. Паводле [[Юліянскі каляндар|юліянскага календара]], дзе 25 сьнежня прыпадае на 7 студзеня, Нараджэньне Хрыстова адзначаюць 6 зь 15 кананічных праваслаўных аўтакефальных цэркваў, у тым ліку [[Расейская праваслаўная царква]] з [[прыход]]амі ў Беларусі ([[Беларускі экзархат]]), шэраг [[Уніяцтва|грэка-каталіцкіх]] цэркваў і [[Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Царкоўныя сьвяты і пасты|спасылка=http://www.belapc.org/kalyandar/carkounya-svaty-i-pasty|выдавец=[[Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква]]|дата публікацыі=2015|дата доступу=6 чэрвеня 2016}}</ref>.

== Гісторыя ==
{{Неэнцыкляпэдычна|разьдзел}}
[[Файл:Rastvo_1746.jpg|значак|Раство Хрыстова, Латыгаўскі майстар, 1746.]]
[[Ісус Хрыстос]] нарадзіўся ў [[Багародзіца|Прачыстае Дзевы Марыі]] падчас праўленьня рымскага імпэратара (кесара) [[Актавіян Аўгуст|Актавіяна Аўгуста]]. Дакладная дата нараджэньня Ісуса Хрыста невядомая, але зьвесткі з эвангельляў дазваляюць зрабіць выснову, што гэта адбылося не раней за [[6 да н. э.|6 год да н. э.]] Паводле эвангельляў ад Мацьфея і эвангельля ад Лукаша Ісус нарадзіўся незадоўга да сьмерці Ірада Вялікага, які памёр у 4 годзе да н. э. Паводле загаду кесара ў імпэрыі праводзіўся ўсенародны перапіс. [[Палестына]], якая была пад уладай цара [[Ірад I Вялікі|Ірада]], таксама падначальвалася [[Старажытны Рым|Рыму]], таму ўсе яе жыхары, згодна звычаю, павінны былі адправіцца ў вызначаныя кожнаму калену, племені й роду прабацькоўскія мясьціны, каб унесьці свае імёны ў сьпіс рымскіх падданых. Дзева Марыя і заручаны зь Ёю [[Сьвяты Язэп]] былі з роду цара Давіда і пайшлі з [[Назарэт]]у ў Давідаў горад [[Бэтлеем]] (цяпер на тэрыторыі [[Палестына|Палестыны]]). З прычыны сваёй беднасьці й вялікай колькасьці народу ў горадзе яны не змаглі спыніцца ў гасьцініцы і вымушаныя былі разьмясьціцца ў вапняковай пячоры, куды пастухі ў непагадзь заганялі скаціну. У такіх абставінах, ня маючы ня толькі зямной велічы, але звычайных умоваў, апоўначы па субоце (як апавядае царкоўнае паданьне) Прасьвятая Дзева нарадзіла Богадзіця. Яна сама спавіла Яго і паклала ў ясьлі, прызначаныя для кармленьня скаціны.

Першымі дазналіся пра Нараджэньне Збавіцеля бэтлеемскія пастухі. Раптам зьявіўся перад імі [[анёл]] Божы і сьвятло Гасподняе азарыла іх, яны ж разгубіліся. Анёл сказаў ім: «Ня бойцеся, я абвяшчаю вам вялікую радасьць, якая будзе ўсім людзям. Цяпер нарадзіўся вам у горадзе Давідавым Збавіцель, Хрыстос Гасподзь. І вось вам знак, па якім вы пазнаеце Яго: вы знойдзеце Дзіця спавітае ў ясьлях». І толькі анёл сказаў гэта пастухам, як нечакана зьявілася зь ім мноства воінства нябеснага, пяючы: «Слава ў вышніх Богу, і на зямлі мір, у чалавеках благаваленьне» (у Каталіцкім Касьцёле: «Слава на вышынях Богу, а на зямлі супакой людзям добрай волі»). Калі анёлы зьніклі, пастухі сказалі адзін аднаму: «Хадзем у Бэтлеем і паглядзім, што там здарылася». Яны прыйшлі ў пячору і ўбачылі Марыю, Язэпа й Дзіця, што ляжала ў ясьлях. Пакланіўшыся Дзіцяці, пастухі расказалі, што ім было пра Яго абвешчана. Марыя ж захоўвала ўсе іхныя словы ў сваім сэрцы. Пасьля гэтага пастухі вярнуліся да сваіх статкаў, славячы і дзякуючы Бога за ўбачанае і пачутае.

Згодна закону, на восьмы дзень пасьля нараджэньня Дзіцяці, Маці Яго зь Язэпам далі Яму імя Ісус, як было ўказана Госпадам праз анёла (Ісус азначае «збавіцель», Хрыстос — Божы пасланец, «мэсія»). Усьлед за гэтым прыйшлі з усходу ў Ерусалім [[Вяшчун|вешчуны]]-[[астроляг]]і й пачалі пытацца: «Дзе Цар юдэйскі, які нарадзіўся? Мы бачылі зорку Ягоную на ўсходзе й прыйшлі пакланіцца Яму». Калі дазнаўся пра гэта цар Ірад, то надта ўсхваляваўся, бо думаў, што нованароджаны Цар адбярэ ў яго пасад. Ён сабраў першасьвятароў і вучоных-кніжнікаў і запытаўся: «Дзе мае нарадзіцца Хрыстос?» Тыя адказалі: «У Бэтлееме, як прадказана прарокам Міхеем». Тады Ірад, сабраўшы вешчуноў, выведаў у іх час зьяўленьня зоркі й сказаў ім: «Ідзіце, разьведайце пра Дзіцятка, а калі знойдзеце, то паведаміце мне, каб і я Яму пакланіўся». Сам жа надумаў загубіць Ісуса. Вешчуны падаліся ў Бэтлеем сьледам за зоркаю, якая рухалася перад імі і прывяла да месца, дзе было Дзіця. Яны ўвайшлі, убачылі Дзіця з Маці Яго, пакланіліся і паднесьлі Яму сымбалічныя дары: золата як Цару, ладан як Богу і сьмірну як прысуджанаму да пакараньня сьмерцю. Атрымаўшы затым у сьне папярэджаньне ад Бога не вяртацца да Ірада, вешчуны вярнуліся ў сваю краіну кружным шляхам. І паводле паданьня, вешчуноў звалі Мельхіёр, Гаспар і Бальтазар ([[Тры каралі]]), і былі яны прадстаўнікамі трох расаў роду чалавечага (нашчадкамі [[Сім]]а, [[Хам]]а і Іафета). Пасьля яны прынялі хрысьціянства і прызнаныя сьвятымі.

== Сьвяткаваньне ==

=== Праваслаўная традыцыя ===
Да ўрачыстага сьвяткаваньня Ражджаства Хрыстовага праваслаўныя вернікі рыхтуюцца саракадзённым постам (28 лістапада — 6 студзеня па новым стылі), які называецца [[Піліпаўка]]й. Калядныя сьвяты («Сьвяткі») працягваюцца з 7 па 17 студзеня. У гатыя дні дазваляецца ўсё есьці, нават па серадах і пятніцах, па днях, у якія здычайна не ўжываецца скаромнае.

Ніжэй пададзеныя сьвяточныя сьпевы ў рэдакцыі [[Біблейская Камісія|Біблейскае камісіі]] [[БПЦ]].

==== Трапар сьвята Раства Хрыстовага, глас 4 ====
Раждаство Тваё, Хрысьце Божа наш,<br />
азарыла сьвет сьвятлом ісьціны,<br />
бо празь яго служыцелі зорак<br />
зоркаю наву́чаны былі<br />
пакланяцца Табе, Сонцу праўды,<br />
і пазнаць у Табе Ўсход з вышыні.<br />
Госпадзі, слава Табе.

==== Кандак сьвята Раства Хрыстовага, глас 3 ====
Дзева сёньня нараджае Вышэйшага за ўсялякую істоту,<br />
і зямля вярцеп Непрыступнаму прыносіць;<br />
ангелы з пастухамі славасловяць,<br />
а валхвы з зоркаю падарожнічаюць;<br />
бо дзеля нас нарадзілася Дзіцятка Малое — Спрадвечны Бог.

==== Задастойнік сьвята Раства Хрыстовага ====
Велічай, даша мая, Пачэсьнейшую і Слаўнейшую за нябесныя войскі Дзеву, Прачыстую Багародзіцу. Зручней нам захоўваць маўчаньне, якое не выклікае страх, бо зь любоўю да Цябе, Дзева, ствараць песьні, зладжана складзеныя, нялёгка; але, Маці, дай нам сілы, наколькі маем стараньня.

=== Каталіцкая традыцыя ===
Сьвяту Божага Нападжэньня папярэднічае [[Адвэнт]] — літургічны пэрыяд падрыхтоўкі да Божага Нараджэньня. Адвэнт мае падвойны характар. Гэта час падрыхтоўкі да ўрачыстасьці Нараджэньня Пана, калі ўзгадваецца першае прыйсьце Хрыста, а таксама час, калі вернікі скіроўваюць свае думкі да другога прыйсьця Хрыста на сканчэньні вякоў. Такім чынам, адвэнт — гэта час радаснага чаканьня. Пэрыяд адвэнту падзяляецца на дзьве часткі: першая мае эсхаталягічны характар, а другая прысьвечаная непасрэднай падрыхтоўцы да Божага Нараджэньня. Дзень 17 сьнежня зьяўляецца мяжой гэтага падзелу. Адвэнт у сьціслым сэнсе не зьяўляецца постам, пэрыядам пакаяньня. Гэта — час радаснага чаканьня Езуса.

Адвэнт завяршае вігілійная вячэра, якая пачынаецца на зьмярканьні 24 сьнежня. У кожным доме рыхтуецца накрыты стол, за якім зьбіраецца ўся сям’я. На стале мусяць знаходзіцца найбольш смачныя посныя стравы, сярод якіх абавязковае мае быць крупяная [[каша]] — куцьця. Звычай вігілійнай вячэры зьявіўся ў Беларусі ў [[18 стагодзьдзе|ХVІІІ ст.]]

Вігілійную вячэру распачынаюць зь дзяленьня [[аплатка]]й — прэсным белым хлебам, загадзя асьвечаным. Аплатка — гэта сымбаль Хрыста. Перад вячэрай пры сьвятле зьнічкі, што сымбалізуе бэтлеемскую зорку, чытаюць урывак з Эвангельля паводле сьвятога Лукі, у якім апісваецца нараджэньне Езуса ў Бэтлееме.

Пасьля вячэры ўсёй сям’ёй ідуць у касьцёл. Напярэдадні Божага Нараджэньня ў найбольш заўважным месцы кожнага каталіцкага храма ствараецца невялічкая кампазыцыя, якая ілюструе сцэну нараджэньня Хрыста. Над ясьлямі, у якіх ляжыць Дзіцятка Езус, схіляецца ягоная маці і сьвяты Язэп. Ясьлі, у якіх спаў маленькі Езус у Бэтлееме, на сьвяточным стале сымбалізуе жменя сена пад белым абрусам.

Сьвятая Імша, якая цэлебруецца з надыходам ночы, называецца Пастэрка — ад лацінскага слова ''pastor'' (пастух). Бо першымі людзьмі, якім Анёлы абвясьцілі навіну пра Нараджэньне Хрыста, былі бэтлеемскія пастушкі. Менавіта яны першымі прыйшлі і пакланіліся нованароджанаму Збаўцу, а разам зь імі — іх жывёла.<ref>[https://web.archive.org/web/20120125113557/http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=5544 Як сустракаць Каляды згодна з традыцыяй] // Наша Ніва, 22 сьнежня 2006</ref>

== Народная традыцыя ==
[[Файл:Kaljady (silver coin)r.gif|міні|Манэта «[[Каляды (манэта)|Каляды]]», 20 рублёў, рэвэрс]]
{{Асноўны артыкул|Каляды}}
''Каля́ды'' (ад лац. ''Calendae'' календы — назва першага дня кожнага месяца ў рымлянаў) — народнае зімовае сьвята дахрысьціянскага паходжаньня, зьвязана зь першым павелічэньнем самага кароткага дня. У гадавым коле народных аграрных абрадаў і сьвяткаваньняў займала 1-е месца. З усталяваньнем хрысьціянства прымеркаванае да рэлігійных сьвятаў Раства Хрыстова і [[Вадохрышча]]. На Беларусі хрысьціянскі рытуал сьвяткаваньня Калядаў шчыльна пераплецены з народнай сьвяточнай традыцыяй. Каляды працягваюцца з 24 сьнежня да 6 студзеня. Для Калядаў характэрныя тры абрадавыя вячэры ([[куцьця|куцьці]]): посная (вялікая) спраўляецца перад 1-м сьвяточным днём, багатая (тоўстая, шчодрая) зь мяснымі стравамі — у вечар перад Новым годам, посная (галодная, вадзяная) — перад [[Вадохрышча]]м. Наладжваліся [[калядаваньне]], варажба, шматлікія забавы, гульні; сьпявалі калядныя песьні.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* Быль, Віталь. «[https://web.archive.org/web/20130105050618/http://arche.by/by/page/science/13426 ''Як шляхта каляды спраўляла'']» // [[ARCHE Пачатак]]: часопіс, 2 студзеня 2012
* {{Артыкул|аўтар=[[Тарас Шчыры|Шчыры, Тарас.]]|загаловак=Сімвалы, напоўненыя сэнсам|спасылка=http://www.zviazda.by/be/news/20141223/1419285350-simvaly-napounenyya-sensam|выданьне=Ігуменскі тракт|тып=|год=23 сьнежня 2014|нумар=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/12/23sne-10.indd_.pdf 41 (100)]|старонкі=10|issn=}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Раство|спасылка=http://krynica.info/be/tag/rastvo-be/|выдавец=[[Крыніца.info]]|дата публікацыі=6 лютага 2016|дата доступу=6 чэрвеня 2016}}

{{Раство}}

[[Катэгорыя:Божае Нараджэньне| ]]
[[Катэгорыя:Праваслаўныя сьвяты]]
[[Катэгорыя:Каталіцкія сьвяты]]