Дзір

Дадаць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Тыр»)
Дзір
лац. Dzir
Diehr
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы) Дыра, Тыр
Зьвязаныя імёны Дзярэйка, Тырольдзь, Дзірман, Дзірмант, Дзерамер, Дзірсун
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Дзір»

Дзір, Ды́ра, Тыр  — мужчынскае імя і вытворнае прозьвішча.

Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Дзіра, Дзера або Цір, пазьней Дыр або Тыр (Dioro, Deora[1], Tier, Diehr[2], Thier) — імя германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова дзір- (дзер-, цір-) паходзіць ад гоцкага dius, германскага tiur 'зьвер'[4]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Дзярэйка, Тырольдзь, Дзірман (Дырымен, Дзерман, Цірман), Дзірмант (Дзермант), Дзерамер. Адзначаліся германскія імёны Diericke, Tirold (Deorwald), Direman (Deormann, Derman, Tiermann), Dyrmond (Deormund, Tiermunt), Diormerus (Deormar).

Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Derwinus[5].

У Прусіі бытавалі імёны Dirke[a] (1299 год), Tyrune / Terune / Derune[b] (1262 і 1299 гады), Dirgethe (1371 год)[8].

У Польшчы ў 1637 годзе і ў XVIII ст. адзначалася прозьвішча Dyr[9].

У Польшчы адзначаецца прозьвішча Тыр (Tir, Tyr)[10].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: тяглыхъ людеи у Высокодворъскомъ жо повете на имя… Енчука Дыревича (29 траўня 1511 году)[11]; Степану Диру (1542 год)[12]; Der (1636 год)[13]; na miejscu… Józefa Thirewicza (1667 год)[14][c].

Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дыры (Dyra) — прыгонныя з ваколіцаў Сьвянцянаў і вёскі Сьвінкі (каля Кабыльніку), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[38].

Дыры (Dyro) — прыгонныя зь вёскі Маркоўцаў (каля Данюшава), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[39].

Тыры[40] (Tyr, Thier) — літоўскія шляхецкія роды зь Віленскага павету[41].

На 1904 год існавала вёска Ціры ў Смаленскім павеце Смаленскай губэрні[42].

У гістарычнай Прусіі існуе вёска Тырова.

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Адзначалася германскае імя Diericke[6], Deorca[7]
  2. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Teoruni[3]
  3. ^ Таксама:
    • Тырэль (адзначалася германскае імя Tyrell[15]): Казиміръ Станиславовичъ Дерелло (1887)[16], Jur Tyrel (1738 год)[17], Tyryliszki (1744 год)[18];
    • Дзербут (адзначалася германскае імя Direbodes[19]): у перапісу харугваў 1421 году ўпамінаецца баярын Дзербут[20];
    • Тырвід: Тырвидъ Довкговичъ (1528 год)[21];
    • Дзеравін (адзначалася германскае імя Deorwine, Derwine, Direwine[22]): Derwinie (1744 год)[18], на 1901 год існавала сяло Дзеравіны на поўначы Гараднянскага павету Чарнігаўскай губэрні[23];
    • Дзіргел (адзначалася старажытнае германскае імя Deorrigilo[24]): чоловека, на ймя Диркгела (1449—1485 гады)[25][26];
    • Дзеркін (адзначалася старажытнае германскае імя Derechin, Derkin[27]): у актах Вялікага Княства Літоўскага ўпаміналася каралеўская дзяржава Дзеркіны ў Жамойцкім старостве[28];
    • Дзіргінт: Диркгинъту чоловекъ (22 чэрвеня 1415 году[29] паводле выпісу 9 чэрвеня 1614 году)[30], Якубъ Диркгинтовичъ (1528 год)[31], Jan Dirgint… Malcher Dirgint (1690 год)[32];
    • Дзергуць: Деркгутю, Ерхову брату, чоловекъ (20 чэрвеня 1413—1424 гадоў[33] паводле выпісу 30 студзеня 1607 году)[34];
    • Дзірмент: Родъ Дирментовъ (1567 год)[35], з роду Дирментовъ (15 верасьня 1568 году)[36];
    • Гарвіддзір: з волости Моишекгалское… Гарвиддир Бутвич (1535 год)[37]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 66.
  2. ^ Heintze A. Die deutschen Familien-Namen, geschichtlich, geographisch, sprachlich. — Halle, 1903. S. 126.
  3. ^ а б Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 408.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  5. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 289.
  6. ^ Heintze A. Die deutschen Familien-Namen, geschichtlich, geographisch, sprachlich. — Halle, 1903. S. 126.
  7. ^ Briggs K. An index to personal names in English place-names. — Nottingham, 2023. P. 100.
  8. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 24—25, 106.
  9. ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1: A—G. — Kraków, 2007. S. 408.
  10. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 329, 338.
  11. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 8 (1499—1514). — Vilnius, 1995. P. 446.
  12. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага: Кніга 560 (1542 год). — Менск, 2007. С. 50.
  13. ^ Paknys M. Vilniaus miestas ir miestieèiai 1636 m.: namai, gyventojai, sveèiai. — Vilnius, 2006. P. 182.
  14. ^ Błaszczyk G. Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 6. — Warszawa, 2016. S. 39.
  15. ^ Ray O. Vore navne: en etymologisk navnebok med fyldige utredninger. — Chicago, 1944. S. 358.
  16. ^ Памятная книжка Ковенской губернии на 1887 год. — Ковна, 1888. С. 119.
  17. ^ Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске. Вып. 27. — Витебск, 1898. С. 171.
  18. ^ а б Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  19. ^ Debrabandere F., Gysseling M. Persoonsnamen in Hulster Ambacht, 1300—1400: Persoonsnamen in de vier ambachten, 14e en 15e eeuw // Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie: Overdrukken van de Vlaamse Afdeling. 4 (1999). P. 343.
  20. ^ Архив Юго-Западной России. Ч. 7, т. 1. — Киев, 1876. С. 48.
  21. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 76.
  22. ^ Searle W. G. Onomasticon anglo-saxonicum. — Cambrigde, 1897. P. 165.
  23. ^ Список населенных мест Черниговской губернии, имеющих не менее 10 жителей, по данным за 1901 год. — Чернигов, 1902. С. 11.
  24. ^ Barthélémy A. Liste des noms d'hommes gravés sur les monnaies de l'époque mérovingienne. — Paris, 1881. P. 11.
  25. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 225 (6) (1528—1547). — Vilnius, 1995. P. 56.
  26. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 225 (6) (1528—1547). — Vilnius, 1995. P. 277.
  27. ^ Reaney P. H., Wilson R. M. A Dictionary of English Surnames. — London and New York, 1991. P. 858.
  28. ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 240.
  29. ^ Saviščevas E. Polityka nadań wielkich książąt litewskich na Żmudzi w pierwszej połowie XV wieku // Prace historyczne 141, z. 2 (2014). S. 495.
  30. ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 383.
  31. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 171.
  32. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Księstwo Żmudzkie 1690 r. — Warszawa, 2009. S. 83.
  33. ^ Saviščevas E. Polityka nadań wielkich książąt litewskich na Żmudzi w pierwszej połowie XV wieku // Prace historyczne 141, z. 2 (2014). S. 499.
  34. ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 386.
  35. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 730.
  36. ^ Jablonskis K. Archyvinės smulkmenos // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 415.
  37. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 60.
  38. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 43, 74.
  39. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 67.
  40. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Т, Згуртаваньне беларускай шляхты
  41. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 823, 831.
  42. ^ Список населенных мест Смоленской губернии. — Смоленск, 1904. С. 396.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Дзір&oldid=2515852»