Прагляд крыніцы для Люцыян Жалігоўскі

{{Іншыя значэньні|Жалігоўскі}}
{{Вайсковы дзяяч
|поўнае імя        = Люцыян Жалігоўскі
|арыгінальнае імя  = {{мова-pl|Lucjan Żeligowski|скарочана}}
|месца нараджэньня =[[Солы (Смаргонскі раён)|в. Солы]], [[Ашмянскі павет]], [[Гарадзенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] 
|месца сьмерці     =[[Лёндан]], [[Лёнданскае графства]], [[Ангельшчына]], [[Вялікая Брытанія]] 
|партрэт           = [[Файл:Zeligowski LOC 31862u.jpg|300пкс]]
|подпіс            = Ген. Люцыян Жалігоўскі
|мянушка           = 
|прыналежнасьць    = {{Сьцягафікацыя|Расейская імпэрыя}} (1865 — 1918)<br/>{{Сьцягафікацыя|Польшча}} (1919 — 1947)<br/>{{Сьцягафікацыя|Сярэдняя Літва}} (1919)
|гады службы       = 1885—1927
|званьне           = [[Файл:Naramiennik Generał broni land.png|40px]] [[генэрал броні]]
|род войскаў       = [[Пяхота]]
|камандаваў        = {{Сьцяг Расеі}} 26-ы 1 полк пяхоты (1915)<br/>{{Сьцяг Расеі}} 1-ы батальён Брыгады стральцоў польскіх (1915)<br/>{{Сьцяг Расеі}} 1-ы полк Дывізіі стральцоў польскіх (1916)<br/>{{Сьцяг Расеі}} 1-я Дывізія пяхоты Корпусу Польскага (1917)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} 4-я Дывізія стральцоў польскіх (1918)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} [[Літоўска-Беларускі фронт]] (1919)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} 10-я Дывізія пяхоты (1919)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} [[1-я беларуска-літоўская дывізія]] (1920) 
|частка            ={{Сьцяг Расеі}} 138-ы пяхотны полк (1888) 
|бітвы             = [[Расейска-японская вайна]],<br/>[[Першая сусьветная вайна|І сусьветная вайна]],<br/>[[Польска-ўкраінская вайна]],<br/>[[Польска-савецкая вайна]],<br/>[[Першая сусьветная вайна|ІІ сусьветная вайна]]
|узнагароды        = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн Virtuti Militari}}|{{Срэбны Крыж ордэна Віртуці Мілітары}}|{{Вялікі крыж ордэна Адраджэньня Польшчы}}|{{Крыж Незалежнасьці}}|{{Крыж Мужных (чатырохразовы)}}|{{Крыж Заслугі Войскаў Сярэдняе Літвы}}|{{Памятны мэдаль за вайну 1918—1921}}|{{Мэдаль 10-годзьдзя Здабыцьця Незалежнасьці}}|{{Камандор ордэна Ганаровага легіёна}}|{{Ваенны Крыж}}|{{Ордэн Сьвятога Георгія 4 ступені}}|{{Ордэн Сьвятога Ўладзімера зь мячамі IV ступені}}|{{Ордэн Сьвятой Ганны}}|{{Ордэн Сьвятой Ганны}}|{{Ордэн Сьвятога Станіслава зь мячамі II ступені}}}}
|сувязі            = 
|у адстаўцы        = пасол на [[Сойм Польскае Рэспублікі|Сойм]]
|пэрыяд жыцьця=17 кастрычніка 1865 — 9 ліпеня 1947 (81 год)|пасада={{Сьцяг Польшчы}} інспэктар арміі ў [[Варшава|Варшаве]] (1921 — 1925)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} міністар вайсковых справаў [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]] (1925 — 1928)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} інспэктар арміі (1926 — 1927)<br/>{{Сьцяг Польшчы}} пасол у польскім сойме (1935 — 1939)}}
'''Люцыя́н Жаліго́ўскі''' (1865, фальварак Пераходы, цяпер [[Смаргонскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]], [[Беларусь]]<ref name="vialejka">[http://vialejka.info/387-z_rodu_zhalgoskkh.html З роду Жалігоўскіх]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> — 1947, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — вайсковы і палітычны дзяяч, [[генэрал]].

== Жыцьцяпіс ==
=== Дзяцінства і маладосьць ===
Люцыян Жалігоўскі быў [[сын]]ам Густава Жалігоўскага й Уладыславы з Трачэўскіх. 5 кастрычніка 1865 году адбыўся хрост дзіцяці ў Касьцёле Маці Божай Ружанцовай у [[Солы (Смаргонскі раён)|вёсцы Солы]] ([[Ашмянскі павет]], [[Гарадзенская губэрня]]; цяпер [[Смаргонскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]], [[Беларусь]])<ref name="vialejka" /> пад імем Люцыян Мечыслаў Рафал. [[Хросныя бацькі]] — капітан 2-га Сафійскага палку Люцыян Мікаш і ўдава Палагея Зданеўская <ref>Нацыянальны гістарычны архіў у Горадні. Ф. 920, воп. 2, спр. 1. Мэтрыкі аб нараджэньні Сольскага касьцёла.</ref>.

[[Бацька]] Люцыяна Жалігоўскага разам з [[жонка]]ю і двума [[брат]]амі быў высланы ў [[Сыбір]] за ўдзел у [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|студзеньскім паўстаньні]], адкуль яны не вярнуліся. Люцыян быў выхаваны цёткай Катарынай, якая жыла ў [[Мястэчка|мястэчку]] [[Жупраны]] (Ашмянскі павет; цяпер Ашмянскі раён, Гарадзенская вобл., Беларусь). Тамсама наведваў мясцовую школу, зь якой перайшоў у клясычную гімназію ў [[Вільня|Вільні]], у якой скончыў 7 клясаў.

=== Служба ў Войску Расейскае імпэрыі ===
Па атрыманьні атэстату сталасьці 30 сакавіка 1885 паступіў у школу юнкераў I ступені ў [[Рыга|Рызе]], дзе рыхтаваліся афіцэры пяхоты Расейскага войску. Скончыў яе ў 1888, атрымаўшы першую афіцэрскую годнасьць. У годнасьці [[Лейтэнант|падпаручніка]] накіраваўся ў 138-ы пяхотны [[полк]] у [[Новачаркаск]] ([[вобласьць Войска Данскога]], Расейская імпэрыя; цяпер [[Растоўская вобласьць]], [[Паўднёвая фэдэральная акруга]], Расея). Па прыбыцьці да камандзіра палку адмовіўся зь ім выпіць за здароўе цара. Тады камандзір палку адправіў камандзіру [[Дывізія|дывізіі]] справаздачу з прапановай аддаць Жалігоўскага пад трыбунал, аднак прызначаны камітэт апраўдаў яго. Камандзіра ж палка адхілілі ад займанай пасады. Праз год Жалігоўскі напісаў успамін: «Я атрымаў ад гэтага інцыдэнту выйгрыш у прадукцыйнасьці ўзьдзеяньня на далейшае жыцьцё: 1) Ён назаўсёды адштурхнуў мяне ад [[Гарэлка|гарэлкі]] і п'яных людзей. Ён зрабіў мяне адзіночкай. Я павярнуўся да літаратуры і [[Француская мова|францускае мовы]]. 2) Я сустрэў Валанскага, які меў уплыў на маё жыцьцё. 3) Я сустрэў [[Украінцы|украінскую]] нацыю, [[Тарас Шаўчэнка|Шаўчэнку]], [[Мікалай Гогаль|Гогаля]], песьні, [[стэп]]ы, шырокі [[Дняпро]]»<ref name="ч">{{Артыкул|аўтар=[[Валер Бычкоўскі]].|загаловак=Генэрал Броні Люцыян Жалігоўскі|спасылка=http://novychas.by/poviaz/heneral-broni-ljucyjan-zalihouski|выданьне=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|тып=[[газэта]]|год=3 чэрвеня 2016|нумар=[http://novychas.by/pdf/nch_2016_22.pdf 22 (487)]|старонкі=10-11|issn=2218-2244}}</ref>.

Браў удзел у [[Расейска-японская вайна|расейска-японскай вайне]] (1904–1905) у годнасьці капітана. Далей служыў у [[Растоў-на-Доне|Растове-на-Доне]]. У 1905 року быў пастаўлены перад судом за свае перакананьні (галоўным чынам этычна-маральныя). Разгляд справы скончыўся апраўдальным прысудам. З 1912 дзейнічаў у кансьпірацыйным [[Зьвяз Збройнае барацьбы|Зьвязе Збройнае барацьбы]] ў Расеі.

Пад час выбуху [[Першая сусьветная вайна|Першае сусьветнае вайны]] быў у годнасьці [[падпалкоўнік]]а камандзірам батальёну. 6 траўня 1915 быў падвышаны да годнасьці [[палкоўнік]]а й прызначаны камандзірам 261 [[палк]]а [[пяхота|пяхоты]].

=== Вайна за незалежнасьць Польшчы ===
Калі 9 верасьня 1915 году пачалося фармаваньне польскае адзінкі пры расейскім войску — Польскае брыгады стральцоў, па ўласнай просьбе перайшоў да брыгады, дзе стаўся камандзірам батальёну. У чэрвеню 1916 Польская брыгада стральцоў дасягнула баявое гатоўнасьці і 27 ліпеня 1916 прайшла баявы хрост фарсуючы раку [[Шчара|Шчару]]. У студзені 1917 на базе Польскае брыгады стральцоў распачалася арганізацыя Дывізіі польскіх стральцоў і Жалігоўскі стаў камандзірам 1 палку той дывізіі. У чэрвені 1917 той полк вызначыўся ў баях на галіцыйскім фронце пад [[Гусятын]]ам.

Па [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|лютаўскай рэвалюцыі ў 1917]] у сувязі з ростам рэвалюцыйных настрояў у расейскім войску наступіла рэарганізацыя Дывізіі польскіх стральцоў у 1 Польскі корпус, а палкоўнік Жалігоўскі быў накіраваны зноў у расейскае войска. Хутка, аднак, вярнуўся да яго і стаў камандзірам 1 дывізіі пяхоты. Па выбуху [[Кастрычніцкі пераварот|кастрычніцкага перавароту]] справа дайшла да канфлікту паміж ім і даводцам [[I Польскі корпус у Расеі|I Польскім корпусам у Расеі]] генэралам [[Юзэф Доўбар-Мусьніцкі|Юзэфам Доўбар-Мусьніцкім]], які выступаў за падтрымку [[Часовы ўрад Расеі|расейскага Часовага ўраду]], а Жалігоўскі лічыў, што польскія адзінкі павінныя заставацца нэўтральнымі ў дачыненьні да сытуацыі ў Расеі. У выніку таго канфлікту ўвесну 1918 ген. Доўбар-Мусьніцкі зволіў Жалігоўскага з усіх пасадаў.

Жалігоўскі выехаў тады да [[Кіеў|Кіева]], дзе ўвайшоў у склад [[Найвышэйшы польскі вайсковы камітэт|Найвышэйшага польскага вайсковага камітэту]], які праводзіў размовы з францускай вайсковай місіяй наконт стварэньня польскіх адзінак у [[Францыя|Францыі]] і [[Расея|Расеі]]. Па атрыманьні дапамогі з боку Францыі распачалося фармаваньне [[Польская Армія ва Францыі|Блакітнае арміі]] ген. [[Юзэф Галер|Юзэфа Галера]]. Жалігоўскі 3 ліпеня 1918 быў прызначаны ген. Галерам камандзірам Польскага Войска на Ўсходзе і ўзьведзены ў годнасьць генэрала падпаручніка.

Сярод створаных тады ў Расеі адзінак паўстала ў 1918 на [[Кубань|Кубані]] [[4-я Дывізія польскіх стральцоў (Войска Польскае на Ўсходзе)|4-я Дывізія польскіх стральцоў]], якую ўзначаліў Жалігоўскі.

У красавіку 1919 дывізія ўвайшла ў склад францускага інтэрвэнцыйнага корпусу. У красавіку і траўні 1919 яна праводзіла баі з адзінкамі [[Чырвоная Армія|Чырвонае Арміі]] і разам з корпусам сыйшоў да [[Адэса|Адэсы]], скуль перайшоў да [[Бэсарабія|Бэсарабіі]]. 23 траўня 1919 дывізія была зьнятая зь лініі фронту, a потым скіраваная да [[Польшча|Польшчы]], куды прыбыла ў чэрвені 1919.

У Войску Польскім быў спачатку камандзірам [[Літоўска-Беларускі Фронт|Літоўска-Беларускага Фронту]], потым апэрацыйнае групы ў раёне [[Менск]]у, а таксама камандзірам 10 Дывізіі пяхоты (1919) у [[Польска-савецкая вайна|Польска-савецкай вайне]].

=== Сярэдняя Літва ===
[[Файл:Zapomniane Prawdy 1943.jpg|міні|500пкс|Думкі Люцыяна Жалігоўскага пра [[Вялікае Княства Літоўскае|Літву]]]]
Ад кастрычніка 1920 камандаваў [[1-я беларуска-літоўская дывізія|1-я Беларуска-літоўскай дывізіяй]] Польскага войска, у складзе якой пераважалі жаўнеры зь [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. 8 кастрычніка 1920 г. падняў дывізію на вядомы [[Бунт Жалігоўскага|«бунт»]] са згоды кіраўніка Польшчы [[Юзэф Пілсудзкі|Юзэфа Пілсудзкага]] (1918—1922), пасьля сустрэчы зь ім у [[Баранавічы|Баранавічах]] ([[Наваградзкі павет (Менская губэрня)|Наваградзкі павет]], [[Менская губэрня]]; цяпер [[Берасьцейская вобласьць]], Беларусь)<ref name="ч"/>. У выніку бунту 9 кастрычніка 1920 году заняў [[Вільня|Вільню]] і сфармаваў [[Часовая кіраўнічая камісія Сярэдняй Літвы|Часовую кіраўнічую камісію]] [[Сярэдняя Літва|Сярэдняе Літвы]], якая была абвешчаная як ''самастойная і незалежная ад Польшчы дзяржава''. За часам той апэрацыі "выказаў непаслухмянасьць" Найвышэйшаму правадыру. У рэчаіснасьці гэта была акцыя, ідэя якое належала [[Юзэф Пілсудзкі|Юзэфу Пілсудзкаму]] і мела мэтай далучэньне [[Вільня|Вільні]] да Польшчы праз пасярэдні стан. У тагачаснай складанай палітычнай сытуацыі польскай дзяржаве афіцыйна весьці збройныя дзеяньні было ня вельмі зручна. У кастрычніку 1920 Жалігоўскі атрымаў [[Ганаровыя грамадзяне Варшавы|ганаровае грамадзянства места Варшавы]].

{{Цытата|9 кастрычніка 1920 г… заняў Вільню не польскі генэрал Жалігоўскі, а [[літвін]] Жалігоўскі. Мараю гэтага апошняга было жыць сярод суайчыньнікаў на літоўскай зямлі. Я не вылучаў сярод іх ні палякаў, ні русінаў, ні жмудзінаў. Будучы літвінам, я ніколі не пераставаў быць палякам. Два гэтыя паняцьці зьвязаныя між сабою. Яны ўзаемна дапаўняюць адно другое. |Успаміны Люцыяна Жалігоўскага}}

=== Служба ў Войску Польскім ===
1 сьнежня 1921 быў падвышаны да годнасьці генэрала паручніка. З 20 лістапада 1921 да 27 лістапада 1925 быў інспэктарам арміі ў [[Варшава|Варшаве]]. Кіраваў працаю Інспэктарату 2-ое Арміі.

31 траўня 1924 [[Прэзыдэнт Польскае Рэспублікі]] [[Станіслаў Вайцяхоўскі]] на ўнёсак [[Міністэрства Народнае Абароны|міністра вайсковых справаў]], [[генэрал|ген.]] [[Уладыслаў Сікорскі|Уладыслава Сікорскага]] падвысіў яго да годнасьці генэрала броні <ref>Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 32 z 02.04.1924 r.</ref>.

27 лістапада 1925 атрымаў пасаду міністра вайсковых справаў у кабінэце [[Аляксандар Скрынскі|Аляксандра Скрынскага]]. На той пасадзе дапамагаў [[Юзэф Пілсудзкі|Пілсудзкаму]] ў падрыхтоўцы і правядзеньні [[Травеньскі пераварот|травеньскага перавароту]]. Абавязкі міністра выконваў да 10 траўня 1926. За часам рэарганізацыі найвышэйшых вайсковых уладаў далей узначаліў Інспэктарат 2-ое Арміі. Паміж гэтым, ад 18 траўня да 15 ліпеня 1926 узначальваў Ліквідацыйную Камісію створанай Пілсудзкім з мэтамі:
# заканчэньня ўсялякіх вайсковых апэрацыяў,
# вяртаньне вайсковых аддзелаў, узяўшых удзел у здарэньнях да нармальнага стану,
# раззбраеньне цывільных аддзелаў, уцягнутых у падзеі,
# урэгуляваньне ўсялякіх стратаў матэрыялу, які фармуе мабілізацыйнае забесьпячэньне войскаў і пакаёвага абсталяваньня аддзелаў, а таксама матэрыяльных стратаў цывільным асобам, пашкоджаных у выніку дзеяньняў,
# заспакаеньня вайсковых аддзелаў і афіцэрскага корпусу.

У жніўні 1926 па ўтварэньні [[Генэральны Інспэктарат Збройных Сілаў|Генэральнага Інспэктарату Збройных Сілаў]] стаў інспэктарам арміі. 31 жніўня 1927 году па ўласнай просьбе сышоў на адпачынак.

=== Па-за войскам ===
[[Файл:Portret-general-broni-lucjan-zeligowski-8230-mal-r-kawecki,340,duzy.jpg|значак|Партрэт Люцыяна Жалігоўскага 1932 року]]
Пасьля сыходу ў адстаўку, Жалігоўскі пасяліўся ў маёнтку Андрэяў тургельскае гміны [[Віленска-троцкі павет|віленска-троцкага павету]]. Браў удзел у палітычным жыцьці, займаўся грамадзкімі і гаспадарчымі справамі. Ад 1928 выконваў функцыі прэзыдэнта Капітулу Ордэну Polonia Restituta. Ад 1929 быў сябрам Трыбуналу Дзяржавы <ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://dzieje.pl/?q=node/43| загаловак = Lucjan Żeligowski (1865-1947)| фармат = | назва праекту = Portal Historyczny PAP/MHP | выдавец = Polska Agencja Prasowa| дата = 11 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}</ref>. З 1935 па 1939 быў паслом на [[Сойм Польскае Рэспублікі|Сойм IV (1935 — 1938) і V (1938 — 1939) кадэнцыяў]] <ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.adrianzandberg.pl/dwudziestolecie/posel.php?id=4229| загаловак = Lucjan Żeligowski| фармат = | назва праекту = Dwudziestolecie międzywojenne. Kalkulator walut, parlamentarzyści, statystyki… | выдавец = Adrian Zandberg| дата = 13 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}</ref>. У 1930 выдаў кнігу ''Вайна ў годзе 1920. Успаміны і разважаньні''.

Быў старшынём камісіі па ўсталёўцы помніку [[Адам Міцкевіч|Адаму Міцкевічу]] ў Вільні. Камітэт ладзіў у 1930 году конкурс, пераможцам якога ў ліпені 1931 году быў абвешчаны [[Генрык Куна]].

25 жніўня 1939 году, непасрэдна перад [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайной]] зьвярнуўся на [[Эдвард Сьміглы-Рыдз|маршала Сьміглага-Рыдза]] з просьбаю аб вяртаньні на вайсковую службу, але зварот генэрала застаўся без адказу.

{{Цытата|Генэрал Люцыян Жалігоўскі — маршалу Польшчы. Пане Маршалу! Я даводжу паслушэнства да пана Маршала! Хаця я ёсьць старым чалавекам, але Бог захаваў мае сілы і здароўе, якія буду шчасьлівы ўжыць пана Маршала да барацьбы з вечным ворагам Польшчы. Люцыян Жалігоўскі, генэрал.|<ref>{{Спасылка | аўтар = Mieczysław Machulak| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nn.by/2000/41/14.htm| загаловак = Turgiele| фармат = | назва праекту = Soleczniki.pl| выдавец = Mieczysław Machulak| дата = 13 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}</ref>}}

У [[Польская кампанія 1939 году|верасьнёўскай кампаніі 1939 году]] непасрэднага ўдзелу не браў. Ноччу зь 7 на 8 верасьня 1939 выехаў з Варшавы да [[Берасьце|Берасьця]] з [[Казімер Сасноўскі|ген. Сасноўскім]] і двума афіцэрамі ягонага штабу. 9 верасьня ўчатырох пайшоў выехалі ад Берасьця да [[Перамысьль|Перамысьлю]] праз [[Уладава]], [[Замасьць|Замасьце]], [[Рава-Руская|Раву-Рускую]] і [[Явораў]]. Ген. Сасноўскі прыехаў да Перамысьлю ўвечары 9 верасьня, у становішчы генэрала для загадаў Найвышэйшага галоўнакамандуючага з заданьнем вызначэньня фактычнага становішча «Арміі „Малое Польшчы“». 10 верасьня абодва генэралы накіраваліся ў [[Львоў]], дзе Сасноўскі даведаўся, што ён прызначаны камандуючым групай арміяў паўднёвых. Жалігоўскі дапамагаў камандуючаму Паўднёвым фронтам да 13 верасьня, пакуль ген. Сасноўскі ён паляцеў зь Львова ў Перамысьль.

Пасьля капітуляцыі Львова эвакуяваўся праз [[Румынія|Румынію]] ў [[Францыя|Францыю]], а пасьля яе капітуляцыі — у [[Вялікабрытанія|Вялікую Брытанію]]. На эміграцыі быў сябрам [[Лёнданская Нацыянальная Рада|Лёнданскай Нацыянальнай Рады]] Польшчы і старшынём яе Вайсковае камісіі, а таксама канцлерам Капітула ордэна Virtuti Militari. Пры гэтым за апошняе пасады быў звольнены ў студзені 1945 году [[Уладыслаў Рачкевіч|прэзыдэнтам Рачкевічам]], бо выказаў нязгоду з узнагародаю [[Тадэвуш Бур-Камароўскі|ген. Бур-Камароўскага]] Вялікім крыжам ордэна [[Virtuti Militari]].

{{Цытата|Мы ўсе апэлявалі даўнімі катэгорыямі. Пад словам літвін мы разумелі паняцьце Літвы гістарычнай, Літву вялікіх мэтаў, вялікіх людзей, вялікай ідэі. Мы шанавалі нашыя традыцыі, нават попел Зьніча пад Катэдрай. Нічога з прышласьці не пакінула сьледу, новаяўлены «літвін» аказаўся ворагам… і чакаў прыезду на трон літоўскі — Гагенцолерна, пад імем — о іронія — Міндоўга ІІ. Найбольш перажываў за гэта Маршалак. Чакаў, верыў у людзкое разуменьне і розум. Толькі люднасьць мясцовая адкідала ўсё, што звалася літоўскім. Ніхто не хацеў чуць пра навуку жмудзкай мовы, ніхто не прызнаваў «літоўскага» чыноўніка, і любая кабета не хацела ісьці ў касьцёл, дзе служыў «літоўскі» ксёндз. Чаму мы, адвечныя насельнікі Літвы, мусілі ўнікаць той дарагой для нас назвы, а іншыя людзі, што ня маюць зь Літвой нічога супольнага, — называць сябе літвінамі?|Успаміны Люцыяна Жалігоўскага}}

[[Файл:Żeligowski grób.JPG|міні|250пкс|Магіла Люцыяна Жалігоўскага на [[Вайсковыя могілкі на Павонзках|Вайсковых могілках на Павонзках]]]]
Пасьля вайны, дэкляраваў вяртаньне на радзіму, але ў ходзе падрыхтоўкі да падарожжа памёр 9 ліпеня 1947 году ў [[Лёндан]]е. Згодна волі нябожчыка, ягонае цела было перавезена ў Варшаву і было пахаванае на вайсковых могілках. Транспарт арганізаваў [[Станіслаў Татар|ген. Станіслаў Татар]], выкарыстаўшы гэтую магчымасьць, каб перавезьці да Польшчы захаваныя ў Вялікабрытаніі часткі архіваў [[Народны фонд абароны|Народнага фонду абароны]].

== Годнасьці ==
* [[падпаручнік]] — {{дата|01|09|1887}}
* [[паручнік]] — {{дата|01|09|1891}}
* [[штабскапітан]] — {{дата|06|05|1900}}
* [[Капітан (годнасьць)|капітан]] — {{дата|06|05|1901}}
* [[падпалкоўнік]] 
* [[палкоўнік]] — {{дата|06|05|1915}}
* [[Генэрал|генэрал падпаручнік]] — {{дата|03|07|1918}}
* [[Генэрал|генэрал паручнік]] — {{дата|01|12|1921}}
* [[Генэрал|генэрал броні]] — {{дата|31|03|1924}}

== Сям’я ==
[[Файл:POL COA Belina.svg|міні|233x233px|герб роду Жалігоўскіх, ''[[Бяліна (герб)|Бяліна]]''.]]
У 1907 узяў шлюб з Тацьцянай Пятроўнай, меў зь ёй блізьнятаў Яніну й Тадэвуша.

== Узнагароды ==
* Крыж Камандорскі Ваеннага Ордэну [[Virtuti Militari]] (Польшча)
* Крыж Срэбны Ваеннага Ордэну Virtuti Militari
* Крыж Вялікі Ордэну Адраджэньня Польшчы
* [[Крыж Незалежнасьці]]
* Крыж Валечных (чатырохразова)
* Крыж Заслугі Войскаў Сярэдняе Літвы
* Памятны Мэдаль за вайну 1918-1921
* Мэдаль 10-годзьдзя здабыцьця Незалежнасьці
* [[Ордэн Ганаровага легіёну|Крыж Камандорскі Ганаровага Легіёну (Францыя)]]
* Крыж Ваенны (Францыя)
* Ордэна сьв. Юрыя IV ступені (Расейская Імпэрыя) (1915)
* Ордэн сьв. Уладзімера зь мячамі IV ступені (Расейская Імпэрыя)
* Ордэн сьв. Ганны II ступені (Расейская Імпэрыя) (1909)
* Ордэн сьв. Ганны IIІ ступені (Расейская Імпэрыя) (1905)
* [[Ордэн сьвятога Станіслава|Ордэн сьв. Станіслава з мячамі II ступені (Расейская Імпэрыя)]] (1905)

== Тытулы ==
* Ганаровы грамадзянін места Варшавы (ад кастрычніка 1920)
* Доктар honoris causa юрыдычных навук [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] (1923)

== Ушанаваньне памяці ==

* Імем ген. Жалігоўскага названы вуліцы ў [[Варшава|Варшаве]] і [[Лодзь|Лодзі]] (з 1936 году)<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://mak.wimbp.lodz.pl/index.php/bazy-bibliograficzne/ulice-lodzi.html| загаловак = Żeligowskiego Lucjana Gen.| фармат = | назва праекту = Bazy on-line. Ulice Łodzi - wykaz nazw ulic łódzkich (obecna nazwa i wszystkie poprzednie, z podaniem lat w których obowiązywały te nazwy)| выдавец = Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi| дата = 13 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}</ref>. Таксама вуліца яго імя была ў [[Ліда|Лідзе]], але 9 студзеня 1940 году яна была перайменаваная ў вуліцу [[Фелікс Дзяржынскі|Ф. Дзяржынскага]]<ref>{{Спасылка | аўтар = Валеры Сліўкін | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 (22) красавік – чэрвень 2003 | url = http://pawet.net/pawet.net/files/l/22.pdf | загаловак = Урбанонімы горада Ліды | фармат = pdf | назва праекту = Лідзкі Летапісец | выдавец = Pawet.net - Старонка № 1 горада Ліды і Лідскага павета | дата = 16 чэрвеня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>.
* Да [[Дзень адзінства балтаў|Дня адзінства балтаў]] у 2018 годзе быў запісаны сецівовы сынгл «Генэрал Люцыян» (таксама «Hieneral Liucyjan»). У запісе прыймалі ўдзел «[[ШЫХТ]]», «[[EIZVA]]» ды «[[Паўночны Воўк]]»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V3y7EX3Ekek Песьня, прысьвечаная генэралу Жалігоўскаму на Youtube]</ref><ref>[https://soundcloud.com/eizva/general-lyutsyyan Песьня на soundcloud.com]</ref>.

== Кнігаграфія ==

* {{кніга|аўтар = Lucjan Żeligowski. |загаловак = O idee słowiańska  |месца = Londyn |выдавецтва = F. Mildner & Sons  |год = 1941 |старонак = 29|isbn = }}
* {{кніга|аўтар = Lucjan Żeligowski. |загаловак = Zapomniane prawdy  |месца = Londyn |выдавецтва = F. Mildner & Sons  |год = 1943 |старонак = 43|isbn = }}
* {{кніга|аўтар = Lucjan Żeligowski. |загаловак = Wojna w roku 1920: wspomnienia i rozważania |месца = Warszawa |выдавецтва = Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej |год = 1990 |старонак = 157|isbn = 83-11-07841-6}}

На Беларусі была выдадзеная толькі адна праца Люцыяна Жалігоўскага — ''Zapomniane prawdy''<ref>{{артыкул|аўтар = Lucjan Żeligowski|загаловак = Zapomniane prawdy|арыгінал = |спасылка = |аўтар выданьня = Z.S. "Związek Polaków na Białorusi" |выданьне = Magazyn Polski: czasopismo naukowo-społeczno-kulturalne|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2006|выпуск = |том = |нумар = 2|старонкі = 4–13|isbn = }}</ref><ref>{{артыкул|аўтар = Lucjan Żeligowski|загаловак = Zapomniane prawdy|арыгінал = |спасылка = |аўтар выданьня = Z.S. "Związek Polaków na Białorusi" |выданьне = Magazyn Polski: czasopismo naukowo-społeczno-kulturalne|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2006|выпуск = |том = |нумар = 3/4|старонкі = 4–12|isbn = }}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|1}}

== Літаратура ==
* {{кніга|аўтар = Dariusz Fabisz. |загаловак = Generał Lucjan Żeligowski 1865-1947. Działalność wojskowa i polityczna |месца = Warszawa |выдавецтва = DiG |год = 2007 |старонак = 374|isbn = 978-83-7181-504-1}}
* {{артыкул|аўтар = Radosław Zabłocki. |загаловак = Wyprawa gen. Lucjana Żeligowskiego na Wilno |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = Nad Wilią i Niemnem. Wileńszczyzna w dziejach militarnych Polski XX wieku (wybrane zagadnienia) |тып = |месца = Kraków |выдавецтва= IH PAN/PBB |год = 2004 |том = |старонкі = 185–202 |isbn = }}
* {{артыкул|аўтар = Krzysztof Grygajtis. |загаловак = Wyprawa na Wilno gen. Lucjana Żeligowskiego |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = Mars |тып = |месца = |выдавецтва = IH PAN/PBB |год = 2004 |том = 17 |старонкі = 25–46 |isbn = }}
* {{артыкул|аўтар = Dariusz Fabisz. |загаловак = Ocena kampanii wrześniowej 1939 r. w "Dzienniku" generała Lucjana Żeligowskiego  |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = Studia historyczne nad polityką, gospodarką i kulturą. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin prof. Mariana Eckerta |тып = |месца = Zielona Góra |выдавецтва = IH PAN/PBB |год = 2002 |том = |старонкі = 215-220 |isbn = }}
* {{артыкул|аўтар = Dariusz Fabisz. |загаловак = Walka generała Lucjana Żeligowskiego o Wileńszczyznę w październiku 1920 r.   |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = Idea niepodległości i suwerenności narodowej w działalności Polaków w kraju i na obczyźnie (1918-1998). Konferencja naukowa 10-11 listopada 1998 r. w Rogach koło Gorzowa Wlkp. |тып = Prace Naukowe Rady Porozumiewawczej Badań nad Polonią. Materiały z Konferencji; 4 |месца = Gorzów Wlkp. |выдавецтва = IH PAN/PBB |год = 2000 |том = |старонкі = 90-96 |isbn = }}
* {{артыкул|аўтар = Dariusz Fabisz. |загаловак = Generał Lucjan Żeligowski w walce o Polskę i jej granice w latach 1914-1921 |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = Listopad 1918 z perspektywy osiemdziesięciolecia |тып = |месца = Zielona Góra |выдавецтва = IH PAN/PBB |год = 2000 |том = |старонкі = 90-96 |isbn = }}
* {{артыкул|аўтар = Jacek Piotrowski. |загаловак = Kuszenie generała |спасылка = |аўтар выданьня = |выданьне = Przegląd Historyczno-Wojskowy |тып = |месца = Kraków |выдавецтва = IH PAN/PBB |год = 2000 |том = |старонкі = 113-120 |isbn = }}

== Глядзіце таксама ==
*[[Сярэдняя Літва]]

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* {{Спасылка|аўтар = Алесь Хацкевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nn.by/2000/41/14.htm| загаловак = Люцыян Жалігоўскі| фармат = | назва праекту = | выдавец = «[[Наша Ніва]]»| дата = 3 чэрвеня 2011 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = Алег Гардзіенка| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.nn.by/2000/41/13.htm| загаловак = Кароткая гісторыя яшчэ адной Літвы| фармат = | назва праекту = | выдавец = «[[Наша Ніва]]»| дата = 3 чэрвеня 2011 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.grwar.ru/persons/persons.html?id=1817| загаловак = Желиговский Люциан-Мечислав-Рафаил Густавович| фармат = | назва праекту = Русская армия в Первой мировой войне| выдавец = Alexey Likhotvorik| дата = 3 чэрвеня 2011 | мова = ru| камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 23 кастрычніка 2003 | url = http://www.sciaga.pl/tekst/17755-18-rola_gen_lucjana_zeligowskiego_w_zyciu_politycznym_j_pilsudskiego| загаловак =Rola gen. Lucjana Żeligowskiego w życiu politycznym J. Piłsudskiego | фармат = | назва праекту = Sciaga.pl| выдавец = Freshmind Sp. z o.o.| дата = 3 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.fotohistoria.pl/main.php?g2_itemId=60693| загаловак = Uroczystości pogrzebowe gen. Lucjana Żeligowskiego | фармат = | назва праекту = Serwis fotograficzny XX wieku | выдавец = | дата = 10 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = Dariusz Fabisz| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 19 кастрычніка 2009| url = http://www.polityka.pl/kultura/ksiazki/fragmenty/248188,1,fragment-ksiazki-general-lucjan-zeligowski.read| загаловак = Fragment książki «Generał Lucjan Żeligowski»| фармат = | назва праекту = Polityka.pl| выдавец = | дата = 10 чэрвеня 2011 | мова = pl| камэнтар = }}
* [http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/030ca/Жалігоўскі_Люцыян._Успаміны_і_разважанні.html Жалігоўскі Люцыян. Вайна ў 1920 годзе. Успаміны і разважанні (Пераклад Станіслава Судніка) // Наша слова.pdf № 18, 4 траўня 2022 - № 39, 28 верасня 2022.]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Жалігоўскі, Люцыян}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ашмянах]]
[[Катэгорыя:Польскія генэралы]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі расейска-японскай вайны]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусьветнай вайны]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі польска-савецкай вайны]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі польска-ўкраінскай вайны]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі Другой сусьветнай вайны]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя крыжам Мужных]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёну]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Сьвятога Ўладзімера]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Сьвятой Ганны]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Сьвятога Георгія IV ступені]]
[[Катэгорыя:Палітыкі Беспартыйнага блёку супрацоўніцтва з урадам]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Міністры Польскай Рэспублікі (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Міністры абароны Польшчы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Лёндане]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]]