Ліптаўскі Ян

Ліптаўскі Ян
славац. Liptovský Ján
Герб Ліптаўскага Яну Сьцяг Ліптаўскага Яну
Першыя згадкі:	1327
Былыя назвы:	Сьвяты Ян Ліптаўскі Сьвяты Ян
Краіна:	Славаччына
Край:	Жылінскі
Раён:	Ліптаўскі Мікулаш
Рэгіён:	Ліптаў
Староста:	Юрай Філа
Плошча:	67,774 км²
Вышыня:	634 м н. у. м.
Насельніцтва (2011)
колькасьць:	976 чал.
шчыльнасьць:	14,4 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	+421-44
Паштовы індэкс:	032 03
NUTS:	510734
Нумарны знак:	LM
Геаграфічныя каардынаты:	49°2′57″ пн. ш. 19°40′37″ у. д.
Ліптаўскі Ян на мапе Славаччыны Ліптаўскі Ян
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.liptovskyjan.sk/

Лі́птаўскі Ян (па-славацку: Liptovský Ján, па-вугорску: Szentiván, па-нямецку: Sankt Johann an der Liptau) — вёска ў Славаччыне, у раёне Ліптаўскі Мікулаш Жылінскага краю.

Геаграфія

Вёска ляжыць на ўваходзе Янскай даліны ў Ліптаўскую катлавіну, на паўночным схіле Нізкіх Татраў на вышыні 654 м н. у. м. Ля вёскі працякае рака Шцьяўніца. На поўначы Ліптаўскі Ян мяжуе з Бэнядзікавай і Угорскай Вэсай, на захадзе з Заважнай Порубай і Дземэнаўскай Долінай, на ўсходзе з Подтурнёй і Ліптаўскай Порубкай, на паўднёвым усходзе — з Вышнай Боцай. Паўднёвая граніца паселішча зьяўляецца адначасна граніцай між раёнамі Ліптаўскі Мікулаш і Брэзна, то бок Жылінскім і Банскабыстрыцкім краямі.

Мінуўшчына

Багумір з сынамі атрымалі тэрыторыю сучаснага Ліптаўскага Яна ад караля Бэлы IV ў 1263 року. Ад пабудаванага тут касьцёлу ў гонар сьвятога Яна вёска ў 1386 року й атрымала назву (з 1927 — Ліптаўскі Сьвяты Ян). У 1960 року, за савецкім часам, Сьвяты Ян перайменаваны ў Ліптаўскі Ян.

З канца XV стагодзьдзя ў Сьвятым Яне дзейнічала рыма-каталіцкая школа, мэцэнатамі якой стаў род Сьвятаянскіх. У 1554 прадстаўнікі пратэстанцкай галіны Сьвятаянскіх заснавалі наўзамен яе пратэстанцкую школу, разбураную ў часе паўстаньня Фэрэнца II Ракацы. Каталіцкая школа аднавіла дзейнасьць у канцы XVII стагодзьдзя.

У 1735 року касьцёл сьвятога Яна быў рэканструяваны і атрымаў новы галоўны алтар. У 1785 року збудаваная пратэстанцкая артыкульная царква, якая згарэла ў 1910 року.

У 1824 заняпала здабыча каштоўных мэталаў у Сьвятаянскай Боці (цяпер частка Ліптаўскага Яну), закладзеная яшчэ Багумірам у 1263 року. У 1875 року з-за эпідэміі халеры ў Ліптаве сьвятаянская горназдабыча ўвогуле зьнікла.

У 1930 року памёр апошні прадстаўнік роду Сьвятаянскіх Юзэф, і ягоныя маёнткі былі прададзеныя Чэхаславацкай рэспубліцы.

Турыстычная інфармацыя

У вёсцы і ейных ваколіцах знаходзяцца 23 мінэральныя крыніцы — як халодныя, так і цёплыя. Найбольш папулярная зь іх — Цепліца — зьмяшчае прыкладна 830 міліграмаў сульфатаў на літар.

Каталіцкі касьцёл пад тытулам сьвятога Яна Хрысьціцеля 1380 року, збудаваны ў гатычным стылі, пазьней неаднакроць перабудоўваны. Эвангельскі дом малітвы, збудаваны ў 1785 року, свой сучасны выгляд набыў у выніку перабудовы пасьля пажару 1907 року.

Захаваўся комплекс 17 сярэднявечных двароў і сядзібаў, пераважна рэнэсансавых.

У Янскай даліне дзейнічаюць мноства гатэляў, тэрмальныя басэйны, лыжныя курорты.

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Уладзімер Балца — славацкі кінарэжысэр і сцэнарыст
• Ян Станіслаў — славацкі мовазнаўца
• Марцін Сэнцівані — славацкі энцыкляпэдыст, філёзаф
• Юліюс Філа (старэйшы) — славацкі эвангельскі пастар, біскуп
• Ян Чаяк — славацкі празаік

Вонкавыя спасылкі

Ліптаўскі Ян — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйная бачына