Прагляд крыніцы для Юпітэр

{{Артаграфія}}
{{Іншыя значэньні}}
{{Плянэта
|назва = Юпітэр
|сымбаль = [[Файл:Jupiter symbol (bold).svg|24пкс|alt=♃|Астранамічны знак Юпітэра]]
|выява = Jupiter.jpg
|апісаньне выявы = 
|эпоха = 
|апацэнтар = {{просты сьпіс|
* {{лік|816.1}} млн. км
* {{лік|5.5}} [[астранамічная адзінка|а.а.]]
}}
|пэрыцэнтар = {{просты сьпіс|
* {{лік|740.7}} млн. км
* {{лік|4.95}} [[астранамічная адзінка|а.а.]]
}}
|вялікая паўвось = {{просты сьпіс|
* {{лік|778.4}} млн. км
* {{лік|5.2}} [[астранамічная адзінка|а.а.]]
}}
|эксцэнтрысытэт = {{лік|0.048}}
|сыдэрычны пэрыяд = 
|сынадычны пэрыяд = 
|арбітальная хуткасьць = {{лік|13.1}} км/с
|сярэдняя анамалія = {{лік|}}
|нахіленьне = {{просты сьпіс|
* {{лік|}} да [[Экліпытка|экліптыкі]]
* {{лік|}} да экватару Сонца
* {{лік|}} да [[Нязьменная плоскасьць Ляпляса|нязьменнай плоскасьці]]
}}
|усходзячы вузел = {{лік|}}
|аргумэнт пэрыцэнтра = {{лік|}}
|спадарожнікі = [[Спадарожнікі Юпітэра|63]]
}}

{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" style="float:right; clear:right; margin:5px 0 1em 1em; border-style: solid; border-width: 1px; border-collapse:collapse; font-size:87%; empty-cells:show"
|+ 
|-
! bgcolor="#ffc0c0" colspan="2" | Арбітальныя характарыстыкі
|-
! align="left" | [[Арбітальны пэрыяд]]
| 4333,3 дня<br />11,86 гадоў
|-
! align="left" | Нахіл арбіты
| 1,3°
|-
! bgcolor="#ffc0c0" colspan="2" | Фізычныя характарыстыкі
|-
! align="left" | Экватарыяльны<br />дыямэтар
| 142,9 тыс. км<br />(11,2 зямных)
|-
! align="left" | Палярны<br />дыямэтар
| 133,7 тыс. км<br />(10,5 зямных)
|-
! align="left" | Плошча паверхні
| 61,4 млрд км²<br />(120,5 зямных)
|-
! align="left" | Аб’ём
| 1,43x10<sup>15</sup> км³<br />(1321 зямных)
|-
! align="left" | [[Маса]]
| 1,9x10<sup>27</sup> кг<br />(318 мас Зямлі)
|-
! align="left" | Сярэдняя [[шчыльнасьць]]
| 1,326 г/см³
|-
! align="left" | Паскарэньне сілы<br />цяжары
| 23,1 м/с²<br />(у 2,4 разу больш<br />зямнога)
|-
! align="left" | Пэрыяд звароту<br />вакол сваёй восі
| 9 г 55 хвіл.
|-
! align="left" | Нахіл восевага<br />кручэньня
| 3,13°
|-
! align="left" | [[Альбеда]]<br />(адбівальная<br />здольнасьць)
| 0,52
|-
! align="left" | Тэмпэратура<br />бачных аблокаў
|
{| cellspacing="0" cellpadding="2" border="0"
|-
! мін. !! сярэдн. !! макс.
|-
| 110°К<br />(-165°С)
| 150°K<br />(-125°С)
| н/д)
|}
|-
! bgcolor="#ffc0c0" colspan="2" | Склад верхніх пластоў [[Атмасфэра|атмасфэры]]
|-
! align="left" | [[Вадарод]] (па аб’ёме)
| ~90%
|-
! align="left" | [[Гелій]] (па аб’ёме)
| ~10%
|-
! align="left" | [[Мэтан]]
| 0,1%
|-
! align="left" | Вадзяны пар
| 0,1%
|-
! align="left" | [[Аміяк]]
| 0,02%
|-
! align="left" | [[Этан]]
| 0,0002%
|-
! align="left" | [[Фосфін]]
| 0,0001%
|-
! align="left" | [[Серавадарод]]
| меней 0,0001%
|}
'''Юпі́тэр''' — пятая паводле аддаленасьці ад [[Сонца]] і першая паводле велічыні [[плянэта]] [[Сонечная сыстэма|Сонечнай сыстэмы]]. Плянэта вядомая з антычных часоў і названая ў гонар старажытнарымскага бога [[Юпітэр (міталёгія)|Юпітэра]], аналяга старажытнагрэцкага [[Зэўс]]а. Належыць да тыпу [[Газавыя плянэты|газавых гігантаў]].

== Фізычныя характарыстыкі ==

=== Характарыстыка плянэты ===
Юпітэр — самая вялікая плянэта [[Сонечная сыстэма|Сонечнай сыстэмы]]<ref>[https://web.archive.org/web/20200130204807/http://astro-azbuka.info/astro/solar/jupiter «Юпитер»]. astro-azbuka.info</ref>. Ягоны экватарыяльны радыюс роўны 71,4 тыс. км, што ў 11,2 разу перавышае радыюс [[Зямля|Зямлі]]. Пры назіраньні Юпітэра ў [[тэлескоп]] з 40-кратным павелічэньнем, ягоныя кутнія памеры адпавядаюць памерам [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|Месяца]], які назіраецца няўзброеным вокам. Маса Юпітэра больш чым у 2 разы перавышае агульную масу ўсіх астатніх плянэт<ref>[https://web.archive.org/web/20110518014854/http://parsek.com.ua/yupiter/ «Юпитер»]. parsek.com.ua</ref>, у 318 разоў — масу Зямлі й усяго ў 1000 разоў меншы за масу [[Сонца]]. Калі б Юпітэр быў прыкладна ў 70 разоў больш масіўны, ён змог бы стаць [[зорка]]й. Шчыльнасьць Юпітэра прыкладна роўная шчыльнасьці Сонца й значна саступае шчыльнасьці Зямлі. Экватарыяльная плоскасьць плянэты блізкая да плоскасьці ейнай арбіты, таму на Юпітэры не бывае зьмен часоў году.

Юпітэр круціцца вакол сваёй восі, прычым ня як цьвёрдае цела: кутняя хуткасьць кручэньня памяншаецца ад экватару да канцавосьсяў. На экватары суткі доўжацца каля 9 гадзін 50 хвілін. Юпітэр круціцца хутчэй, чым любая іншая плянэта Сонечнай сыстэмы. З прычыны хуткага кручэньня, палярны сьціск Юпітэра вельмі прыкметны: палярны радыюс менш экватарыяльнага на 4,6 тыс. км (г. зн. на 6,5%). Усё, што мы можам назіраць на Юпітэры — гэта хмарнасьць верхняга плясту атмасфэры. Гіганцкая плянэта складаецца пераважна з [[газ]]у й ня мае звыклай нам цьвёрдай паверхні. Юпітэр вылучае ў 2—3 разы больш [[энэргія|энэргіі]], чым атрымлівае ад Сонца. Гэта можа тлумачыцца паступовым сьціскам плянэты, апусканьнем [[гель|гелю]] й цяжэйшых элемэнтаў альбо працэсамі [[Радыяактыўнасьць|радыяактыўнага распаду]] ў нетрах плянэты.

=== Унутраны склад ===
Юпітэр складаецца, у асноўным, з вадароду й гелю. Пад аблокамі знаходзіцца пласт глыбінёй 7—25 тыс. км, у якім вадарод паступова зьмяняе свой стан ад газу да вадкасьці з павелічэньнем ціску й тэмпэратуры (да 6000°С). Выразнай мяжы, якая адлучае газападобны вадарод ад вадкага, відаць, не існуе. Гэта павінна выглядаць як бесьперапыннае кіпеньне глябальнага вадароднага акіяна. Пад вадкім вадародам знаходзіцца пласт мэталічнага вадароду таўшчынёй, паводле тэарэтычных мадэляў, каля 30-50 тыс. км. мэталічны вадарод фармуецца пры ціску ў некалькі мільёнаў атмасфэр. Пратоны й электроны ў ім існуюць паасобна й ён зьяўляецца добрым правадыром электрычнасьці. Магутныя электратокі, якія ўзьнікаюць у пласьце мэталічнага вадароду, спараджаюць гіганцкае магнітнае поле Юпітэра.

Навукоўцы лічаць, што Юпітэр мае ядро, якое складаецца зь цяжкіх элемэнтаў (цяжэйшых, чым гелій). Яго памеры — 15—30 тыс. км у дыямэтры, ядро валодае высокай шчыльнасьцю. Па тэарэтычных разьліках, тэмпэратура ядра плянэты — парадку 30 000°С, а ціск — 30—100 млн атмасфэр.

=== Атмасфэра ===
Атмасфэра Юпітэра складаецца з [[вадарод]]у (81% па ліку атамаў і 75% па масе) і гелю (18% па ліку атамаў і 24% па масе). На дзель астатніх рэчываў прыходзіцца ня больш 1%. У атмасфэры прысутнічаюць [[мэтан]], вадзяны пар, [[аміяк]]; маюцца таксама сьляды арганічных злучэньняў, [[этан]]а, [[серавадарод]]а, [[нэон]]у, [[тлен]]у, [[фосфін]]а, [[Сера|серы]]. Вонкавыя пласты атмасфэры ўтрымоўваюць крышталі замарожанага аміяку. Чырванаватыя варыяцыі колеру Юпітэра могуць тлумачыцца наяўнасьцю злучэньняў фосфару, серы й вугляроду. Паколькі колер можа моцна вар’іравацца, такім чынам, хімічны склад атмасфэры таксама розны ў розных месцах. Напрыклад, маюцца «сухія» і «мокрыя» вобласьці з розным утрыманьнем вадзянога пару.

Тэмпэратура вонкавага пласта аблокаў — каля −130&nbsp;°C, аднак хутка расьце з глыбінёй. Па дадзеных спушчальнага апарата «[[Галілео (КА)|Галілео]]», на глыбіні 130 км тэмпэратура роўная +150&nbsp;°C, ціск — 24 атмасфэры. Ціск у верхняй мяжы хмарнага пласта — каля 1 атм, г. зн. як у паверхні Зямлі. «Галілео» выявіў «цёплыя плямы» ўздоўж экватару. Відаць, у гэтых месцах пласт вонкавых аблокаў тонкі і можна бачыць цяплейшыя ўнутраныя вобласьці.

Хуткасьць вятроў на Юпітэры можа перавышаць 600 км/г. Цыркуляцыя атмасфэры вызначаецца двума асноўнымі фактарамі. Па-першае, кручэньне Юпітэра ў экватарыяльных і палярных абласьцях неаднолькава, таму атмасфэрныя структуры выцягваюцца ў палосы, і апаясваюць усю плянэту. Па-другое, маецца тэмпэратурная цыркуляцыя за кошт цеплыні, якая вылучаецца зь нетраў. У адрозьненьне ад Зямлі (дзе цыркуляцыя [[Атмасфэра Зямлі|атмасфэры]] адбываецца за кошт розьніцы сонечнага нагрэву ў экватарыяльных і палярных абласьцях) на Юпітэры ўзьдзеяньне сонечнай радыяцыі на тэмпэратурную цыркуляцыю малаважна.

Канвектыўныя струмені, якія выносяць ўнутраную цеплыню да паверхні, вонкава выяўляюцца ў выглядзе сьветлых зонаў і цёмных паясоў. У вобласьці сьветлых зон адзначаецца падвышаны ціск, які адпавядае ўзыходзячым струменям. Аблокі, якія ўтвараюць зоны, разьмяшчаюцца на больш высокім узроўні (прыкладна на 20 км), а іх сьветлая афарбоўка тлумачыцца мабыць падвышанай канцэнтрацыяй ярка-белых крышталяў аміяку. Мяркуецца, што цёмныя аблокі, якія разьмяшчаюцца ніжэй за паясы, складаюцца  з чырвона-карычневых крышталяў гідрасульфіду амонію й маюць больш высокую тэмпэратуру. Гэтыя структуры ўяўляюць вобласьці сыходных струменяў. Зоны й паясы маюць розную хуткасьць руху ў кірунку кручэньня Юпітэра. Пэрыяд звароту вагаецца на некалькі хвілін у залежнасьці ад шыраты. Гэта прыводзіць да існаваньня ўстойлівых занальных плыняў альбо вятроў, стала дзьмучых раўналежна экватару ў адным кірунку. Хуткасьці ў гэтай глябальнай сыстэме дасягаюць ад 50 да 150 м/с і вышэй. На межах паясоў і зон назіраецца моцная турбулентнасьць, якая прыводзіць да ўтварэньня шматлікіх віхравых структур. Найболей вядомым такім утварэньнем зьяўляецца [[Вялікая чырвоная пляма]], якая назіраецца на паверхні Юпітэра на працягу апошніх 300 гадоў.

У атмасфэры Юпітэра назіраюцца маланкі, магутнасьць якіх на тры парадкі перавышае зямныя, а таксама палярныя зьзяньні. Акрамя таго, арбітальным тэлескопам «[[Чандра (тэлескоп)|Чандра]]» выяўлена крыніца пульсуючага рэнтгенаўскага выпраменьваньня (названы [[Вялікая рэнтгенаўская пляма|Вялікай рэнтгенаўскай плямай]]), прычына якога ўяўляюць пакуль загадку.

=== Вялікая чырвоная пляма ===
{{Асноўны артыкул|Вялікая чырвоная пляма}}
[[Файл:Jupiter from Voyager 1.jpg|міні|Вялікая чырвоная пляма ў ненатуральных колерах (фота [[Вояджэр-1|Вояджэра-1]])]]
Вялікая чырвоная пляма — авальнае ўтварэньне зьменлівых памераў, разьмешчанае ў паўднёвай трапічнай зоне. Была выяўлена ангельскім навукоўцам [[Робэрт Гук|Робэртам Гукам]]<ref>[http://www.astrogalaxy.ru/053.html «Солнечная система. Планеты Солнечной системы. Юпитер»]. Astrogalaxy.ru</ref>. У цяперашні час яно мае памеры 15×30 тыс. км (значна больш памераў Зямлі), а 100 гадоў назад назіральнікі адзначалі ў 2 разы большыя памеры. Часам яно бывае ня вельмі выразна бачным. Вялікая чырвоная пляма — гэта ўнікальны гіганцкі [[ураган]] (антыцыклён), які існуе працяглы час<ref>[https://web.archive.org/web/20110707062848/http://space-horizon.ru/articles/20 «Атмосфера Юпитера»]. Космический горизонт</ref>, рэчыва ў якім круціцца супраць гадзіньнікавай стрэлкі й зьдзяйсьняе поўнае абарачэньне за 6 зямных сутак. Яно характарызуецца ўзыходзячымі плынямі ў атмасфэры. Аблокі ў ім разьмешчаныя вышэй, а тэмпэратура іх ніжэйшая за тэмпэратуру суседніх абласьцёх.

=== Магнітнае поле й магнітасфэра ===
Юпітэр валодае магутным [[Магнітнае поле|магнітным полем]]; вось [[дыполь|дыполя]] нахіленая да восі кручэньня на 10°. Напружанасьць поля на ўзроўні бачнай паверхні аблокаў роўная 14 [[Эрстэд (адзінка вымярэньня)|Э]] ля паўночнага канцавосься й 10,7 Э у паўднёвага. Яго палярнасьць зваротная палярнасьці зямнога магнітнага поля. Існаваньне магнітнага поля тлумачыцца наяўнасьцю ў нетрах Юпітэра мэталічнага вадароду, які, зьяўляючыся добрым правадыром, круціцца зь вялікай хуткасьцю, і стварае магнітныя палі.

Юпітэр акружаны магутнай [[магнітасфэра]]й, якая на дзённым баку цягнецца да адлегласьці ў 50—100 радыюсаў плянэты, а на адваротным баку працягваецца да арбіты [[Сатурн (плянэта)|Сатурна]]<ref>[http://www.shvedun.ru/jupiter-3.htm «Планета Юпитер, Магнитосфера Юпитера. Наблюдения Юпитера»]. shvedun.ru</ref>. Паскораныя ў магнітасфэры Юпітэра [[электрон]]ы дасягаюць Зямлі. Калі б магнітасфэру Юпітэра можна было б бачыць з паверхні Зямлі, то ейныя кутнія памеры перавышалі б памеры [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|Месяца]]<ref>[https://web.archive.org/web/20110908042108/http://www.jaroslaff.net/modules.php?name=Articles&pa=showarticle&articles_id=1409 «Юпитер — планета или будущая звезда?»], Яраслаў Экспрэс</ref>. Магнітасфэра фармуецца пераважна за кошт струменяў зараджаных [[часьцінка|часьцінак]], якія выносяцца магнітным полем плянэты з плязьменнага тора вакол арбіты [[Іа (спадарожнік Юпітэра)|Іа]]. Крыніцай часьцінак зьяўляюцца [[вулькан (геалёгія)|вульканы]] Іё. Магнітасфэра фармуецца таксама за кошт часьцінак [[сонечны вецер|сонечнага ветру]].

Юпітэр валодае магутнымі [[Радыяцыйны пояс|радыяцыйнымі паясамі]]<ref>[http://www.sciencedaily.com/releases/2001/03/010329075139.htm «Jupiter Radiation Belts Harsher Than Expected»]. ScienceDaily</ref>. Пры збліжэньні зь Юпітэрам «Галілео» атрымаў дозу радыяцыі, якая ў 25 разоў перавышае сьмяротную дозу для чалавека. Радыёвыпраменьваньне радыяцыйнага пояса Юпітэра ўпершыню было выяўлена ў [[1955]] годзе. Радыёвыпраменьваньне носіць [[Сынхронае выпраменьваньне|сынхроны]] характар. Юпітэр акружаны [[іёнасфэра]]й працягласьцю 3000 км. Падобныя да палярных зьзяньняў на Зямлі палярныя зьзяньні на Юпітэры абумоўленыя сьцяканьнем зараджаных часьцінак уздоўж ліній магнітнага поля ў атмасфэру ў раёне паўночнага й паўднёвага канцавосьсяў плянэты. Аднак магнітнае поле Юпітэра вельмі вялікае, таму выкінутае з вульканічнага спадарожніка Іа іянізаванае рэчыва, улоўліваецца магнітным полем Юпітэра, і стварае зьзяньні, якія ў тысячу разоў больш інтэнсіўныя за палярныя зьзяньні на Зямлі.

== Спадарожнікі й колцы ==
[[Файл:Jupiter.moons1.jpg|міні|Буйныя спадарожнікі Юпітэра й іхныя паверхні]]
{{Асноўны артыкул|Спадарожнікі Юпітэра}}
Паводле зьвестак на сьнежань 2005 году Юпітэр мае [[спадарожнікі Юпітэра|63 спадарожнікі]], максымальнае значэньне для Сонечнай сыстэмы. Па ацэнках, спадарожнікаў можа быць ня меней за сотню. Чатыры самыя буйныя спадарожнікі — [[галілеевы спадарожнікі]] ([[Іо (спадарожнік Юпітэра)|Іо]], [[Эўропа (спадарожнік Юпітэра)|Эўропа]], [[Ганімэд (спадарожнік)|Ганімэд]] і [[Кальліста (спадарожнік Юпітэра)|Кальліста]]). Яны былі адкрытыя яшчэ ў [[1610]] г. [[Галілеа Галілей|Галілеа Галілеем]]. Найбольшую цікавасьць уяўляе Эўропа, у якой маецца глябальны акіян, у якім ня выключана наяўнасьць жыцьця. Усе буйныя спадарожнікі Юпітэра круцяцца сынхронна, і заўсёды павернутыя да Юпітэра адным і тым жа бокам з прычыны ўплыву магутных [[прыліўныя сілы|прыліўных сіл]] плянэты-гіганта. Астатнія спадарожнікі нашмат меншыя, і ўяўляюць сабой скалістыя целы няправільнай формы. Сярод іх ёсьць і тыя, якія круцяцца ў зваротны бок.

[[Файл:JupiterandIo.jpg|міні|Зацьменьне сонца спадарожнікам Іё на паверхні Юпітэра]]
У Юпітэра маюцца слабыя [[Кольцы Юпітэра|кольцы]], выяўленыя падчас пралёту каля Юпітэра «Вояджэра-1» у [[1979]]. Зь Зямлі кольцы могуць быць заўважаныя пры назіраньні ў інфрачырвоным дыяпазоне. Па выніках дасьледаваньняў «Галілеа» была зроблена выснова, што крыніцай папаўненьня кольцаў зьяўляюцца невялікія спадарожнікі Юпітэра.

== Вывучэньне Юпітэра касьмічнымі апаратамі ==
Юпітэр вывучаўся выключна апаратамі [[NASA|НАСА]]. У [[1973]] і [[1974]] каля Юпітэра праляцелі «[[Піянэр-10]]» і «[[Піянэр-11]]» на адлегласьці (ад аблокаў) 132 тыс. км і 43 тыс. км адпаведна. Апараты перадалі некалькі сот здымкаў (невысокага разрашэньня) плянэты і галілеевых спадарожнікаў, упершыню вызначылі асноўныя парамэтры магнітнага поля і магнітасфэры Юпітэра. У 1979 каля Юпітэра праляцелі «Вояджэры» (на адлегласьці 207 тыс. км і 570 тыс. км). Апараты перадалі вялікую колькасьць падрабязных здымкаў плянэты і яе [[Спадарожнікі Юпітэра|спадарожнікаў]], а таксама шмат іншых каштоўных дадзеных (у прыватнасьці, былі выяўленыя [[кольцы Юпітэра]]).

У [[1992]] годзе каля самай плянэты мінуў «[[Уліс (КА)|Уліс]]» на адлегласьці 900 тыс. км. Апарат правёў вымярэньні магнітасфэры Юпітэра («Уліс» прызначаны для вывучэньня Сонца й ня мае фотакамэр). З [[1995]] па [[2003]] гады на арбіце Юпітэра знаходзіўся «Галілео». З дапамогай гэтай місіі было атрымана мноства новых дадзеных. У прыватнасьці, спушчальны апарат упершыню вывучыў атмасфэру [[газавыя плянэты|газавай плянэты]] знутры. У [[2000]] міма Юпітэра праляцеў «[[Касіні (КА)|Касіні]]». Ён зрабіў шэраг здымкаў плянэты з рэкордным разрашэньням і атрымаў новыя дадзеныя аб плязьменным торы Іа. Па здымках «Касіні» былі складзеныя самыя падрабязныя на сёньняшні дзень каляровыя «карты» Юпітэра, на якіх памер самых дробных дэталяў складае 120 км. Акрамя таго, быў пастаўлены ўнікальны экспэрымэнт па вымярэньні магнітнага поля плянэты адначасова з двух кропак («Касіні» і «Галілеа»).

[[28 лютага]] [[2007]] па шляху да [[Плютон (карлікавая плянэта)|Плютону]] ў навакольлях Юпітэра зьдзейсьніў [[гравітацыйны манеўр]] апарат «[[Новыя гарызонты (КА)|Новыя гарызонты]]». На [[2010]] заплянаваны запуск апарата «[[Юнона (КА)|Юнона]]», які павінен выйсьці на арбіту Юпітэра і правесьці дэталёвыя дасьледаваньні плянэты. У [[2010-я|2010-х]] гадах плянуецца ажыцьцяўленьне міжплянэтнай місіі па вывучэньні галілеевых спадарожнікаў.

== Жыцьцё на Юпітэры ==
У цяперашні час наяўнасьць жыцьця на Юпітэры ўяўляецца малаверагоднай у выглядзе нізкай канцэнтрацыі вады ў атмасфэры й адсутнасьці цьвёрдай паверхні. У [[1970-я|1970-х]] гадах [[Карл Саган]] выказваўся з нагоды магчымасьці існаваньня ў верхніх пластах атмасфэры Юпітэра жыцьця на аснове аміяку <ref>[https://web.archive.org/web/20120210170824/http://www.daviddarling.info/encyclopedia/J/Jupiterlife.html «Life on Jupiter»]. daviddarling.info</ref>. Варта адзначыць, што нават на невялікай глыбіні ў юпітэрыянскай атмасфэры тэмпэратура й шчыльнасьць досыць высокія і магчымасьць прынамсі [[Хімічная эвалюцыя|хімічнай эвалюцыі]] выключыць нельга, паколькі хуткасьць і верагоднасьць праходжаньня хімічных рэакцый спрыяюць гэтаму.

== Сутыкненьні зь нябеснымі целамі ==

=== Камэта Шумейкераў-Леві ===
[[Файл:Jupitersatelliteimpact.jpg|міні|Сьлед ад аднаго з абломкаў камэты]]
{{Асноўны артыкул|Камэта Шумейкераў-Леві 9}}
У ліпені [[1992]] году да Юпітэра наблізілася [[камэта]]. Яна мінула на адлегласьці каля 15 тысяч кілямэтраў ад верхняй мяжы аблокаў і магутнае гравітацыйнае ўзьдзеяньне плянэты-гіганта разарвала яе ядро на 17 вялікіх частак. Гэты камэтны рой быў выяўлены на абсэрваторыі Маўнт-Паломар парай Кэролайн і Юджынам Шумейкерамі й астраномам-аматарам Дэвідам Леві. У [[1994]] году, пры наступным збліжэньні зь Юпітэрам, усе абломкі камэты ўрэзаліся ў атмасфэру плянэты зь велізарнай хуткасьцю — каля 64 км/с. Гэты грандыёзны касьмічны катаклізм назіраўся як зь Зямлі, так і з дапамогай касьмічных сродкаў, у прыватнасьці з дапамогай [[Габл (тэлескоп)|Касьмічнага тэлескопа «Габл»]], інфрачырвонага спадарожніка IUE і міжплянэтнай касьмічнай станцыі [[Галілеа (КА)|«Галілеа»]]. Падзеньне ядраў суправаджалася цікавымі атмасфэрнымі эфэктамі, напрыклад [[Палярнае зьзяньне|палярнымі зьзяньнямі]], чорнымі плямамі ў месцах падзеньня ядраў камэты, кліматычнымі зьменамі.

=== Іншыя падзеньні ===
[[19 ліпеня]] [[2009]] году астраном-аматар [[Энтані Ўэсьлі]] выявіў цёмную пляму ў раёне Паўднёвага полюса Юпітэра. У далейшым гэтую знаходку пацьвердзілі ў [[Кек (абсэрваторыя)|абсэрваторыі Кек]] на [[Гаваі|Гаваях]]<ref>Carolina Martinez. [https://web.archive.org/web/20110805072831/http://www.jpl.nasa.gov/news/news.cfm?release=2009-112 «New NASA Images Indicate Object Hits Jupiter»]. Jet Propulsion Laboratory, Pasadena, Calif.</ref><ref>[http://starmission.ru/blog/planetary_system/60.html «Пятно на Юпитере подтвердило НАСА»]. starmission.ru</ref>. Аналіз атрыманых дадзеных паказаў, што найбольш верагодным целам, якое звалілася ў атмасфэру Юпітэра быў каменны [[астэроід]]<ref>[https://web.archive.org/web/20110127202427/http://www.jpl.nasa.gov/news/news.cfm?release=2011-028 «Asteroids Ahoy! Jupiter Scar Likely from Rocky Body»]. jpl.nasa.gov</ref>.

[[3 чэрвеня]] [[2010]] году ў 20:31 па [[міжнародны час|міжнародным часе]] два незалежныя назіральнікі — [[Энтані Уэсьлі]] ў [[Аўстралія|Аўстраліі]] й [[Крыстафэр Го]] зь [[Філіпіны|Філіпінаў]] — сфатаграфавалі выбліск над атмасфэрай Юпітэра, што, хутчэй за ўсё, зьяўлялася падзеньнем новага, раней невядомага цела на Юпітэр. Праз суткі пасьля гэтай падзеі новыя цёмныя плямы ў атмасфэры Юпітэра выяўлены не былі. Аднак былі праведзены назіраньні на найбуйнейшых тэлескопах на Гавайскіх выспах і заплянаваны назіраньні на касьмічным тэлескопе «[[Габл (тэлескоп)|Габл]]»<ref>[http://www.spaceweather.com/archive.php?view=1&day=05&month=06&year=2010 «Jupiter impact!»]. spaceweather.com</ref><ref>[http://jupiter.samba.org/jupiter/20100603-203129-impact/index.html Jupiter Impact on June 3 2010]. jupiter.samba.org</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20101009110621/http://www.planetary.org/blog/article/00002524/ «The June 3 Jupiter Impact: 22 hours later»]. The Planetary Society.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20100808055248/http://www.planetary.org/blog/article/00002522/ «Confirmation of the Jupiter impact from Christopher Go»]. The Planetary Society.</ref><ref>[http://lenta.ru/news/2010/06/04/hit/ «В Юпитер врезалось неизвестное небесное тело»]. lenta.ru.</ref>. [[16 чэрвеня]] [[2010]] году [[НАСА]] апублікавала прэс-рэліз, у якім паведамлялася, што на здымках, атрыманых з касьмічнага тэлескопа «Габл» [[7 чэрвеня]] [[2010]] году (праз 4 суткі пасьля фіксаваньня ўспышкі), не выяўлены прыкметы падзеньня ў верхнія плясты атмасфэры Юпітэра<ref>[http://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/meteor-jupiter.html «Mysterious Flash on Jupiter Left No Debris Cloud»]. nasa.gov</ref>.

[[20 жніўня]] [[2010]] году ў 18:21:56 па міжнародным часе адбылася ўспышка над хмарным покрывам Юпітэру, якую выявіў [[японцы|японскі]] астраном-аматар [[Масаюкі Татыкава]] з прэфэктуры [[Кумамота (прэфэктура)|Кумамота]] на зробленым ім відэазапісе. На наступны дзень пасьля аб’явы аб дадзенай падзеі знайшлося пацьверджаньне ад незалежнага назіральніка [[Аокі Казуо]] — астранома-аматара з [[Токіё]]. Паводле некаторых меркаваньняў, гэта магло быць падзеньне [[астэроід]]а ці [[камэта|камэты]] ў атмасфэру плянэты-гіганта<ref>[https://web.archive.org/web/20100824180347/http://news.mail.ru/society/4319688 «Астроном-любитель заснял столкновение небесного тела с Юпитером»]. news.mail.ru</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160331072537/http://www.onenewspage.com/news/Science/20100822/14285703/Jupiter-lights-up-on-apparent-contact-with-astral.htm «Jupiter lights up on apparent contact with astral body»]. onenewspage.com</ref><ref>Beatty, Kelly. [https://web.archive.org/web/20100826072538/http://www.skyandtelescope.com/observing/home/101264994.html «Another Flash on Jupiter!»]. SkyandTelescope.com</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110811181059/http://alpo-j.asahikawa-med.ac.jp/kk10/j100820r.htm «Первое сообщение о вспышке на Юпитере 20 августа 2010 года»]. alpo-j.asahikawa-med.ac.jp</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|1=2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html Факты аб Юпітэры на сайце НАСА]
* [http://www.college.ru/astronomy/course/content/chapter4/section6/paragraph2/theory.html Вучэбная старонка па Юпітэры]

{{Сонечная сыстэма}}

[[Катэгорыя:Юпітэр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]