Правы чалавека: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: sh:Ljudska prava |
д робат дадаў: yo:Àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn |
||
Радок 28: | Радок 28: | ||
[[af:Menseregte]] |
[[af:Menseregte]] |
||
⚫ | |||
[[an:Dreitos humans]] |
[[an:Dreitos humans]] |
||
⚫ | |||
[[arc:ܙܕܩܐ ܕܒܪܢܫܐ]] |
[[arc:ܙܕܩܐ ܕܒܪܢܫܐ]] |
||
⚫ | |||
[[az:İnsan hüquqları]] |
[[az:İnsan hüquqları]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[be:Правы чалавека]] |
[[be:Правы чалавека]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[bs:Ljudska prava]] |
[[bs:Ljudska prava]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ca:Drets Humans]] |
[[ca:Drets Humans]] |
||
[[cs:Základní lidská práva]] |
[[cs:Základní lidská práva]] |
||
Радок 43: | Радок 42: | ||
[[da:Menneskerettighederne]] |
[[da:Menneskerettighederne]] |
||
[[de:Menschenrechte]] |
[[de:Menschenrechte]] |
||
[[et:Inimõigused]] |
|||
[[el:Ανθρώπινα δικαιώματα]] |
[[el:Ανθρώπινα δικαιώματα]] |
||
[[en:Human rights]] |
[[en:Human rights]] |
||
[[eo:Homaj rajtoj]] |
|||
[[es:Derechos Humanos]] |
[[es:Derechos Humanos]] |
||
[[ |
[[eo:Homaj rajtoj]] |
||
[[fa:حقوق بشر]] |
[[fa:حقوق بشر]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[fr:Droits de l'homme]] |
[[fr:Droits de l'homme]] |
||
[[gl:Dereitos humanos]] |
[[gl:Dereitos humanos]] |
||
⚫ | |||
[[ha:Hakkokin Yan-adam]] |
[[ha:Hakkokin Yan-adam]] |
||
⚫ | |||
[[hi:मानवाधिकार]] |
[[hi:मानवाधिकार]] |
||
[[hr:Ljudska prava]] |
[[hr:Ljudska prava]] |
||
[[ |
[[io:Homala Yuri]] |
||
⚫ | |||
[[ia:Derectos human]] |
[[ia:Derectos human]] |
||
⚫ | |||
[[io:Homala Yuri]] |
|||
[[is:Mannréttindi]] |
[[is:Mannréttindi]] |
||
[[it:Diritti umani]] |
[[it:Diritti umani]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[jv:Hak asasi manungsa]] |
[[jv:Hak asasi manungsa]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[krc:Адамны эркинликлери]] |
[[krc:Адамны эркинликлери]] |
||
⚫ | |||
[[sw:Haki za binadamu]] |
|||
[[ku:Mafên mirovan]] |
[[ku:Mafên mirovan]] |
||
[[la:Iura humana]] |
[[la:Iura humana]] |
||
⚫ | |||
[[lv:Cilvēktiesības]] |
[[lv:Cilvēktiesības]] |
||
⚫ | |||
[[hu:Emberi jogok]] |
|||
[[mk:Човекови права]] |
[[mk:Човекови права]] |
||
[[ml:മനുഷ്യാവകാശം]] |
[[ml:മനുഷ്യാവകാശം]] |
||
⚫ | |||
[[ms:Hak asasi manusia]] |
[[ms:Hak asasi manusia]] |
||
[[my:လူ့အခွင့်အရေး]] |
[[my:လူ့အခွင့်အရေး]] |
||
⚫ | |||
[[nl:Rechten van de mens]] |
[[nl:Rechten van de mens]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[no:Menneskerettigheter]] |
[[no:Menneskerettigheter]] |
||
[[oc:Dreches de l'òme]] |
[[oc:Dreches de l'òme]] |
||
⚫ | |||
[[ps:بشري حقونه]] |
[[ps:بشري حقونه]] |
||
⚫ | |||
[[pt:Direitos humanos]] |
[[pt:Direitos humanos]] |
||
⚫ | |||
[[ro:Drepturile omului]] |
[[ro:Drepturile omului]] |
||
⚫ | |||
[[ru:Права и свободы человека и гражданина]] |
[[ru:Права и свободы человека и гражданина]] |
||
⚫ | |||
[[scn:Dritti umani]] |
[[scn:Dritti umani]] |
||
⚫ | |||
[[simple:Human rights]] |
[[simple:Human rights]] |
||
[[sk:Ľudské práva]] |
[[sk:Ľudské práva]] |
||
[[sl:Človekove pravice]] |
[[sl:Človekove pravice]] |
||
⚫ | |||
[[sr:Људска права]] |
[[sr:Људска права]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[sv:Mänskliga rättigheter]] |
[[sv:Mänskliga rättigheter]] |
||
[[ |
[[tl:Karapatang pantao]] |
||
[[ta:மனித உரிமைகள்]] |
[[ta:மனித உரிமைகள்]] |
||
⚫ | |||
[[th:สิทธิมนุษยชน]] |
[[th:สิทธิมนุษยชน]] |
||
⚫ | |||
[[tl:Karapatang pantao]] |
|||
[[tr:İnsan hakları]] |
[[tr:İnsan hakları]] |
||
[[uk:Права людини]] |
[[uk:Права людини]] |
||
[[vi:Nhân quyền]] |
[[vi:Nhân quyền]] |
||
⚫ | |||
[[wa:Abondroets des djins]] |
[[wa:Abondroets des djins]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[zh-classical:人權]] |
[[zh-classical:人權]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[yo:Àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn]] |
|||
[[zh-yue:人權]] |
[[zh-yue:人權]] |
||
⚫ | |||
⚫ |
Вэрсія ад 10:52, 20 траўня 2010
Правы чалавека лічацца неад'емнай часткай асноўных правоў і свабодаў якімі валодае кожны чалавек. Правы чалавека ўтрымліваюць грамадзянскія і палітычныя правы (права на жыцьцё і свабоду, свабоду самавыяўленьня і роўнасьць перад законам), сацыяльныя, культурныя і эканамічныя правы якія ўтрымліваць права на культурную самарэалізацыю, права на ежу, права на працу, права на адукацыю.
Усе чалавечыя істоты народжаныя вольнымі і маюць правы ад нараджэньня. Яны маюць розум і сумленьне, і павінны адносіцца адзін да аднаго ў духу братэрства. | ||
Гісторыя пытаньня правоў чалавека
Гісторыя пытаньня правоў чалавека налічвае тысячы гадоў і засноўваецца на рэлігійных, культурных, філязофскіх і прававых дасягненьнях на працягу ўсёй гісторыі чалавецтва. Некаторыя старажытныя дакумэнты і позьнія рэлігійныя і філязофскія дасьледаваньні ўтрымліваюць паняцьці, якія можна лічыць пачаткам фарміраваньня правоў чалавека. Да іх можна аднесьці: “Цыліндар Кіра”, які датуецца 539 годам да н.э., у якім Пэрсыдзкі імпэратар Кір Вялікі запісаў свае намеры пасьля заваяваньня Нэа-Бабілёнскай імпэрыі; Указы Ашокі - якія былі выдадзеныя Ашокай Вялікім у Індыі паміж 272 і 231 г.г.да н.э.; канстытуцыя Мэдзіны 622 года напісаная Мухамэдам якая аформіла пагадненьні паміж арабійскімі плямёнамі; ангельская Хартыя Вольнасьцяў 1215 году, на якой заснавана і сучаснае брытанскае права.
Аднак большая частка сучасных правоў чалавека была сфармулявана адносна нядаўна. Брытанскі Біль аб Правах 1689 года абмежаваў сьпіс пакараньняў якія магла ўжыць дзяржава ў адносінах да грамадзянаў. Дзьве рэвалюцыі ХVIII стагодзьдзя, якія адбыліся ў ЗША (1776 год) і ў Францыі (1789 год), прывялі да прыняцьця Дэклярацыі Злучаных Штатаў аб Незалежнасьці і Дэклярацыю Правоў Чалавека і Грамадзяніна адпаведна. Абодва гэтыя дакумэнты ўсталёўвалі сьпіс правоў чалавека. Дадаткова Вірджынская Дэклярацыя Правоў 1776 года пашырыла гэты сьпіс. Адначасова адбываліся дасягненьні ў філязофіі правоў чалавека ў працах Томаса Пэйна, Джона Сьцюарта Міла і Гегеля.
Шматлікія грамадзкія групы дамагліся глыбокіх зьменаў у справе правоў чалавека ў ХХ стагодзьдзі. У Заходняй Эўропе і ЗША прафэсійныя зьвязы ўнесьлі папраўкі ў законы якія замацавалі за працоўнымі права на пратэст, гарантавалі мінімальныя працоўныя ўмовы і рэгулявалі дзіцячую працу. Рух за правы жанчынаў дабіўся гарантаваньня жанчынам права на ўдзел у выбарах. Нацыянальна-вызваленчыя рухі ў розных краінах дабіліся скасаваньня каляніялізму. Самым вядомым нацыянальна-вызваленчым рухам быў рух Махатмы Гандзі, які змог дамагчыся вызваленьня Індыі з пад улады Вялікабрытаніі. Рух за правы нацыянальных, расавых і рэлігійных меншасьцяў у розных краінах змог дасягнуць значных зрухаў у справе правоў чалавека.
Узьнікненьне Міжнароднага Камітэта Чырвонага Крыжа і падпісаньне Жэнэўскай Канвэнцыі ў 1864 годзе сталі падмуркам міжнароднага права ў галіне правоў чалавека, якое атрымала значнае разьвіцьцё пасьля Другой Сусьветнай вайны.
Сусьветныя войны, вялікія чалавечыя страты і ігнараваньне правоў чалавека якія адбыліся ў гэтыя часы, сталі рухаючай сілай для фарміраваньня сучасных інструмэнтаў для гарантаваньня правоў чалавека.
Ліга Нацый, была заснаваная ў 1919 годзе ў выніку Вэрсальскай дамовы пасьля канчатку Першай Сусьветнай вайны. Мэтамі дзеяньня Лігі былі, акрамя іншага, былі і забесьпячэньне калектыўнай бясьпекі, рэгуляваньне спрэчных пытаньняў паміж краінамі. У дзейнасьць Лігі ўваходзілі і шматлікія мэты ў галіне правоў чалавека, якія потым былі уключаны ў Дэклярацыю Правоў Чалавека.
Ялцінская Канфэрэнцыя 1945 году, пад час якой саюзьнікі пагадзіліся стварыць новую арганізацыю – правапераймальніцу Лігі Нацый. Гэтай арганізацыяй стала Арганізацыя Аб’яднаных Нацый. З моманту свайго стварэньня ААН стала асноўным гарантам правоў чалавека ў сьвеце. Пасьля Другой Сусьветнай вайны ААН і яе ўдзельнікі стварылі і юрыдычна аформілі міжнародныя законы ў галіне правоў чалавека.
Вонкавыя спасылкі
Правы чалавека — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Дэклярацыя правоў чалавека (анг.)
- Атляс свабоды ў сьвеце (анг.)