Ліптаўскі Ян

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Ліптаўскі Ян
славац. Liptovský Ján
Ліптаўскі Ян
Герб Ліптаўскага Яну
Першыя згадкі: 1327
Былыя назвы:
  • Сьвяты Ян
  • Ліптаўскі Сьвяты Ян
Краіна: Славаччына
Край: Жылінскі
Раён: Ліптаўскі Мікулаш
Рэгіён: Ліптаў
Староста: Юрай Філа
Плошча: 67,774 км²
Вышыня: 634 м н. у. м.
Насельніцтва (2011)
колькасьць: 976 чал.
шчыльнасьць: 14,4 чал./км²
Часавы пас: UTC+1
летні час: UTC+2
Тэлефонны код: +421-44
Паштовы індэкс: 032 03
NUTS: 510734
Нумарны знак: LM
Геаграфічныя каардынаты: 49°2′57″ пн. ш. 19°40′37″ у. д. / 49.04917° пн. ш. 19.67694° у. д. / 49.04917; 19.67694Каардынаты: 49°2′57″ пн. ш. 19°40′37″ у. д. / 49.04917° пн. ш. 19.67694° у. д. / 49.04917; 19.67694
Ліптаўскі Ян на мапе Славаччыны
Ліптаўскі Ян
Ліптаўскі Ян
Ліптаўскі Ян
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.liptovskyjan.sk/

Лі́птаўскі Ян (па-славацку: Liptovský Ján, па-вугорску: Szentiván, па-нямецку: Sankt Johann an der Liptau) — вёска ў Славаччыне, у раёне Ліптаўскі Мікулаш Жылінскага краю.

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вёска ляжыць на ўваходзе Янскай даліны ў Ліптаўскую катлавіну, на паўночным схіле Нізкіх Татраў на вышыні 654 м н. у. м. Ля вёскі працякае рака Шцьяўніца. На поўначы Ліптаўскі Ян мяжуе з Бэнядзікавай і Угорскай Вэсай, на захадзе з Заважнай Порубай і Дземэнаўскай Долінай, на ўсходзе з Подтурнёй і Ліптаўскай Порубкай, на паўднёвым усходзе — з Вышнай Боцай. Паўднёвая граніца паселішча зьяўляецца адначасна граніцай між раёнамі Ліптаўскі Мікулаш і Брэзна, то бок Жылінскім і Банскабыстрыцкім краямі.

Мінуўшчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Багумір з сынамі атрымалі тэрыторыю сучаснага Ліптаўскага Яна ад караля Бэлы IV ў 1263 року[1]. Ад пабудаванага тут касьцёлу ў гонар сьвятога Яна вёска ў 1386 року й атрымала назву (з 1927 — Ліптаўскі Сьвяты Ян). У 1960 року, за савецкім часам, Сьвяты Ян перайменаваны ў Ліптаўскі Ян[2].

З канца XV стагодзьдзя ў Сьвятым Яне дзейнічала рыма-каталіцкая школа, мэцэнатамі якой стаў род Сьвятаянскіх. У 1554 прадстаўнікі пратэстанцкай галіны Сьвятаянскіх заснавалі наўзамен яе пратэстанцкую школу, разбураную ў часе паўстаньня Фэрэнца II Ракацы. Каталіцкая школа аднавіла дзейнасьць у канцы XVII стагодзьдзя.

У 1735 року касьцёл сьвятога Яна быў рэканструяваны і атрымаў новы галоўны алтар. У 1785 року збудаваная пратэстанцкая артыкульная царква, якая згарэла ў 1910 року.

У 1824 заняпала здабыча каштоўных мэталаў у Сьвятаянскай Боці (цяпер частка Ліптаўскага Яну), закладзеная яшчэ Багумірам у 1263 року. У 1875 року з-за эпідэміі халеры ў Ліптаве сьвятаянская горназдабыча ўвогуле зьнікла.

У 1930 року памёр апошні прадстаўнік роду Сьвятаянскіх Юзэф, і ягоныя маёнткі былі прададзеныя Чэхаславацкай рэспубліцы.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У вёсцы і ейных ваколіцах знаходзяцца 23 мінэральныя крыніцы — як халодныя, так і цёплыя. Найбольш папулярная зь іх — Цепліца — зьмяшчае прыкладна 830 міліграмаў сульфатаў на літар.

Каталіцкі касьцёл пад тытулам сьвятога Яна Хрысьціцеля 1380 року, збудаваны ў гатычным стылі, пазьней неаднакроць перабудоўваны. Эвангельскі дом малітвы, збудаваны ў 1785 року, свой сучасны выгляд набыў у выніку перабудовы пасьля пажару 1907 року.

Захаваўся комплекс 17 сярэднявечных двароў і сядзібаў, пераважна рэнэсансавых.

У Янскай даліне дзейнічаюць мноства гатэляў, тэрмальныя басэйны, лыжныя курорты.

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Kolektív autorov: Liptovský Ján od prvej písomnej zmienky po súčasnosť. Liptovský Ján : Obec Liptovský Ján, 2013, s. 17.
  2. ^  Majtán, Milan Názvy obcí Slovenskej republiky: Vývin v rokoch 1773—1997. — Bratislava: VEDA(sk), 1998. — 600 с. — ISBN 978-80-224-0530-2

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ліптаўскі Янсховішча мультымэдыйных матэрыялаў