Удзельнік:Євдоким/Доповнення

доповнення до "Даніла Раманавіч"

Імёны

Даніла Раманавіч (даў.-рус. Данилъ Романовичъ) — ва ўкраінскай традыцыі зь імем па бацьку[3][4][5][6].

Кароль Даніла[7] — народнае імя, якое падкрэсьлівае царскі тытул.

Даніла І — у заходняй традыцыі з нумарам уладара.

Даніла Галіцкі — гістарыяграфічнае імя[8], прынятае ўкраінскімі аўтарамі ХІХ ст.[9].

Даніла І Руські - па назьве каралеўства.

Тытул

«Sіmperіo totіus Russіae otіtus. Rex fuіt, honorem regіum habuіt, aeternumque іn Ruthenіa suіs relіquіt».

доповнення до "Ізьнік"

Больш падрабязна пра гісторыю горада ў даасманскія часы гл. у артыкуле Нікея (Бітынія)

In 1331, Orhan captured the city from the Byzantines and for a short period the town became the capital of the expanding Ottoman Emirate.[4] The large church of Hagia Sophia in the centre of the town was converted into the Orhan Mosque[5] and a medrese (theological school) and hamam (bathhouse) were built nearby.[6] In 1334 Orhan built another mosque and an imaret (soup kitchen) just outside the Yenisehir gate (Yenişeh Kapısı) on the south side of the town.[7]

Арабскі падарожнік Ібн Батута (Ibn Battuta) наведаў горад у 1331 годзе, неўзабаве пасьля захопу горада Орханам І (Orhan.[8]). Паводле Ібн Батуты, горад быў у руінах, населены невялікай колькасьцю людзей, якія знаходзіліся на службе ў султана. Каля гарадзкіх сьцен былі сады, кожны дом быў акружаны фруктовым садам. У горадзе вырошчвалі садавіну, грэцкія арэхі, каштаны й салодкі вінаград.

Перапіс 1520 г. зафіксаваў 379 мусульманскіх і 23 хрысьціянскія сем’і, у той час як праз стагодзьдзе, у 1624 г., зафіксавана 351 мусульманская й толькі 10 хрысьціянскіх сем’яў. Зыходзячы зь пяці членаў кожнай сям’і, гэтыя лічбы паказваюць, што насельніцтва складала каля 2000 чалавек.

У 18—19 стагодзьдзях колькасьць жыхароў была амаль аднолькавай. Увогуле, калі бізантыйскі горад, паводле ацэнак, налічваў 20-30 тысячаў насельніцтва, то ў часы Асманскай імпэрыі горад ніколі ня быў квітнеючым. Падарожнікі апісвалі горад несуцяшальна. Так, італьянскі археолаг Даменіка Сесьціні пасьля свайго візыту ў Ізьнік у 1779 годзе пісаў пра Ізьнік як пра закінуты горад без жыцьця, без шуму й без руху. У 1797 годзе Джэймс Далауэй апісаў Ізьнік як «няшчасную вёску».

Значная частка горада была разбурана ў 1921 годзе падчас грэка-турэцкай вайны (1919—1922), большасьць насельніцтва стала бежанцамі. Шмат гістарычных будынкаў было пашкоджана альбо разбурана.

доповнення до "Галіцка-Валынскае княства" (Є!!!)

Назва

Каралеўства Рускае (лац. Regnum Russіæ) — афіцыйная назва з 1254 г.; вядомы ў крыніцах 13—15 ст.

Княствы Рускай зямлі — Галічыны й Валыні (першая палова XІV ст.)[4]

Каралеўства Галіцыі й Валыні (лац. Regnum Galіcіae et Lodomerіae) — вугорская назва.

Кабінэтныя тэрміны:

Галіцка-Валынскае княства — назва, якая паходзіць ад назвы Аўстрыйскага каралеўства Галіцыі й Ладамерыі. Замацавалася ў сучаснай заходняй і маскальскай гістарыяграфіі насуперак назвам (якія сустракаюцца ў крыніцах XІІІ—XV стст.), а таксама тытулам рускіх князёў і цароў.

Галіцка-Валынская дзяржава - ва ўкраінскай гістарыяграфіі пазьбягаць тэрмінаў «княства» альбо «каралеўства».

Дзяржава Рамановічаў [5].

Гісторыя

Раман вёў няспынныя войны з суседзямі й міжусобныя войны на Русі, у 1203 захапіў Кіеў і прыняў тытул вялікага князя кіеўскага. Яго княжаньне праходзіла ў вострай барацьбе з галіцкімі баярамі.

Пасьля сьмерці Рамана (1205) Галіцка-Валынскае княства распалася, частку земляў захапілі венгры й палякі, запрошаныя галіцкімі баярамі. Засільле баяраў, нашэсьці іншаземных захопнікаў выклікалі народнае абурэньне, таму ў 1219 быў пакліканы Мсьціслаў Удатны, які ў 1221 годзе выгнаў з Галічыны венграў. Тады жа на Валыні прыйшоў да ўлады сын Рамана — Даніла, які ў 1229 пасьля сьмерці Мсьціслава Ўдатнага (1228) зноў аб’яднаў Галічыну з Валыньню, але канчаткова падпарадкаваў сабе галіцкіх баяраў толькі ў 1238 годзе.

Даніла Раманавіч як і яго бацька завалодаў Кіевам і пасьля цяжкай барацьбы зь іншымі князямі, Вугоршчынай і Польшчай аб’яднаў (1245) пад сваёй уладай усю Паўднёва-Заходнюю Русь. Даніла праводзіў асьцярожную палітыку па дачыненьні да Залатой Арды, намінальна прызнаўшы сябе яе васалам. Ён выкарыстаў перамовы з рымскім папам Інакенціям ІV для стабілізацыі становішча на сваіх заходніх межах, прыняў у 1254 ад папы тытул караля Русі, але адмовіўся ад царкоўнай уньні.

У 1259 залатаардынскі цемнік Бурундай папраўдзе падпарадкаваў Галіцка-Валынскае княства, на яго загад мясцовыя князі самі зьнішчылі умацаваньні амаль ва ўсіх сваіх гарадах. Пасьля сьмерці Данілы (1264) княства распалася на 4 удзелы, якія намінальна падпарадкоўваліся галіцкаму князю. Галіцкімі князямі пасьлядоўна былі: Шварн Данілавіч (1264−1269), Леў Данілавіч (1269−1301), Юрый Львовіч (1301—1308), Андрэй і Леў Юр’евічы (1308—1323).

У 1323 баяры запрасілі на сталец мазавецкага князя Баляслава Тройдзенавіча, які правіў да 1340. Пасьля яго баяры на чале з Дзьмітрыем Дзяцько, якія трымалі ў сваіх руках фактычную ўладу, запрасілі на сталец Любарта Гедзімінавіча. Галіцка-Валынскае княства апынулася пад уплывам Вялікага Княства Літоўскага. У 1352, паводле пагадненьня паміж польскім каралём Казімірам зь вялікім князем Альгердам і Кейстутам, Галічына ўвайшла ў склад Польшчы, а Валынь у склад Вялікага Княства Літоўскага.

Для гаспадаркі Галіцка-Валынскага княства характэрныя разьвітыя рамёствы, наяўнасьць вялікай колькасьці гарадоў — у 13 ст. звыш 80, зь якіх найважнейшыя: Галіч, Уладзімір, Церабоўля, Перамышль, Дарагічын, Луцак, Львоў, Угроўск. Важную ролю мела здабыча солі. Знаходзячыся на скрыжаваньні водных і сухапутных дарог, Галіцка-Валынская Русь мела вялікую ролю ў эўрапэйскім гандлі, вывозячы хлеб, быдла, соль, рамесныя вырабы. Квітнела мастацтва, былі пабудаваныя саборы, абарончыя збудаваньні, будынкі ўпрыгожаныя белакаменным разьбярствам і блізкія па тыпе й аздабленьню аналягічным пабудовам Уладзіміра-Суздальскага княства (Усьпенскі сабор ва Ўладзіміры-Валынскім (1160), палац, лесьвіцы зь сенцамі, палацавы храм у Галічы (сяр. 12 ст.)). Галіч быў буйным цэнтрам кніжнай справы.

доповнення до "Легат"

2) Пасол з правам дарадчага голасу. Найчасьцей у ВКЛ аблегатам называлі гарадзкіх паслоў, якія ехалі да караля, скарбу, на соймы й соймікі, на пасяджэньні Трыбунала ВКЛ, задворнага асэсарскага, каптуровага, гродзкага, земскага й іншых судоў. Права пасылкі аблегатаў на соймы ў Рэчы Паспалітай мелі Кракаў (з канца XІV ст.), Гданьск, Варшава, Львоў, Камянец-Падольскі у ВКЛ – Вільня (1568 г.), Магілёў (1661 г.), паводле няпэўных зьвестак, Гародня (1667? г.), Віцебск (1677? г.) і Друя. У ВКЛ права публічнага ўдзелу ў палітычным жыцьці давалася разам з набілітацыйнымі прывілеямі гараджанам Вільні (1565 г.) і Магілёва (1661 г.). Але й да гэтага каралеўскія лісты й пашпарты дазвалялі бяспадатковы праезд аблегатаў да караля, на соймы, суды й па іншых гарадзкіх справах. Вядомы ліст Жыгімонта ІІІ ад 9 чэрвеня 1588 г., яго канфірмацыя ліста Ўладзіслава ІV ад 8 сакавіка 1633 г. і генэральны пашпарт Яна ІІІ ад 7 ліпеня 1682 г. магілёўскім аблегатам,у якіх яны вызваляліся ад маставога, грэблевага й іншых падаткаў. Аблегат адпраўляліся ў пасольствы пасьля пастановы сэсыі магістрата, дзе іх выбіралі й давалі ім інструкцыі. Шматлікія падарожныя рэестры сьведчаць пра вялікія выдаткі з гарадзкога скарбу. Вялікія грошы ішлі на ўсемагчымыя прэзэнты для залагоджваньня дзяржаўных ураднікаў – ад канцьлера й маршалка да павятовых паслоў. Інструкцыі патрабавалі дамагацца пацьвярджэньня папярэдніх правоў горада й атрыманьня новых. У соймавых дакумэнтах амаль нічога не гаворыцца аб удзеле аблегатаў у пасяджэньнях. Толькі сярод подпісаў пад ухваламі сустракаюцца прозьвішчы прадстаўнікоў найбольш буйных гарадоў – Кракава, Варшавы й Вільні.

доповнення до "Вялікая схізма"

Крыжакі

Схема, якая паказвае "тэорыю галін" у хрысціянстве

Гэты надзвычай складаны гістарычны факт сыходзіць сваімі каранямі ў старажытны пэрыяд. Рымская рэспубліка выхоўвала ў сваіх грамадзянаў пачуцьцё перавагі над усімі іншымі. Захапленьне Рымам ня толькі захавалася ў старажытных народаў, якія прынялі хрысьціянства, але й перадалося барбарам, якія пасяліліся на руінах Рымскай імпэрыі. Рымская адзіная дзяржава, рымская культура — гэта былі не пустыя словы, а паняцьці з выключна каштоўным сэнсам, агорнутыя славай старога Рыма, біскуп Рыма здаўна займаў бачнае месца ў хрысьціянскай царкве.

Рымскі біскуп лічыў сябе пакліканым клапаціцца «пра супакой ва ўсім сьвеце й пра дабрабыт сьвятых Божых Касьцёлаў». У справе захаваньня сапраўднага веравызнаньня Рымская царква карысталася бясспрэчным аўтарытэтам. Не прымаючы пастаяннага актыўнага ўдзелу ў дагматычнай барацьбе на Ўсходзе, папы ўважліва сачылі за ёй і ніколі не гублялі магчымасьці своечасова выказваць свае думкі, якія нярэдка перарасталі ў вялікія трактаты (як, напрыклад, томос папы Льва І ІV Вялікаму Сусьветнаму Сабору), падказваюць трапныя выслоўі, моўныя абароты, якія маглі б разгарнуць хітрасьпляценьні ерэтычных сыстэм. Рымскія папы амаль заўсёды пасьпяхова выступалі на бок праваслаўных мысьляроў, уваходзілі ў іх сумнае становішча, дапамагалі ім і падтрымлівалі іх. Пачатак супярэчнасьцям, перш за ўсё на Ўсходзе, а затым і ў адносінах паміж Усходам і Захадам, было пакладзена заснаваньнем Канстантынопальскага архіэпіскапства, а пазьней - і яго ўзьвядзеньнем у мітраполію. Да Другога Канстантынопальскага Ўсяленскага Сабору ў 381 годзе Александрыйскі лічыўся першай катэдрай на Ўсходзе.

Пасьля сабора 381 г. паміж Канстантынопалем і Александрыяй пачалася барацьба, якая скончылася канчатковай перамогай канстантынопальскага архіэпіскапа над папам Александрыйскім на ІV Усяленскім Халкідонскім саборы. Яшчэ раней, на ІІІ Эфескім Усяленскім Саборы, Антыяхійская катэдра страціла свае перавагі: Антыяхійская школа Несторыя была аб’яўлена анатэме, Кіпрская й Грузінская цэрквы атрымалі аўтакефалію. Зь ліквідацыяй антыахійскага нестарыянства й александрыйскага монафізіцтва грэцкае праваслаўе ўмацавалася як праваслаўе, якое ідзе пасярэдзіне. Зразумела, узрасла й роля Канстантынопальскага сабора. Пасьля Халкідонскага сабору арцыбіскуп Канстантынопаля стаў першым на Ўсходзе й кананічна, і фактычна. Такая сытуацыя склалася не ў апошнюю чаргу дзякуючы Рымскім Пантыфікам. Папы з асьцярогай назіралі за ўздымам новай сталіцы й спачувалі патрыярхам Антыахіі й Александрыі. Але дагматычная праўда патрабавала ад іх прынцыповай пазыцыі ў кананічных пытаньнях. Нягледзячы на ​​тое, што ў канонах арцыбіскупу Канстантынопаля ўказвалася месца пасьля рымскага папы, у «Новым Рыме» грэцкае слова ”μετά” (пасьля) сталі разумець не ў разрадным, а ў храналягічным сэнсе. Першагерархі Канстантынопаля, абапіраючыся на падтрымку бізантыйскіх імпэратараў, пачалі дамагацца калі ня першынства, то хаця б роўнасьці ў правах з рымскімі эпіскапамі, такой жа юрысдыкцыі на Ўсходзе, якую Рым меў на Захадзе.

Насуперак гэтаму ў Рыме ўсё больш выразна фармавалася дакладна акрэсьленае разуменьне папства як асаблівых, устаноўленых Богам правоў рымскага біскупа ва ўсёй Усяленскай Царкве. Рост папізму асабліва ўзмацніўся з падзеньнем Заходняй Рымскай імпэрыі, калі Рымская царква засталася адзіным сьвяцілам у хаосе, які ахапіў Заходнюю Эўропу. У працах папы Льва І Вялікага тэорыя абсалютнага папскага прымату была выказана з максымальнай яснасьцю. У часы папы Льва ІX зьявіўся фальшывы дакумэнт Donatіo Constantіnі, у якім імпэратар Канстантын нібыта вызначаў кананічныя правы папы над усёй хрысьціянскай царквой.

Прыкладна з 9 ст. у рымскай царкве пачынае фармавацца дагмат аб беспамылковасьці вучэньня папы ў пытаньнях веры й маральнасьці, калі ён выступае з катэдры (ex cathedra). У сваю чаргу Канстантынопальскі патрыярх Фоцій у сваім «Епанагосісе» сфармуляваў вучэньне аб царскай і патрыяршай уладзе. Фоцій падкрэсьліў, што «патрыярх — гэта жывы й духоўны вобраз Хрыста, які ўсімі сваімі дзеяньнямі й словамі выказвае праўду». Абедзьве плыні супярэчылі разуменьню царкоўнага ладу, якое склалася ў эпоху Ўсяленскіх сабораў.

Адносіны паміж Рымскай і Канстантынопальскай Цэрквамі рэзка абвастрыліся ў часы праўленьня Патрыярха Фоція (857-869, памёр у 897 г.). Фармальнай прычынай гэтага абвастрэньня сталі прэтэнзыі Вялікай Царквы на юрысдыкцыю над Балгарыяй. Але насамрэч празьмерныя амбіцыі Патрыярха Фоція, які ў 879 г. абвясьціў сябе Ўсяленскім Патрыярхам і дамагаўся стварэньня тэакратычнай манархіі, лічачы сябе адзіным кандыдатам на права голасу ў ёй (пазьней, у XІ ст., спроба захапіць ня толькі духоўную, але й дзяржаўную ўладу зьдзейсьніў Міхаіл Кірулярый). Патрыярх Фоцій першым сфармуляваў рытуальна-дагматычныя адрозьненьні Рымскай Царквы ад Усходніх.

Раскол

Апошняе супрацьстаяньне Бізантыі й Рыма адбылося ў сярэдзіне XІ стагодзьдзя й азначала поўны разрыў Рымскай і Канстантынопальскай цэркваў, які пазьней атрымаў назву Вялікага расколу. Архіэпіскап Канстантынопаля Міхаіл Кірулярый (1043-1059) надзвычай энэргічна імкнуўся заваяваць Александрыю, Антыёхію й Іерусалім і адначасова зраўняцца ў правах з папам рымскім. Спрэчкі вяліся й наконт кананічнай юрысдыкцыі над Неапалем, які, будучы васалам Бізантыі, у VІІІ ст. перайшоў пад патранат папы рымскага.

Як і патрыярх Фоцій, Міхаіл Кірулярый загарнуў свае прэтэнзыі ў дагматычную абалонку. У лісьце да папы Льва ІX (1048-1054) патрыярх пісаў, што згодны называць папу Ўсяленскім Патрыярхам (хоць Папа Рымскі, як і Патрыярх Канстантынопальскі, называўся так яшчэ на Халкідонскім саборы), захоўваць адзінства, нават нягледзячы на ​​дагматычныя й рытуальныя адрозьненьні (якія не маюць прынцыповага значэньня), але папа павінен прызнаць Канстантынопальскага патрыярха роўным яму ў кананічных правах, як гэта было зацьверджана на тым жа Халкідонскім саборы ў 451 годзе.

Нягледзячы на ​​тое, што папа Леў ІX у той час меў патрэбу ў зьвязе зь Бізантыяй супраць нарманаў, гонар рымскага прастола быў для яго вышэй за ўсё. У 1054 г. Леў ІX накіраваў у Канстантынопаль кардынала Гумберта (найбольш адукаванага тэолага й кананіста таго часу), канцьлера Фрыдрыха, арцыбіскупа Пятра Алмафійскага. Бізантыйскі імпэратар Канстантын ІX, шукаючы прымірэньня паміж бакамі, зладзіў калёквіум паміж кардыналам Гумбертам і тэолагам Студыйскага манастыра Мікітай, бо сам патрыярх Міхаіл Кірулярый быў слабым тэолагам. У выніку спрэчкі Мікіта прызнаў сваю паразу, але патрыярх працягваў настойваць на сваіх патрабаваньнях і падбухторваць народ супраць рымскіх легатаў.

Быў скліканы сабор, на якім патрыярх прызначыў месца папскім легатам за грэцкімі эпіскапамі, што было парушэньнем канонаў і парадку дыптыха. Затым падчас патрыяршага набажэнства 16 ліпеня 1054 г. кардынал Гумберт, арцыбіскуп Пётар і канцьлер Фрыдрых паклалі на альтар Сьвятой Сафіі булу адлучэньня ад царквы й анатэмы супраць патрыярха й яго пасьлядоўнікаў, якую яны склалі як паўнамоцныя прадстаўнікі Папы. Леў ІX, які на той час ужо памёр. Пасьля гэтага яны пакінулі сталіцу [1].

Міхаіл Кірулярый запрасіў іх на новы калёквіум, прадказаўшы, што іх чакае расправа ад рук падбухторванага натоўпу. Імпэратар Канстантын ІX, адчуваючы нядобрае, запатрабаваў сваёй прысутнасьці на дэбатах, але тады сам патрыярх адмовіўся ад калёквіума. 20 ліпеня 1054 г. Міхаіл Кірулярый зачытаў тэкст анатэмы Рымскаму Касьцёлу. Сам патрыярх лічыў гэта канчатковым падзелам цэркваў, але Александрыя, Ерусалім і асабліва Антыёхія працягвалі падтрымліваць цесныя адносіны з Рымам. Калі пазыцыю Александрыйскага й Ерусалімскага патрыярхаў можна зразумець з-за арабскай акупацыі, то антыбізантыйская пазыцыя Антыёхійскага патрыярха, кананічныя землі якога ўваходзілі ў межы Бізантыйскай імпэрыі, выклікае сумневы. Папа Рымскі Стэфан ІX (1057-1058) і імпэратар Сьвятай Рымскай імпэрыі Генрых ІІІ запрасілі Канстантынопаль аб’яднацца, на што Міхаіл Кірулярый адмовіўся.

Раскол у хрысьціянстве быў выкліканы таксама розным становішчам царквы ў Заходняй Эўропе й Бізантыі. Адсутнасьць цэнтралізаванай улады ў Сьвятай Рымскай імпэрыі спрыяла ўзмацненьню ролі рымскіх пап. У Бізантыйскай імпэрыі патрыярх падпарадкоўваўся імпэратару, які адначасова быў кіраўніком царквы. Заходняя царква была больш палітычна незалежнай і цэнтралізаванай. Асаблівасьці гістарычнага разьвіцьця й функцыянаваньня Заходняй і Ўсходняй цэркваў абумовілі адрозьненьні ў царкоўнай дагматыцы, царкоўнай арганізацыі й богаслужэньні. Таму раскол 1054 г. толькі арганізацыйна аформіў адрозьненьні, якія стагодзьдзямі фарміраваліся паміж хрысьціянскімі цэрквамі.

Успрыманьне расколу на Русі

Пакінуўшы Канстантынопаль, папскія легаты кружным шляхам накіраваліся ў Рым, каб паведаміць іншым усходнім герархам аб адлучэньні Міхаіла Кіруларыя. Сярод іншых гарадоў яны наведалі Кіеў, дзе іх з належнымі ўшанаваньнямі прыняў вялікі князь і маскальскае духавенства.

У наступныя гады Руськая царква не займала адназначнай пазыцыі ў падтрымку ніводнага з бакоў канфлікту, хоць і захоўвала ўсходні абрад[3]. Калі герархі грэцкага паходжаньня былі схільныя да антылацінскай палемікі, то руськія сьвятары й уладыкі ня толькі не прымалі ў ёй удзелу, але й не разумелі сутнасьці дагматычных і цырыманіяльных прэтэнзыяў грэкаў да Рыма [4] 5]. Такім чынам, Русь падтрымлівала зносіны як з Рымам, так і з Канстантынопалем, прымаючы тое ці іншае рашэньне ў залежнасьці ад палітычнай неабходнасьці.

Праз 20 гадоў пасьля «падзелу цэркваў» адбыўся знакавы выпадак звароту вялікага князя кіеўскага Ізяслава Яраславіча да ўлады папы Рыгора VІІ. Законны князь Ізяслаў у барацьбе з малодшымі братамі за кіеўскі прастол вымушаны быў уцякаць за мяжу (у Польшчу, а потым у Нямеччыну), адкуль зьвярнуўся за абаронай сваіх правоў да абодвух кіраўнікоў сярэднявечнай царквы. «Хрысьціянская рэспубліка» — да імпэратара (Генрыха ІV ) і да папы рымскага. Княжацкае пасольства ў Рым узначаліў яго сын Яраполк, які меў даручэньне «аддаць усю Маскальскую зямлю пад заступніцтва св. Пётр». Папа сапраўды ўмяшаўся ў сытуацыю ў Расеі. У рэшце рэшт Ізяслаў вярнуўся ў Кіеў (1077 г.). Маскальская (Украінская) праваслаўная царква кананізавала князя Яраполка амаль адразу пасьля яго сьмерці 22 лістапада 1086 году.

Каля 1089 г. у Кіеў да мітрапаліта Яана ІІ прыбыло пасольства антыпапы Гіберта (Клімэнта ІІІ), які, відавочна, хацеў умацаваць свае пазыцыі за кошт прызнаньня на Русі. Яан, будучы грэкам па паходжаньні, адказаў лістом, хаця й складзеным пачціва, але ўсё ж накіраваным супраць «зману» лацінян (гэта першае неапокрыфічнае сачыненьне «супраць лацінян», напісанае на Русі, хоць і не аўтарам маскальскі аўтар). Аднак наступны мітрапаліт Яфрэм (русін па паходжаньні) сам накіраваў у Рым свайго прадстаўніка, верагодна, з мэтай асабіста пераканацца ў становішчы справаў на месцы. У 1091 г. гэты пасланец вярнуўся ў Кіеў і «многіе мошчы сьвятых прывёз». Затым, паводле маскальскіх летапісаў, у 1169 г. прыбылі паслы ад папы рымскага.

У Кіеве існавалі лацінскія манастыры (у тым ліку з 1228 г. — дамініканскі), зь іх дазволу на падуладных маскальскім князям землях дзейнічалі лацінскія місыянеры (напрыклад, у 1181 г. полацкія князі дазволілі манахам-аўгусьцінцам з Брэмена хрысьціць латышоў і левітаў. падуладныя ім на Заходняй Дзьвіне). У вышэйшым стане заключаліся шматлікія зьмешаныя шлюбы (да незадаволенасьці грэкаў). Вялікі ўплыў Захаду заўважны ў некаторых сфэрах царкоўнага жыцьця. Падобная сытуацыя захоўвалася аж да мангольскага нашэсьця.

доповнення до "Хаос (неадназначнасьць)"

• Пераноснае значэньне:
  • Беспарадак, неразьбярыха:

«Залп у цэнтры абозу падняў яшчэ большы перапалох і хаос».

— Колас

«На падаконьніку — хаос кніг, ґазэт, канспэктаў лекцыяў, на сьпінцы крэсла — мой гарнітур».

— Дуброўскі

• • Бязладнае зьмяшэньне чаго-н., блытаніна:

«Была... [сьцежка] не дужа прыкметная ў гэтым хаосе скал, але ўсё ж абое [Іван і Джулія] ураз заўважылі яе і прыемна зьдзівілася».

— Быкаў

«Маладому паэту наогул цяжка было разабрацца ў хаосе групак і школ польскай літаратуры».

— Калесьнік