Прагляд крыніцы для Халестэрын

{{рэчыва}}
'''Халестэрын''' ({{мова-grc|χολή — жоўць}} і στερεός — цьвёрды; сынонім: '''халестэрол''') — арганічнае злучэньне, прыродны тлусты (ліпафільны) сьпірт, які зьмяшчаецца ў клеткавых мэмбранах ўсіх жывых арганізмаў за выключэньнем бязьядзерных (пракарыёты).

Нерастваральны ў [[вада|вадзе]], растваральны ў [[тлушч]]ах і арганічных растваральніках. Каля 80% халестэрыну выпрацоўваецца самім арганізмам ([[печань]]ню, [[кішачнік]]ам, [[нырка]]мі, наднырачнікамі, [[палавыя залозы|палавымі залозамі]]), астатнія 20% паступаюць зь ежай. У арганізьме знаходзіцца 80% свабоднага і 20% зьвязанага халестэрыну. Халестэрын забясьпечвае стабільнасьць клеткавых мэмбран у шырокім інтэрвале тэмпэратур.

== Фізыялёгія ==
Халестэрын удзельніче ва ўтварэньні [[Жоўцевыя кісьлі|жоўцевых кісьляў]], біясынтэзе [[гармон]]аў [[Плоцевая залоза|плоцевых залозаў]] і кары [[наднырачнік]]аў, а таксама [[Вітамін Д|вітаміну Д]]. Каля 80 % халестэрыну сынтэзуецца арганізмам з [[тлушч]]аў, [[вуглявод]]аў і [[амінакісьля]]ў. Рэшта паступае непасрэдна зь ежай жывёльнага паходжаньня. Канцэнтрацыя агульнага халестэрыну ў плязьме крыві зьмяншаецца падчас галаданьня і павышанай функцыі [[Шчытападобная залоза|шчытападобнай залозы]], паражэньнях [[Нэрвовая сыстэма|нэрвовай сыстэмы]] і [[Рак (захворваньне)|раку]], [[Запаленьне лёгкіх|запаленьні лёгкіх]] і [[Сухоты|сухотах]]<ref name="а"/>.

== Харчовыя крыніцы ==
Найбольш халестэрыну зьмяшчаюць жывёльныя [[мазгі]] і яечны [[жаўток]], тлустае [[мяса]] і [[печань]], [[ныркі]] і [[ікра]], а таксама цьвёрды [[сыр]]. Нізкі ўзровень халестэрыну маюць [[малако]] і [[кефір]], марская [[рыба]], нятлустыя гатункі [[Бараніна|бараніны]] і [[Ялавічына|ялавічыны]], а таксама [[сасіскі]]<ref name="а"/>.

== Чыньнік хваробаў ==
Лішак халестэрыну спрыяе ўзьнікненьню [[атэрасклероз]]у і [[Ішэмія|ішэміі]], [[Сэрцавы прыступ|сэрцавага прыступу]] і [[інсульт]]у. Гэта адбываецца за кошт адкладаньня халестэрыну на сьценках [[Аорта|аорты]] і судзінах [[сэрца]], [[Галаўны мозаг|галаўнога мозгу]] і ног, што вядзе да звужэньня іх прасьвету і пагаршэньня [[кровазварот]]у ў гэтых органах. Здаровы ўзровень халестэрыну ў крыві складае 5,2 мілі[[моль]]/літар, а рызыкоўны — 5,3—6,5 ммоль/літар. Захворваньне на [[Гіпэрліпідэмія|гіпэрліпідэмію]] адзначаецца пры халестэрыне 6,6—8 ммоль/л<ref name="а"/>.

=== Папярэджаньне хваробаў ===
Пры [[Маларухомы лад жыцьця|маларухомым ладзе жыцьця]] і ў сталым веку варта пазьбягаць пераяданьня і выключыць з харчаваньня тлустае мяса і печань, ныркі і мазгі, вэнджаную [[Каўбаса|каўбасу]] і [[паштэт]], [[Карэйка|карэйку]] і [[масла]], [[марозіва]] і [[Пірожнае|пірожныя]], [[торт]]ы і [[бісквіт]], [[Здоба|здобу]] і [[шакаляд]]. Таксама ніжэйшаму ўзроўню халестэрыну спрыяе даданьне ў ежу [[Алей|алею]], але не сланечнікавага, [[Індычаціна|індычаціны]] і [[Кураціна|кураціны]], [[Цяляціна|цяляціны]] і марской рыбы, сьвежай [[Агародніна|агародніны]] і [[Садавіна|садавіны]], [[Авёс|аўсяных]] крупаў і вотруб'я, [[хлеб]]у з мукі грубага памолу і [[гарэх]]аў. Карысна рабіць ранішнюю разьмінку і пешыя прагулкі, а таксама займацца [[плаваньне]]м і танцамі. Урэшце варта пазьбягаць [[Тытунепаленьне|тытунепаленьня]] і злоўжываньня [[Сьпіртовы напой|сьпіртовымі напоямі]]. Для зьніжэньня ўзроўню халестэрыну карысна ўжываць такія віды марской рыбы, як [[камбала]] і [[ласось]], [[пікша]] і [[сардына]], [[селядзец]] і [[скумбрыя]], [[траска]] і [[тунец]]. Таксама карысьць нясуць абястлушчаныя малочныя вырабы і яечны [[бялок]], рэдкія гароднінныя [[суп]]ы і кукурузна-рысавыя хлябцы, [[гарох]] і вараная [[бульба]]. Сярод іншага, у харчаваньне карысна ўлучаць [[Гарчыца|гарчыцу]] і зёлкавыя прыправы, абястлушчаныя падлівы і [[пудынг]]і, [[жэле]] і [[мус]]ы, мінэральную ваду і [[сок]]і бяз цукру<ref name="а">{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=І халестэрын — у норме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140117/1389907974-i-halesteryn-u-norme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/8-27618 8 (27618)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/01/17stu-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Халестэрын // БелЭн, у 18 т., т.16. Мн., 2003. С. 529.
{{Накід}}

[[Катэгорыя:Стэроіды]]