Канфлікт у Паўночнай Ірляндыі

Канфлікт у Паўночнай Ірляндыі
	[[Файл:\|цэнтар\|307px\|]]Палітычная мапа Ірляндыі
Дата:	1960-я — 1998
Месца:	Паўночная Ірляндыя
Вынік:	* нічыйны вывад брытанскіх войскаў; раззбраеньне ўзброеных груповак;
	Супернікі
	Страты
Агульныя страты
	Агулам загінулі: 3532; Агулам параненыя: > 47 500; Агульныя страты: ~50 000

Шаблён:Бітвы канфлікту ў Паўночнай Ірляндыі Канфлікт у Паўночнай Ірляндыі (па-ірляндзку: Na Trioblóidí, па-ангельску: The Troubles — «клопаты») — этнічна-нацыянальны^[6]^[7]^[8]^[9] канфлікт у Паўночнай Ірляндыі ў канцы 1960-х — 1998 роках^[10]. Пэрыядычна выходзіў за межы Паўночнай Ірляндыі, распаўсюджваючыся на Ірляндыю, Ангельшчыну і кантынэнтальную Эўропу.

Галоўнай прычынай канфлікту стала даўняя спрэчка пра статус Паўночнай Ірляндыі: юніяністы ды ляялісты (пераважна пратэстанты) бачылі працяг існаваньня Паўночнай Ірляндыі ў складзе Злучанага каралеўства, а нацыяналісты ды рэспубліканцы (пераважна каталікі) жадалі выхаду з Зьвязу ды аб’яднаньня зь Ірляндыяй.

Канфлікт пачаўся пасьля пачатку кампаніі Асацыяцыі за правы чалавека ў Паўночнай Ірляндыі за спыненьне дыскрымінацыі каталіцкай/нацыяналістычнай меншасьці пратэстанцкім/юніянісцкім урадам і мясцовымі ўладамі^[11]^[12]. Урад паспрабаваў здушыць пратэсты з дапамогай пераважна пратэстанцкай паліцыі, пасьля чаго процістаяньне вылілася ў сутычкі ў 1969 року і ўвод брытанскіх войскаў. У асобных грамадах дзеля разьдзелу варожых бакоў былі ўзьведзеныя «Муры міру». Спачатку некаторая частка каталікоў нават падтрымала прыход брытанскай арміі, якая здавалася менш брутальнай за ольстэрскую паліцыю, але неўзабаве варожымі аказаліся і вайскоўцы, асабліва пасьля Крывавай нядзелі 1972 року^[13].

Асноўнымі бакамі супрацьстаяньня з боку рэспубліканцаў былі Часовая Ірляндзкая Рэспубліканская Армія (ІРА) і Ірляндзкая нацыянальная вызвольная армія (ІНВА); з боку ляялістаў — Ольстэрскія добраахвотніцкія сілы (ОДС) і Асацыяцыя абароны Ольстэру (ААО); з боку брытанскіх уладаў — армія і паліцыя. Рэспубліканцы вялі партызанскую вайну супраць брытанскіх спэцаддзелаў ды бамбілі інфраструктурныя, камэрцыйныя і палітычныя аб’екты. Ляялісты ў адказ нападалі на рэспубліканцаў/нацыяналістаў ды ўсю каталіцкую грамаду. Брытанскія спэцпадразьдзяленьні ладзілі антыпартызанскія апэрацыі пераважна супраць рэспубліканцаў.

За час канфлікту загінулі больш за 3500 чалавек, 52% зь якіх — мірнае насельніцтва, 32% — прадстаўнікі брытанскіх падразьдзяленьняў, 16% — удзельнікі ўзброеных фармаваньняў^[1]. Мірны працэс прывёў да замірэньняў між бакамі і абмеркаваньняў на палітычным узроўні, у выніку чаго ў 1998 року была заключаная Вялікапятнічная ўгода, якая вярнула Паўночнай Ірляндыі самакіраваньне. Паўночнаірляндцы атрымалі права на самавызначэньне, была праведзеная рэформа паліцыі, раззбраеньне баевікоў і абвешчаная амністыя увязьненым.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Sutton Index of Deaths Conflict Archive on the Internet Архіўная копія ад 1 July 2017 г.
^ CAIN: Abstracts of Organisations – 'U' Conflict Archive on the Internet. Ulster University. Архіўная копія ад 26 February 2019 г.
^ ^а ^б Sutton Index of Deaths – Status Summary Conflict Archive on the Internet Архіўная копія ад 24 August 2015 г.
^ Northern Ireland Society – Security and Defence Conflict Archive on the Internet. Ulster University. Архіўная копія ад 26 February 2019 г.
^ History – The Troubles – Violence. BBC History. Архіўная копія ад 5 June 2013 г.
^ Mitchell, Claire Religion, Identity and Politics in Northern Ireland. — Ashgate Publishing. — P. 5.
^ Explaining Northern Ireland. — Wiley-Blackwell. — P. 18. — ISBN 978-0-631-18349-5
^ Northern Ireland and the Politics of Reconciliation. — Cambridge University Press. — P. 55–59. — ISBN 978-0-521-45933-4
^ John Coakley Ethnic Conflict and the Two-State Solution: The Irish Experience of Partition Архіўная копія ад 29 February 2012 г.
^ What You Need to Know About The Troubles (анг.) Архіўная копія ад 6 January 2021 г.
^ Richard English. The State: Historical and Political Dimensions, Charles Townshend, 1998, Routledge, p. 96; ISBN 0-415-15477-4.
^ Dominic Bryan. Orange Parades: The Politics of Ritual, Tradition and Control, Pluto Press (2000), p. 94; ISBN 0-7453-1413-9.
^ Operation Banner(недаступная спасылка), alphahistory.com Retrieved 18 June 2016.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Bew, Paul and Gillespie, Gordon (1993). Northern Ireland: A Chronology of the Troubles 1968—1993. Dublin: Gill and Macmillan.
Bourke, Richard (2003). Peace in Ireland: The War of Ideas. Random House.
Coogan, Tim Pat (16 February 2006). Ireland in the Twentieth Century. Palgrave Macmillan. ISBN 1-4039-6842-X.
English, Richard (2003). Armed Struggle: The History of the IRA. Oxford University Press. ISBN 0-19-517753-3
English, Richard (2009). «The Interplay of Non-violent and Violent Action in Northern Ireland, 1967-72», in Roberts, Adam and Ash, Timothy Garton (eds.). Civil Resistance and Power Politics: The Experience of Non-violent Action from Gandhi to the Present. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-955201-6.
Harkin, Greg and Ingram, Martin (18 February 2004). Stakeknife: Britain’s Secret Agents in Ireland. O’Brien Press. ISBN 0-86278-843-9.
Kelly, Stephen (2021). Margaret Thatcher, the Conservative Party and the Northern Ireland conflict, 1975—1990. Bloomsbury. ISBN 978-1-350-11537-8.
McKittrick, David; Kelters, Seamus; Feeney, Brian and Thornton, Chris (1999). Lost Lives: The stories of the men, women and children who died as a result of the Northern Ireland troubles. Mainstream Publishing Company. ISBN 1-84018-227-X.
Myers, Kevin (16 October 2006). Watching the Door: A Memoir 1971—1978, Lilliput Press, Dublin. ISBN 1-84351-085-5
Potter, John Furniss (2001). A Testimony to Courage: The Regimental History of the Ulster Defence Regiment 1969—1992. Pen & Sword Books. ISBN 0-85052-819-4.
Ryder, Chris (1991). The Ulster Defence Regiment: An Instrument of Peace? ISBN 0-413-64800-1.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Northern Ireland Elections Archive
Northern Ireland Conflict Archive on the Internet (CAIN Project)
BBC Northern Ireland: The Troubles
The Troubles — Statistical Analysis
Peacewall Archive — An archive of photos, maps, texts and links relating to Belfast’s Peace lines — a legacy of 'The Troubles'
British Army Historical Document
Linen Hall Library Northern Ireland Political Collection
Booknotes interview with J. Bowyer Bell on The Irish Troubles: A Generation of Violence, 1967—1992, 6 June 1993.
The Irish Story archive on the Troubles
The Conflict in Ireland — 1991 Sinn Féin document
The Roots of Terrorism in Northern Ireland — 1991 Global Security report
Interview with undercover soldiers by BBC dated 21 November 2013
Belfast: No Way Out (1970) on BFI Player
Timeline of events

Шаблён:Канфлікт у Паўночнай Ірляндыі Шаблён:Эўрапейскія канфлікты пасьля Халоднай вайны Шаблён:Ірляндыя ў тэмах Шаблён:Пратэсты 1968 року

[suttonstatus-1] а ^б ^в ^г ^д ^е Sutton Index of Deaths Conflict Archive on the Internet Архіўная копія ад 1 July 2017 г.

[2] CAIN: Abstracts of Organisations – 'U' Conflict Archive on the Internet. Ulster University. Архіўная копія ад 26 February 2019 г.

[statsum-3] а ^б Sutton Index of Deaths – Status Summary Conflict Archive on the Internet Архіўная копія ад 24 August 2015 г.

[secdef05-4] Northern Ireland Society – Security and Defence Conflict Archive on the Internet. Ulster University. Архіўная копія ад 26 February 2019 г.

[5] History – The Troubles – Violence. BBC History. Архіўная копія ад 5 June 2013 г.

[CMitchell-6] Mitchell, Claire Religion, Identity and Politics in Northern Ireland. — Ashgate Publishing. — P. 5.

[7] Explaining Northern Ireland. — Wiley-Blackwell. — P. 18. — ISBN 978-0-631-18349-5

[8] Northern Ireland and the Politics of Reconciliation. — Cambridge University Press. — P. 55–59. — ISBN 978-0-521-45933-4

[9] John Coakley Ethnic Conflict and the Two-State Solution: The Irish Experience of Partition Архіўная копія ад 29 February 2012 г.

[10] What You Need to Know About The Troubles (анг.) Архіўная копія ад 6 January 2021 г.

[11] Richard English. The State: Historical and Political Dimensions, Charles Townshend, 1998, Routledge, p. 96; ISBN 0-415-15477-4.

[dbryan-12] Dominic Bryan. Orange Parades: The Politics of Ritual, Tradition and Control, Pluto Press (2000), p. 94; ISBN 0-7453-1413-9.

[13] Operation Banner(недаступная спасылка), alphahistory.com Retrieved 18 June 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]