Аркадзь Жураўскі

Аркадзь Жураўскі
Дата нараджэньня	5 жніўня 1924(1924-08-05)
Месца нараджэньня	Янава, Талачынскі раён, Аршанская акруга, БССР, СССР
Дата сьмерці	9 студзеня 2009(2009-01-09) (84 гады)
Месца вучобы	Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт
Занятак	філёляг
Навуковая сфэра	мовазнаўства, славістыка
Месца працы	Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа
Навуковая ступень	доктар філялягічных навук
Узнагароды	Ордэн Айчыннай вайны 2 ступені Мэдаль Францішка Скарыны Дзяржаўная прэмія Беларусі

Арка́дзь Язэ́павіч Жура́ўскі (5 жніўня 1924, вёска Янава Талачынскага раёну Віцебскай вобласьці — 9 студзеня 2009) — беларускі мовазнавец, славіст. Чалец-карэспандэнт АН БССР (1980). Доктар філялягічных навук (1968), прафэсар (1970). Заслужаны дзяяч навукі Беларускай ССР (1978). Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусі (1994).

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і. Скончыў Янаўскую пачатковую школу, у 1935—1938 гг. навучаўся ў Няклюдаўскай няпоўнай сярэдняй школе, у 1938—1941 — у Талачынскай сярэдняй школе № 1.

У час нямецка-савецкай вайны Аркадзь Жураўскі разам з чатырма братамі Іванам, Васілём, Мікалаем, Казімерам удзельнічаў у партызанскім руху ў аддзеле брыгады Мікалая Гудкова, прымаў удзел ва ўсіх найважнейшых баявых апэрацыях. Падзеі вайны А. І. Жураўскі апісаў у кнізе «За родныя хаты» (1974).

У верасьні 1945 паступіў на філялягічны факультэт БДУ, які скончыў у 1950 г. і паводле рэкамэндацыі навучальнай рады быў залічаны ў асьпірантуру Інстытуту мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР. У 1953 г. абараніў кандыдацкую дысэртацыю, прысьвечаную гісторыі формаў загаднага ладу ў беларускай мове. Доктарская дысэртацыя на тэму «Гісторыя беларускай літаратурнай мовы» абароненая ў 1968 г.

З 1953 г. працаваў у Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа АН БССР, займаў пасаду вучонага сакратара Інстытуту мовазнаўства, загадчыка сэктару тэрміналёгіі, старшага навуковага супрацоўніка, а затым у 1960—1992 г. і загадчыка сэктару (аддзелу) гісторыі беларускай мовы, адначасова з 1974 г. — намесьнік дырэктара, у 1983—1988 г. — дырэктар інстытуту, у 1992—1996 г. — дарадца пры дырэкцыі інстытуту, з 1997 г. — галоўны навуковы супрацоўнік аддзелу гісторыі беларускай мовы. У 1985—1990 г. — старшыня Беларускага камітэту славістаў.

Навуковая дзейнасьць

Дасьледаваў гісторыю беларускай мовы і беларускага мовазнаўства. Першым у славянскім мовазнаўстве даказаў існаваньне беларускага варыянту царкоўнаславянскай мовы ў старабеларускі пэрыяд, прааналізаваў мову дзеячоў беларускай культуры мінулага (Ф. Скарыны, С. Буднага, В. Цяпінскага і інш.). Вывучаў пытаньні нармалізацыі сучаснай беларускай літаратурнай мовы.

Аўтар болей за 300 навуковых прац, у т. л. 15 манаграфіяў і слоўнікаў.

Бібліяграфія

• История повелительного наклонения в белорусском языке (1953)
• Очерки по истории белорусского языка. Морфология (1957)
• Хрестоматия по истории белорусского языка (ч. 1-2, 1961—1962).
• Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Т. 1 (1967)
• Руска-беларускі слоўнік грамадска-палітычнай тэрміналогіі. — Мн., 1970 (у суаўт.).
• Гістарычная лексікалогія беларускай мовы. Мн., 1970 (у суаўт.).
• Гістарычная марфалогія беларускай мовы. Мн., 1979 (у суаўт.).
• Гістарычны слоўнік беларускай мовы (тт. 1—13, 1982—1996)
• Мова выданняў Францыска Скарыны. Мн., 1990 (у суаўт.).
• Франциск Скорина и его время. Энциклопедический справочник (1990).

Узнагароды

Узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны II ступені (1985), мэдалём Францішка Скарыны. Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь (1994) за цыкль прац «Скорина и белорусская культура». Заслужаны дзяяч навукі БССР (1978).

Літаратура

• Булыка А. М., Паляшчук Н. В. Аркадзь Іосіфавіч Жураўскі (Да 80-годдзя з дня нараджэння) // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. навук. 2004. № 3
• Г. П. Півторак. Журавський Аркадій Йосипович // Українська мова : енциклопедія. — К. : Українська енциклопедія, 2000. — ISBN 966-7492-07-9
• Турцэвіч З. К. Аркадзь Іосіфавіч Жураўскі (Да 75-годдзя з дня нараджэння) // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. навук. 1999. № 3

Вонкавыя спасылкі

• Памяці вучонага — Член-карэспандэнт Жураўскі Аркадзь Іосіфавіч
• Выстава да 90-годдзя А. І. Жураўскага на сайце ЦНБ НАН Беларусі