Прагляд крыніцы для Радзівіл (імя)

{{Імя
|імя              = Радзівіл
|лацінка          = Radzivił
|арыгінал         = Ratwili
|вымаўленьне      = 
|мова_паходжаньня = [[Германскія мовы|германскія]]
|утварэньне       = [[Рад|Rado]] + [[Віла|Wili]]
|варыянт          = Радвіл
|вытворныя        = 
|зьвязаныя        = Willirad
}}

'''Радзівіл''' (''Радвіл'') — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

== Паходжаньне ==
{{Асноўны артыкул|Імёны ліцьвінаў}}

Ратвіл (Ratwilius<ref>Series episcoporum ecclesiae catholicae. — Ratisbonae, 1873. [https://books.google.by/books?id=gmtoAAAAcAAJ&pg=PA618&dq=Ratwilius&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiFnLCtmuH9AhVaTKQEHag7Dt8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Ratwilius&f=false P. 618].</ref>) і Вілірад або Вілрад (Willirad, Wilrad) — імёны [[Германскія мовы|германскага]] паходжаньня<ref>Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=YOBwrIPG8IQC&q=Ratwilius#v=snippet&q=Ratwilius&f=false 1219], [https://books.google.by/books?hl=ru&id=YOBwrIPG8IQC&q=Willirad+%40Wilrad#v=snippet&q=Willirad%20%40Wilrad&f=false 1605].</ref>. [[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Рад|-рад- (-рат-)]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Ратаўт|Раталт]], [[Радавін]], [[Конрад]]; германскія імёны Ratolt, Radowin, Konrad) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] *rêþs<ref>Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 193.</ref>, германскага rad- 'рада'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 18.</ref>, а аснова [[Віла|-віл-]] (імёны ліцьвінаў [[Вільбут]], [[Вільгейда]], [[Монтвіл|Мунтвіл]]; германскія імёны Willebut, Williheid, Muntwil) — ад гоцкага wilja 'воля'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.</ref>. Такім парадкам, імя Радзівіл азначае «рада волі»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 24.</ref>.

Адпаведнасьць імя Радзівіл германскаму імю Ratwilius сьцьвердзіў францускі лінгвіст-[[Германістыка|германіст]] [[Раймонд Шмітляйн]], які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў<ref>Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 162.</ref><ref>Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (fin), le nom de Radziwill // Revue internationale d’onomastique. Nr. 4, 1964. P. 281—292.</ref>. Ён жа адзначыў вытворны ад гэтага імя сучасны [[тапонім]] Rotweil у [[Вюртэмбэрг]]у ([[Нямеччына]])<ref>Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie // Proceedings of the Eighth International Congress of Onomastic Sciences. — De Gruyter Mouton, 1966. P 470.</ref>. Адпаведнасьць імя Радзівіл германскім імёнам Ratwilius і Wilrad прызнае летувіскі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёзас Юркенас||lt|Juozas Jurkėnas}}<ref>Юркенас, Ю. Основы балтийской и славянской антропонимики. — Вильнюс, 2003. С. 38.</ref>.

Спэцыяліст у галіне анамастыкі [[Ігар Капылоў]] адзначае, што ў славянскіх мовах даволі часта сустракаюцца складаныя імёны з кампанэнтам Рад-, які літаральна пазначае старажытнае слова ''радети'' 'клапаціцца пра штосьці'. Існуюць такія старажытныя імёны, як Радамір (той, хто клапоціцца пра мір), Радаслаў (той, хто дбае пра славу) і г. д. Дасьледнікі знаходзяць падставы для таго, каб і другі кампанэнт імя -віл лічыць славянскім, беспасярэдне зьвязаным з словам 'воля'. Пацьверджаньнем гэтага лічыцца ўкраінскае слова ''вільний'' (вольны). Такім парадкам, беручы пад увагу славянскую вэрсію паходжаньня, імя Радзівіл азначае «той, хто клапоціцца пра волю»<ref name="kapylou">[[Ігар Капылоў|Капылоў І.]] Радзівілы // [[Звязда]]. № 47 (27162), 13 сакавіка 2012 г.</ref>. Гісторык [[Павал Урбан]] адзначае, што ў [[Лаўрэнцеўскі летапіс|Лаўрэнцеўскім]] і [[Радзівілаўскі летапіс|Радзівілаўскім]] летапісах пад 1147 годам упамінаецца ўплывовы кіеўскі баярын ''[[Радзіла]]'', тым часам [[Радзівіл Осьцікавіч]] у адной з дароўных граматаў вялікага князя [[Казімер Ягелончык|Казімера]] значыцца як ''Радзіл Осьцікавіч''<ref name="Urban-2001-53">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 53.</ref>. Адпаведна, дасьледнік тлумачыць імя Радзівіл як «Валявы ў парадзе» або «Добрай волі»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 188.</ref>. На думку Ігара Капылова імя Радзівіл прыйшло ў спадчыну з імянной базы пра[[Індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскай]] эпохі<ref name="kapylou"/>{{Заўвага|У рэчышчы [[Летувізацыя|палітыкі летувізацыі]] зьявіліся тлумачэньні імя Радзівіл ({{мова-lt|Rаdvіlаs|скарочана}}) ад [[Летувіская мова|летувіскіх]] словаў ''rаdо'' 'ён знайшоў' (форма дзеяслова ў трэцяй асобе мінулага часу, тым часам у [[інфінітыў|інфінітыве]] ''rаstі'' 'знаходзіць' і аснове цяперашняга часу ''rаst-'' гэтага ж дзеяслова няма спалучэньня rаd-) і ''viltis'' 'надзея'. У выпадку другой асновы летувіскія аўтары ня могуць адэкватна патлумачыць брак гістарычных запісаў імя з канцавым -т пры паралельным бытаваньні ў імёнах ліцьвінаў асновы [[Вільда|-вілд- (-вілт-)]]}}.

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: ''[[Войшвід|Woyschiwid]] cum filio Radiwilo'' (18 студзеня 1401 году)<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 38.</ref>; ''cum Rodywil''<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 54, 70.</ref>, ''Rodwil''<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 57.</ref>, ''Rodywil''<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 70.</ref> ([[Гарадзельская унія|2 кастрычніка 1413 году]]); ''Rodywyl Ostikowicz'' (29 лістапада 1430 году)<ref>{{Літаратура/Спадчыньнікі Вітаўта (2015)|к}} С. 515.</ref>; ''Родивил Остикович''<ref>Собрание древних грамот и актов городов: Вильны, Ковна, Трок, православных монастырей, церквей и по разным предметам: Ч. 1. — Вильно, 1843. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=11JfAAAAcAAJ&q=%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB+%D0%9E%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87#v=snippet&q=%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%20%D0%9E%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&f=false С. 6].</ref> (27 верасьня 1432 году)<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 327.</ref>; ''Radiwil Hostikowicz'' ([[Гарадзенская унія|15 кастрычніка 1432 году]])<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 81.</ref>; ''Radiwil marsalci terrae Lythuaniae [sigilla]'' ([[Троцкая унія|20 студзеня 1433 году]])<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 94.</ref>; ''Georgius et Stanislaus filii domini Radwylonis'' (1 жніўня 1439 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 171.</ref>; ''Stanislao Radwilowicz'' (21 кастрычніка 1440 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 190.</ref>; ''Радивилу Остиковичу'' (''Радивил Остикович''<ref name="Piatraskas-2014-214">{{Літаратура/Літоўская знаць (2014)|к}} С. 214.</ref>; 1440—1492 гады<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|3к}} P. 32, 54.</ref>, 9 лістапада 1449 году<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|3к}} P. 66.</ref>); ''бояре [[Радунь]]скіе Круповичы… Радвилъ Богдановичъ '' (1444 год)<ref>Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией. Т. 1. — СПб., 1863. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=5CxkG15O0AIC&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4+%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8A#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%20%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8A&f=false С. 16].</ref>; ''Georgio Radwylowycz'' (25 лютага 1444 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 203.</ref>; ''Radyl Osticowicz'' (16 красавіка 1444 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 206.</ref>; ''панъ Родивилъ Остиковичь'' (9 верасьня 1445 году<ref>[http://starbel.by/dok/d173.htm Пожалование в. к. л. Казимира Радзивиллу Остиковичу на Вижунские сеножати (1445)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 14 траўня 1446 году<ref>[http://starbel.by/dok/d176.htm Грамота в. к. л. Казимира Радзивиллу Остиковичу на 9 человек, живущих на немецкой границе (1446)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 8 студзеня 1452 году<ref>Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 48.</ref>, 21 красавіка 1452 году<ref>[http://starbel.by/dok/d177.htm Грамота в. к. л. Казимира о разрешении Радзивиллу Остиковичу поселить трех человек в Олунгах (1452)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 14 красавіка 1455 году<ref>[http://starbel.by/dok/d179.htm Грамота в. к. л. Казимира о разрешении Радзивиллу Остиковичу поселить шесть человек Роквян в Биржах близ немецкой границы (1455)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 21 траўня 1463 году<ref>[http://starbel.by/dok/d184.htm Грамота в. к. л. Казимира для Радзивилла Остиковича на человека Воинейка Мостейковича (1463)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 21 жніўня 1466 году<ref>[http://starbel.by/dok/d185.htm Письмо в. к. л. Казимира наместникам Трокского воеводства и Жемайтии о выдаче немецкой челяди (1466)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 25 траўня 1475 году<ref>[http://starbel.by/dok/d186.htm Письмо в. к. л. Казимира боярам Гедройтским с запретом вступаться в бортную землю Гедишки (1475)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>); ''Radiwil Ostikowycz'' (23 красавіка 1452 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 236.</ref>; ''Rodiwyl Hostikowicz'' (21 лютага 1457 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 253.</ref>; ''Radiuil [[Ядаг|Jadogowicz]]'' (13 студзеня 1460 году<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 259.</ref>, 1483 год<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 387.</ref>); ''Родивилъ'' (10 сакавіка 1463 году)<ref>Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 12.</ref>; ''cum Mylosz Rodzwilowicz pratis'' (10 ліпеня 1463 — 12 ліпеня 1467 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-1к}} S. 285.</ref>; ''Radivil Osczykowicz palatino Trocensi'' (30 верасьня 1469 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 305.</ref>; ''Hliebonie et Radwil germanis mariti mei dicti Miczko'' (15 лютага 1484 году)<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 393.</ref>; ''Stefanus Andruszkowicz Jatolgowicz alias Radziwill''<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 433.</ref>, ''Radivill Jadollgowicz''<ref>{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 434.</ref> (30 траўня 1491 году); ''людемъ нашимъ [[Мерач|Мерецъкого]] повета… а Родвилу [[Война|Воиневичу]]'' (люты 1510 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|25к}} P. 96.</ref>; ''Ивашку Радивиловичу… дано три земли пустовскихъ в [[Румшышкі|Румшишском]] повете'' (1 ліпеня 1516 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|9к}} P. 345.</ref>; ''Martinus Walczkowicz Radivił… terrigena districtus [[Майшагола|Moyschogolensis]]'' (1517 год)<ref>Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 62.</ref>; ''бояр ейшышских… Радивила Станьковича, а Радивила Петрашевича'' (19 студзеня 1526 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|224к}} P. 190.</ref>; ''Пашко Родвиловичъ… Шымъко Родвиловичъ''<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|523к}} С. 90.</ref>, ''Станиславъ Родивиловичъ''<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|523к}} С. 85.</ref>, ''[[Таўцігін|Товткин]] Родивиловичъ''<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|523к}} С. 86.</ref>, ''Радивилъ Станьковичъ''<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|523к}} С. 88.</ref>, ''Радивило Воитъковичъ''<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|523к}} С. 94.</ref>, ''Радивилъ Романовичъ''<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|523к}} С. 102.</ref> (1528 год); ''Я Родивилъ Волковичъ… боярынъ нашъ Радивиль Волчъковичъ'' (11 траўня 1529 году)<ref>Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=--UDAAAAYAAJ&q=%40%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8A#v=snippet&q=%40%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8A&f=false С. 83].</ref>; ''nobilem Radiwyl Romanowicz'' (1533 год)<ref>Codex Mednicensis seu Samogitiae Dioecesis. P. 1, (1416.II.13—1609.IV.2). — Roma, 1984. [https://books.google.by/books?id=ewUsAQAAMAAJ&q=Radiwyl+Romanowicz&dq=Radiwyl+Romanowicz&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjWytWIk-KCAxWcgf0HHdMUCIgQ6AF6BAgHEAI P. 253].</ref>; ''з [[Сумілішкі|Сомилишок]]… [[Леанард|Ленартъ]] Радивилович'' (1533—1535 гады)<ref>{{Літаратура/Вайсковыя попісы паспалітага рушэньня ВКЛ (2018)|к}} S. 29.</ref>; ''люди, на ймя: Степана а Радивила, а [[Берташ|Бертоша]] — Григоровичовъ'' (сьнежань 1534 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|227к}} P. 158.</ref>; ''людеи двора его милости [[Мерач|Мерецкого]]… Родвила Ганцовича'' (25 студзеня 1537 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|21к}} P. 56.</ref>; ''дядкевича Стаселева Черьня Радивиловича'' (20 кастрычніка 1539 году)<ref>Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=aF4jAQAAMAAJ&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B0#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B0&f=false С. 50].</ref>; ''рыболове господарьские [[Берташ|Бертошь]] а [[Мейла|Мейло]] Родвиловичи на брата своего Янушка'' (26 ліпеня 1540 году)<ref>Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=aF4jAQAAMAAJ&q=%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8#v=snippet&q=%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8&f=false С. 127].</ref>; ''колесникъ Городенский… на колесниковъ же потужниковъ своихъ Радвила Янковича'' (27 верасьня 1540 году)<ref>Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=aF4jAQAAMAAJ&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B0#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B0&f=false С. 175].</ref>; ''Якуба а Радивила Пашкевичов — две службы'' (1540—1543 гады)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|231к}} P. 207.</ref>; ''Панко Радивилович'' (1 ліпеня 1542 году)<ref>Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 14.</ref>; ''бояринъ волковыйский Радивил Сеньковичъ Клозкайловича'' (15 сакавіка 1546 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|30к}} С. 68.</ref>; ''двора [[Дабучын|Добучинского]]… земълю Радивиловъщину… онои земъли Радивиловское… земълю тую Радивиловъщину… дворища, одно Радивилово'' (24 лістапада 1548 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|18-25к}} С. 321.</ref>; ''село Радвиловичи'' (1554 год)<ref>Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 8. — Вильна, 1870. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=J2dcAAAAcAAJ&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8&f=false С. 14].</ref>; ''на цыншу держить Радивило [[Саміла|Сомиловичъ]]'' (1557—1558 гады)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|42к}} С. 42.</ref>; ''Radziwilo Mońkiewicz… Passko a Radziwilo Korenikowiczy'' (1558 год)<ref>Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 1. — Вильна, 1881. С. 397, 502.</ref>; ''Lenart Radziwiłowicz… Wasiuk Mackowicz z synem Radziwiłem'' (1561 год)<ref>Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 2. — Вильна, 1882. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=lpH9QHs_wUMC&q=Lenart#v=snippet&q=Lenart&f=false С. 48, 120].</ref>; ''Петръ Радивиловичъ… Валентый Радивиловичъ'' (1563 год)<ref>Ревизия Кобринской экономии: составленная в 1563 году королевским ревизором Дмитрием Сапегой. — Вильна, 1876. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=uXBmAAAAcAAJ&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8A#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8A&f=false С. 17, 20, 26, 142].</ref>; ''з села Радивиловичъ''<ref>Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=3Ih5AqeL2iwC&q=%D0%A0%D0%B0+%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8A#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%20%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D1%8A&f=false С. 759].</ref>, ''з ыменья Радивиловичъ''<ref>Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 841.</ref>, ''Добриня Петровичъ з Радивиловичъ… Богушъ [[Ганус (імя)|Ганусовичъ]] з Радивиловичъ''<ref>Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 845.</ref> (1567 год); ''з роду Вешова… Лукашу Радвиловичу'' (15 верасьня 1568 году)<ref>Jablonskis K. Archyvinės smulkmenos // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 415—416.</ref>; ''Мик Родвил'' (10 чэрвеня 1594 году)<ref>Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 360.</ref>; ''Костентин Иванов сын Родивилович Шестак'' (1655 год)<ref>Памятники истории Восточной Европы. Источники 15-17 вв. Том 4. (Monumena Historica Res Gestas Europae Orientalis Illustrantia). Крестоприводная книга шляхты Великого княжества Литовского 1655 г. — Москва — Варшава, 1999. [https://books.google.by/books?id=MoAdAQAAMAAJ&q=%22%D1%81%D1%8B%D0%BD+%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87+%D0%A8%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BA%22&dq=%22%D1%81%D1%8B%D0%BD+%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87+%D0%A8%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BA%22&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiHsdKNn9X_AhUChP0HHfsEDKgQ6AF6BAgIEAI С. 69].</ref>; ''Karol Radziwiłowicz… Jan Radziwiłowicz… Tomasz Radziwiłowicz… Maciej Radziwiłowicz'' (1765 год)<ref>Яўген Анішчанка, [https://web.archive.org/web/20230810225113/http://www.arhisan.com/istochniki/opisaniya/714-popis-shlyakhty-grodnenskogo-poveta-30-09-4-10-1765-g Попис шляхты Гродненского повета 30.09 — 4.10.1765 г.], Архіў гісторыка Анішчанкі, 22 лістапада 2016 г.</ref>.

== Носьбіты ==
* [[Ратвіл]] ({{†}} па 872) — біскуп [[Сэн-Малё]]
* Радзівіл — [[Ліцьвіны|літоўскі баярын]], які на [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] атрымаў герб [[Суліма]] (магчыма, яго дзеці і ўнукі ўпаміналіся як Юры і Станіслаў Радзівілавічы ў 1439, 1440 і 1444 гадох)<ref name="Urban-2001-53"/>
* [[Радзівіл Осьцікавіч]] (да 1411—1477) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], маршалак [[Маршалак дворны літоўскі|гаспадарскі]] і [[Маршалак вялікі літоўскі|земскі]], [[ваявода троцкі]] і [[кашталян віленскі]]
* Радзівіл — літоўскі баярын, які ў 1484 годзе разам з братам [[Глеб]]ам засьведчыў наданьне Кацярыны Мантушаўны [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Вільня)|віленскім францішканам]]<ref name="Urban-2001-53"/>
* Пётар Радзівілавіч — падкаморы і староста [[Эйшышкі|эйшыскі]], які прывесіў да дакумэнту 1499 году пячаць з рускім надпісам «ПЧТЬ ПЕТРА РАДИВИЛОВИЧА»<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 126.</ref>
* [[Люб]] і Добка Радзівілавічы — літоўскія баяры, якія ўпамінаюцца ў 1509 годзе<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|8к}} P. 318.</ref>
* Радзівіл Станькавіч і Радзівіл Петрашавіч — [[Эйшышкі|эйшыскія]] баяры, якія ўпамінаюцца ў 1526 годзе
* Радзівіл Янавіч — [[Дарагічын (Падляскае ваяводзтва)|дарагіцкі]] [[Зямяне|зямянін]], які ўпамінаецца ў 1528 годзе<ref>Описание документов и бумаг, хранящихся в Московском архиве Министерства юстиции. Кн. 21. — М., 1915. С. 313.</ref>
* Радзівіл Волкавіч (Волчкавіч) — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1529 годзе
* Радзівіл Раманавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1533 годзе
* Радзівіл Сенькавіч [[Кляўзгайла]]віч — [[ваўкавыск]]і баярын, які ўпамінаецца ў 1546 годзе
* Ян (Іван) Радвіловіч — уладальнік зямлі ў [[Полацкі павет|Полацкім павеце]] на 1878 год<ref>Памятная книжка Витебской губернии. На 1878 год. — Витебск, 1878. С. 346.</ref>

У канцы XVIII ст. на [[Полацкае ваяводзтва|гістарычнай Полаччыне]] адзначаўся шляхецкі род Радзівіловічаў<ref>Анішчанка Я. Шляхецкія ваколіцы ўсходнебеларускіх губерняў 1783—1785 і 1798—1799 // Годнасьць. № 1 (3), 1997. С. 29.</ref>.

Радзівілы (Rodziwiłł) — прыгонныя зь вёскі [[Вярбелішкі|Вярбелішкаў]] ([[Троцкі павет]]), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі<ref>Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 327.</ref>.

Радзівіловічы (Radziwiłowicz) гербу [[Любіч (герб)|Любіч]] — [[Літва|літоўскі]] шляхецкі род з [[Троцкі павет|Троцкага павету]]<ref name="Malewski-2022-389">Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 389.</ref>.

Радзівіловічы або Радзьвіловічы (Radziwiłowicz, Radzwiłowicz) гербу [[Трубы (герб)|Трубы]] — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету<ref name="Malewski-2022-389"/>.

Радзівіловічы гербу [[Суліма]]<ref>Malewski Cz. [https://pawet.net/library/history/city_district/data_people/ahulnaie/01/malewski_czesslaw._rody_szlacheckie_w_powiecie_lidzkim_na_litwie_w_xix_wieku.html Rody szlacheckie w powiecie lidzkim na Litwie w XIX wieku]. — Wilno, 2002.</ref>, Радзьвіловічы<ref>[http://www.nobility.by/families/r/index.shtml Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Р], [[Згуртаваньне беларускай шляхты]]</ref> і Радзівіловічы-Шостакі<ref>[http://www.nobility.by/families/ss/index.shtml Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Ш], [[Згуртаваньне беларускай шляхты]]</ref> — літоўскія шляхецкія роды.

У XVI ст. існавалі «выган» Радвілавічы (''Радвиловичи'') і пустая зямля Радзівілаўшчына (''Радивиловщина'') у [[Жамойцкае староства|Жамойцкім старостве]]<ref>Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=p9sGAAAAYAAJ&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8+%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%89%D0%B8%D0%BD%D0%B0#v=snippet&q=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B8%20%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%89%D0%B8%D0%BD%D0%B0&f=false С. 268].</ref>.

На 1888—1905 гады [[Ваколіца (тып паселішча)|ваколіца]] Радзівілавічы існавала ў Слонімскім павеце Гарадзенскай губэрні<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/476 S. 476].</ref><ref>Указатель населенным местностям Гродненской губернии, с относящимися к ним необходимыми сведениями. — Гродна, 1905. С. 151.</ref>.

На 1906 год існаваў [[фальварак]] Радзівілішкі ў Рэжыцкім павеце Віцебскай губэрні<ref>Список населенных мест Витебской губернии. Витебск, 1906. С. 363.</ref>.

На [[Лідзкі павет|гістарычнай Лідчыне]] існуе вёска [[Радзьвілаўцы]], на [[Гарадзенскі павет|гістарычнай Гарадзеншчыне]] — вёска [[Радзівілкі]], у былым [[Жамойцкае староства|Жамойцкім старостве]] — места [[Радзівілішкі]], на [[Наваградзкі павет|гістарычнай Наваградчыне]] — вёска [[Радзівілімонты]], на [[Пінскі павет|гістарычнай Піншчыне]] — вёска [[Радзілавічы]]. Каля [[Роўна]] існуе места [[Радзівілаў (Украіна)|Радзівілаў]] (упаміналася ў 1564 годзе)<ref>Непокупный А. П. Балто-севернославянские языковые связи. — Киев, 1976. С. 167.</ref>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Рада (мужчынскае імя)|Рада]]
* [[Віла]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}

{{Імёны з асновай рад}}
{{Імёны з асновай віл}}

[[Катэгорыя:Мужчынскія імёны]]