Прагляд крыніцы для Новы час (газэта)

{{Газэта
|назва        = Новы час
|лацінка      = Novy čas
|выява        = 
|тып          = Тыднёвік
|фармат       = А3
|заснавальнік =  [[Таварыства беларускай мовы]]
|уладальнік   = ТБМ
|выдавец      = ПВУП «Час навінаў»
|рэдактар     = Аксана Колб
|заснаваная   = {{Дата пачатку|25|3|2002|1}}<ref>{{Кніга|аўтар=[[Станіслаў Суднік]], [[Тацяна Вабішчэвіч]].|частка=|загаловак=Летапіс дзейнасьці грамадзкага аб'яднаньня «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны». 1989-2009|арыгінал=|спасылка=http://www.tbm-mova.by/files/blocks/летапіс%20тбм%202009.pdf|адказны=рэд. [[Алег Трусаў]]|выданьне=|месца=[[Ліда]]|выдавецтва=[[Наша слова]]|год=2009|том=|старонкі=|старонак=164|сэрыя=|isbn=|наклад=299}}</ref>
|палітыка     =
|мова         = [[Беларуская мова|Беларуская]]
|штаб-кватэра = [[Менск]], вул. Мележа, 1-1234
|наклад       = 5200 (жнівень 2021)
|ISSN         = 2218-2144
|сайт         = [https://novychas.online novychas.online]
}}
'''«Новы час»''' — беларускамоўная грамадзка-палітычная [[газэта]], заснаваная ў сакавіку 2002 г. Менскай гарадской арганізацыяй грамадзкага аб’яднаньня «[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]»<ref name="cjr">{{спасылка|аўтар=Dimiter Kenarov.|загаловак=Tongue Oppressor|мова=en|выдавец={{артыкул у іншым разьдзеле|Columbia Journalism Review|Columbia Journalism Review|ru|Columbia Journalism Review}}|дата публікацыі=2012-03-02|спасылка=https://www.cjr.org/feature/tongue_oppressor.php?page=all&print=true|дата доступу=2014-01-23}}</ref>.

== Гісторыя ==
Першы выпуск выданьня выйшаў у сакавіку 2002 году. Да траўня 2006 году выйшла 45 нумароў газэты. 17 лютага 2007 году [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь]] перарэгістравала газэту на плятформе закрытай газэты «Згода» бяз права распаўсюду праз шапікі «[[Белсаюздрук]]у» й падпіску «[[Белпошта|Белпошты]]»<ref>[https://web.archive.org/web/20100727040427/http://www.novychas.org/contact Пра Новы час]</ref>.

7 сакавіка 2014 г. газэта зьмяніла лягатып, а таксама дадала ў афармленьне чырвоны колер. Юбілейны 500-й выпуск выйшаў 16 верасьня 2016 году.

22 сакавіка 2017 году, пасьля больш за 10-летняга перапынку, РУП «[[Белсаюздрук]]» падпісала дамову на распаўсюд газэты «Новы час» праз сваю гандлёвую сетку. 8 красавіка 2017 года газэта зьявілася ў шапіках «Белсаюздруку» ў Менску і Менскай вобласьці, а таксама зь ліпеня 2017 году зьявілася магчымасьць афармленьня падпіскі на газэту праз каталёг РУП «[[Белпошта]]».

У 2018 годзе газэта апублікавала сэрыю артыкулаў [[Дзяніс Івашын|Дзяніса Івашына]] ''«Хто і як павінен будаваць»'' пра магчымых уладальнікаў рэстаранна-забаўляльнага комплексу «{{Мова-ru|Поедем поедим}}» каля мэмарыяла [[Курапаты]]. У жніўні прадпрымальнік Аркадзь Ізраілевіч падаў у суд пазоў пра абарону гонару, годнасьці й дзелавой рэпутацыі<ref>{{cite web|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=214155|pages=|separator=|ref=|quote=|accessdate=2018-09-19|archivedate=|archiveurl=|doi=|format=|trans_title=|language=|at=|page=|title=Бізнэсмэн Ізраілевіч падаў у суд на газету «Новы час» за расследаванні пра рэстаран у Курапатах|location=|publisher=[[Наша Ніва]]|year=|month=|date=2018-10-08|coauthors=|authorlink=|author=|last=|first=|postscript=}}</ref>, запатрабаваў кампэнсацыю 40000 BYN ад «Новага часу» й 1000 BYN ад Івашына. У верасьні [[Суд Савецкага раёну (Менск)|суд Савецкага раёну Менска]] адмовіў Ізраілевічу ў задавальненьні пазову й абавязаў пазоўніка кампэнсаваць адказчыкам паслугі адвакатаў — 600 BYN<ref>Не виноваты они // [[БелГазета]]. — 2018. — № 34 (1160). — 18 верасьня. — С. 2.</ref>.

=== Дзейнасьць падчас пратэстаў у Беларусі. Рэпрэсіі з боку ўладаў ===
{{main|Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)}}
1 лістапада 2020 году падчас асьвятленьня «[[Пратэсты ў Беларусі (2020)#1 лістапада. Марш супраць тэрору|Маршу супраць тэрору]]» былі затрыманы тры фотакарэспандэнта газэты, сярод іх Яна Трусіла й Аляксандар Зяньковіч. Суд [[Суд Кастрычніцкага раёну (Менск)|Кастрычніцкага раёну Менску]] (судзьдзя — Алена Жывіца) прысудзіў Яне 13 сутак адміністрацыйнага арышту паводле 23.34 КоАП Беларусі<ref>{{cite web|url = https://novychas.by/palityka/fotakor-jana-trusila-atrymala-13-sutak-za-svaju-pr|title = Фотакор Яна Трусіла атрымала 13 сутак за сваю прафесійную дзейнасць|author = |date = 2020-11-02|work = Новы Час|language =be |accessdate = 2021-01-25}}</ref>.

29 лістапада 2020 году падчас асьвятленьня «[[Пратэсты ў Беларусі (2020)#29 лістапада. Марш суседзяў.|Маршу суседзяў]]» была затрымана пазаштатны фотакарэспандэнт газэты Яна Трусіла. 30 лістапада [[Суд Ленінскага раёну (Менск)|суд Ленінскага раёну Менску]] (судзьдзя — Юлія Шут) прысудзіў ёй 15 сутак адміністрацыйнага арышту паводле 23.34 КоАП Беларусі<ref>{{cite web|url = https://novychas.by/hramadstva/fotakora-novaha-czasu-janu-trusila-asudzili-na-1|title = Фотакора «Новага Часу» Яну Трусіла асудзілі на 15 сутак (дапоўнена)|author = |date = 2020-11-30|work = Новы Час|language =be |accessdate = 2021-01-25}}</ref>.

14 студзеня 2021 году стала вядома, што «[[Белсаюздрук]]» разрывае дамову з рэдакцыяю газэты на распаўсюджаньне яе выданьня ў сваіх шаліках зь лютага 2021 году, пасьля чаго газэта стана даступнаю толькі праз падпісны індэкс «[[Белпошта|Белпошты]]»<ref>{{Cite web|last=|first=|date=2021-01-19|title=Печатную версию «Брестской газеты» постигла участь «Народной воли», «БелГазеты», «Свободных новостей Плюс»|url=https://www.b-g.by/society/pechatnuyu-versiyu-brestskoy-gazetyi-postigla-uchast-narodnoy-voli-belgazetyi-svobodnyih-novostey-plyus/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210119183837/https://www.b-g.by/society/pechatnuyu-versiyu-brestskoy-gazetyi-postigla-uchast-narodnoy-voli-belgazetyi-svobodnyih-novostey-plyus/|archivedate=2021-01-19|accessdate=2021-01-19|work=mediaiq.by|publisher=[[Брестская газета]]|language=ru}}</ref>.

Па крымінальнай справе за ўмяшаньне ў дзейнасьць міліцыі 12 сакавіка 2021 году быў арыштаваны [[Дзяніс Івашын]], журналіст выданьня, які быў аўтарам цыкла артыкулаў «Каго ці што абараняе „[[Бэркут (спэцпадразьдзяленьне)|Бэркут]]“ у Беларусі» й за дзень да затрыманьня даваў інтэрвію каналу «[[Цяперашні Час (тэлеканал)|Настоящее время]]», у якім паведаміў пра вынікі свайго журналісцкага расьсьледваньня<ref>{{Cite web|date=2021-03-15|title=«Ён змагаўся за праўду». Чым вядомы Дзяніс Івашын, якога затрымаў КДБ, і пры чым тут Украіна|url=https://www.svaboda.org/a/31152056.html|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210320070233/https://www.svaboda.org/a/31152056.html|archivedate=2021-03-20|accessdate=2021-03-20|work=[[БелаПАН]]|publisher=[[Свабода (радыё)|Свабода]]|language=be}}</ref>. 24 сакавіка 2021 году сумеснай заяваю васьмі арганізацыяў, сярод якіх Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]», [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Беларускі Хэльсынскі камітэт|Беларускі Хэльсінскі камітэт]], [[Беларускі ПЭН-цэнтар]], быў прызнаны [[Палітычны вязень|палітычным вязьнем]]<ref>{{Cite web|date=2021-03-24|title=Патрабуем неадкладнага вызвалення палітвязня Дзяніса Івашына|url=http://spring96.org/be/news/102594|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423162502/http://spring96.org/be/news/102594|archivedate=2021-04-23|accessdate=2021-04-23|website=|publisher=[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]|language=be}}</ref>.

28 траўня 2021 году намесьнік генэральнага пракурора Беларусі Максім Варонін вынес галоўнаму рэдактару «Новага часу» афіцыйнае папярэджаньне, выказаўшы прэтэнзіі да трох артыкулаў, апублікаваных у лютым і красавіку 2021 году, прычым некаторыя цытаты з тых артыкулаў у папярэджаньні, падпісаным Вароніным, былі перакладзены зь беларускай мовы на расейскую некарэктна<ref name="belis">{{Cite web|last=Shustin|first=Aaron|date=2021-06-02|title=ЖУРНАЛИСТЫ ИЛИ ЭКСТРЕМИСТЫ?|url=https://belisrael.info/?p=28050|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210607112947/https://belisrael.info/?p=28050|archivedate=2021-06-07|accessdate=2021-06-07|publisher=Independent Israeli site / אתר ישראלי עצמאי / Независимый израильский сайт / Незалежны ізраільскі сайт|аўтар=Aaron Shustin.|language=ru}}</ref>. 7 чэрвеня 2021 году «[[Белпошта]]» адрэагавала на папярэджаньне й праінфармавала рэдакцыю, што газэту на другое паўгодзьдзе ў падпісны каталёг ня возьме<ref>{{Cite web|date=2021-06-07|title=«Белпочта» исключила газету «Новы Час» из подписного каталога|url=https://www.b-g.by/news/belpochta-iskljuchila-gazetu-novy-chas-iz-podpisnogo-kataloga/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210607104219/https://www.b-g.by/news/belpochta-iskljuchila-gazetu-novy-chas-iz-podpisnogo-kataloga/|archivedate=2021-06-07|accessdate=2021-06-07|website=|publisher=[[Брестская газета]]|language=ru}}</ref>.

5 жніўня 2021 году Дзьмітры Дзьмітрыеў, фатакор газэты, быў затрыманы ў сябе дома й арыштаваны на 15 содняў за «непадпарадкаваньне» міліцыянтам<ref name="prypyneny">{{Cite web|last=АД|date=2021-08-10|title=Выхад газеты «Новы час» прыпынены: прыватная друкарня адмовілася яе друкаваць|url=https://belsat.eu/news/10-08-2021-vypusk-gazety-novy-chas-prypyneny-pryvatnaya-drukarnya-admovilasya-yae-drukavats/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811030809/https://belsat.eu/news/10-08-2021-vypusk-gazety-novy-chas-prypyneny-pryvatnaya-drukarnya-admovilasya-yae-drukavats/|archive-date=2021-08-11|accessdate=2021-08-11|аўтар=АД.|publisher=[[Белсат]]|language=be}}</ref><ref name="AP" />.

10 жніўня 2021 году стала вядома пра спыненьне выпуску друкаванай газэты пасьля 12 жніўня: прыватная друкарня «Рол Прынт» у сваім лісьце ад 27 ліпеня спаслалася на складанасьці ў вытворчым цыкле, у выніку чаго стала немагчымым надалей выконваць дагавор на друк<ref name="prypyneny" />. Рэдакцыя спрабавала знайсьці ёй замену, аднак беспасьпяхова<ref name="prypyneny" />. Тым ня менш было паабяцана, што сайт і сацыяльныя сеткі будуць абнаўляцца<ref name="prypyneny" />.

19–20 кастрычніка 2021 году ў сядзібе выданьня й па месцах жыхарства журналістаў прайшлі ператрусы, супрацоўнікі былі дапытаны<ref name="AP">{{Cite web|language=en|url=https://ifex.org/belarus-novy-chas-newspaper-raided-staff-interrogated/|title=Belarus: 'Novy Chas' newspaper raided, staff interrogated|website=|date=2021-10-22|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Міжнародная асацыяцыя па абароне свабоды слова|Міжнародная асацыяцыя па абароне свабоды слова|uk|Міжнародна асоціація із захисту свободи слова}}|archiveurl=https://archive.md/uP1wN|archivedate=2021-10-24|accessdate=2021-10-24|url-status=live}}</ref><ref name="SD">{{Cite web|language=en|url=https://www.sandiegouniontribune.com/news/nation-world/story/2021-10-20/belarusian-authorities-raid-top-independent-newspaper|title=Belarusian authorities raid top independent newspaper|first=Yuras|last=Karmanau|аўтар=Yuras Karmanau.|work=[[Associated Press]]|date=2021-10-20|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|The San Diego Union-Tribune|The San Diego Union-Tribune|fr|The San Diego Union-Tribune}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211024093015/https://www.sandiegouniontribune.com/news/nation-world/story/2021-10-20/belarusian-authorities-raid-top-independent-newspaper|archivedate=2021-10-24|accessdate=2021-10-24|last4=|url-status=live|last2=|last5=|last3=|first3=|first8=|last8=|last7=|last6=|last9=}}</ref>. Да таго ж канфіскавалі кампутары й іншую офісную тэхніку<ref name="SD" />. {{артыкул у іншым разьдзеле|Міжнародная фэдэрацыя журналістаў|Міжнародная фэдэрацыя журналістаў|uk|Міжнародна федерація журналістів}}, {{артыкул у іншым разьдзеле|Эўрапейская фэдэрацыя журналістаў|Эўрапейская фэдэрацыя журналістаў|uk|Європейська федерація журналістів}}, [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]] раскрытыкавалі атаку на «Новы Час»<ref name="AP" />.

28 кастрычніка 2021 году перастаў адкрывацца сайт novychas.by у Беларусі й за яе межамі<ref>{{Cite web|last=АГ/ИР|date=2021-10-28|title=Перестали открываться сайты газеты «Новы час» и ресурсов «Настоящее время» и «Deutsche Welle»|url=https://belsat.eu/ru/news/28-10-2021-perestali-otkryvatsya-sajty-gazety-novy-chas-i-resursa-nastoyashhee-vremya/|url-status=live|archiveurl=https://archive.md/NCLTX|archive-date=2021-10-28|accessdate=2021-10-28|аўтар=АГ/ИР.|publisher=[[Белсат]]|language=ru}}</ref>. У адказ на блякіроўку рэдакцыя запусціла люстэрка novychas.online<ref>{{Cite web|date=2021-10-28|title=В Беларуси заблокирован сайт газеты «Новы час», работает «зеркало»|url=https://naviny.online/new/20211028/1635429858-v-belarusi-zablokirovan-sayt-gazety-novy-chas-rabotaet-zerkalo|url-status=live|archiveurl=https://archive.md/tDXp3|archivedate=2021-10-28|accessdate=2021-10-28|website=|publisher=[[naviny.by]]|language=ru}}</ref>.

У студзені 2024 году стала вядома, што сайт ды інтэрнэт-старонкі «Новага часу» абвясьцілі экстрэмісцкімі матэрыяламі ў Беларусі<ref>{{cite web|url=https://reform.by/kruzhka-knigi-smi-akkaunty-tiktok-bolshoe-obnovlenie-spiska-jekstremistskih-materialov|title=Кружка, книги, СМИ, аккаунты TikTok – большое обновление списка экстремистских материалов|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.by||be}}|date=2024-01-05|language=ru}}</ref>. Яшчэ раней, у 2023 годзе, экстрэмісцкімі прызналі Telegram-канал выдання<ref>{{cite web|url=https://reform.by/telegram-kanal-izdanija-novy-chas-priznan-jekstremistskim|title=Телеграм-канал издания «Новы час» признан экстремистским|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.by||be}}|date=2023-01-18|language=ru}}</ref>, яго групу ў «Аднакласніках»<ref>{{cite web|url=https://reform.by/gruppy-radyjo-svaboda-i-novy-chas-v-odnoklassnikah-priznany-jekstremistskimi|title=Группы «Радыё Свабода» и «Новы час» в «Одноклассниках» признаны экстремистскими|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.by||be}}|date=2023-05-23|language=ru}}</ref>, старонку ў Instagram<ref>{{cite web|url=https://reform.by/novyj-proekt-olgi-lojko-plan-b-priznali-jekstremistskim|title=Новый проект Ольги Лойко Plan B признали экстремистским|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.by||be}}|date=2023-07-25|language=ru}}</ref> ды акаунт у TikTok<ref>{{cite web|url=https://reform.by/novy-chas-zbs-i-nastassja-ro-da-kto-popal-v-obnovlennyj-spisok-jekstremistkih-materialov|title=«Новы час», ЗБС и Настасся Роўда – кто попал в обновленный список «экстремистских материалов»|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.by||be}}|date=2023-08-09|language=ru}}</ref>.

== Зьмест ==
Газэта-штотыднёвік «Новы Час» зьяўляецца адным зь нешматлікіх рэспубліканскіх выданьняў, якое выдаецца цалкам на беларускай мове. У выданьні надаецца значная ўвага нацыянальнай культурнай і гістарычнай тэматыцы, газэта актыўна прапагандуе захаваньне і ўмацаваньне незалежнасьці Рэспублікі Беларусь, а таксама захаваньне і распаўсюд беларускай мовы. Выданьне лічыцца газэтаю для інтэлектуалаў<ref>{{Cite web|last=Mazurkevich|first=Veranika|date=2013-06-27|title=Kontra: Nowy czas (Białoruś)|url=https://publica.pl/teksty/kontra-nowy-czas-bialorus-38004.html|url-status=live|archiveurl=https://archive.ph/r6i2u|аўтар=Veranika Mazurkevich.|archivedate=2021-03-16|accessdate=2021-03-17|website=|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Res Publica Nowa|Res Publica Nowa|pl|Res Publica Nowa}}|language=pl}}</ref>.

== Узнагароды ==
У 2009 г. газэта атрымала Прэмію імя Герда Буцэрыюса «{{артыкул у іншым разьдзеле|Вольная прэса Ўсходняй Эўропы|Вольная прэса Ўсходняй Эўропы|ru|Свободная пресса Восточной Европы}}» (Gerd Bucerius-Forderpreis Freie Presse Osteuropas) у памеры 30000 эўра. Намінавалі газэту на прэмію: міністар замежных спраў Нямеччыны {{артыкул у іншым разьдзеле|Гернот Эрлер|Гернот Эрлер|uk|Гернот Ерлер}}, [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Саюз беларускіх пісьменьнікаў]] і беларускае інфармацыйнае агенцтва [[БелаПАН]]. Цырымонія ўручэньня ўзнагароды адбылася ў сталіцы Нарвэгіі Осьлё ў Нобэлеўскім інстытуце.

Галоўны рэдактар газэты Аляксей Кароль стаў пераможцам міжнароднага конкурсу журналістаў імя Найта (Knight International Journalism Award) за 2008 г., які праводзіцца Міжнародным цэнтрам для журналістаў (ICFJ).

== Рэдактары ==
* [[Аляксей Кароль]] (17 лютага 2007 —12 верасьня 2015)
* [[Аксана Колб]] (з 13 верасьня 2015 г.)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{official|novychas.online}}
* [https://www.novychas.info Люстэркавы сайт]
* [https://web.archive.org/web/20211025231718/https://novychas.by/ Заблякаваны сайт]
* {{facebook|novychas|«Новы час»}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія газэты]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2002 годзе]]
[[Катэгорыя:Газэты на беларускай мове]]
[[Катэгорыя:Цэнзура ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі «Вольная прэса Ўсходняй Эўропы»]]