Прагляд крыніцы для Лугвен

{{Шляхціч
| Імя                 = Лугвен
| Лацінка             = Ługvien / Łuhvien
| Поўнае імя          = 
| Арыгінальнае імя    =
| Жанчына             =
| Партрэт             = 
| Шырыня партрэту     =
| Подпіс партрэту     = 
| Герб                = 
| Шырыня гербу        =
| Подпіс гербу        = 
| Пасады              =
| Пачатак пэрыяду     =
| Заканчэньне пэрыяду = 
| Папярэднік          =
| Наступнік           =
| Імя пры нараджэньні =
| Нарадзіўся          = каля 1355
| Месца нараджэньня   = 1431
| Памёр               = 
| Месца сьмерці       =
| Род                 = 
| Бацька              = [[Альгерд]]
| Маці                = 
| Жонка               = 
| Дзеці               = 
| Рэгаліі             =
| Колер               =
| Колер загалоўку     =
}}

'''Лу́гвен Сямён Альге́рдавіч''' (''Лінгвен'', ''Лангвен'', ''Лугвень''; каля 1355—1431) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], князь амсьціслаўскі (1392—1431).

== Імя ==
{{Асноўны артыкул|Лонгвін}}
[[Файл:Фото путешествия по Беларуси 457.jpg|190пкс|значак|Памятны знак князю Лугвену ў [[Амсьціслаў|Амсьціславе]]]]

Лангівін або Лангвін (Langewin, Langwin<ref>Thüringische Geschichtsquellen. Bd. 2. — Jena, 1855. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=Gj8OAAAAQAAJ&q=Langwinus#v=snippet&q=Langwinus&f=false S. 202].</ref>) — імя [[Германскія мовы|германскага]] паходжаньня<ref>Lewis R. E. Middle English dictionary. — University of Michigan Press, 1952. [https://books.google.by/books?id=RDeh3HNz4TYC&pg=PA630&dq=%22Langewin%22+name&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwj1yOP68fODAxWqhP0HHUxxCXwQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%22Langewin%22%20name&f=false P. 630].</ref>. [[Двухасноўнае імя|Іменная аснова]] [[Лянга|-ланг- (-лонг-, -ланк-)]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Лянгерд]], [[Воланг]]; германскія імёны Langarda, Wolank) паходзіць ад старагерманскага lung 'хуткі'<ref name="Dajlida-2019-23">{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 23.</ref> або [[Гоцкая мова|гоцкага]] laggs, [[Стараангельская мова|стараангельскага]] long 'доўгі'<ref>Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 157.</ref>, а аснова [[Віна (імя)|-він-]] (імёны ліцьвінаў [[Бутвін]], [[Мантывін|Монтвін]], [[Радавін]]; германскія імёны Butwin, Mondawin, Radowin) — ад гоцкага wins 'сябар'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.</ref>. Такім парадкам, імя Лонгвін азначае «хуткі сябар»<ref name="Dajlida-2019-23"/>. 

Яшчэ гісторык [[Юзэф Эдвард Пузына]], які паходзіў з старажытнага княскага роду [[Пузыны|Пузынаў]], выводзіў імя Лугвен (Лінгвені) ад [[Паўночнагерманскія мовы|германскага (паўночнагерманскага)]] імя Langewin<ref>Puzyna J. Sukcesorowie Trojdena // Ateneum Wileńskie. Z. 1, 1938. S. 14—15.</ref><ref name="Caropka-2001">[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] [http://belhist.narod.ru/hist/gen2.html Паходжанне і радавод вялікіх князёў літоўскіх] // [[Беларускі гістарычны часопіс]]. № 6, 2001. С. 42—53.</ref>. 

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: ''Langwenne'' (29 верасьня 1379 году<ref>[http://starbel.by/dok/d049.htm Договор о перемирии на 10 лет между ВКЛ и Тевтонским орденом (1379)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>, 31 кастрычніка 1382 году<ref>[https://web.archive.org/web/20210511071118/http://starbel.by/dok/d090.htm Договор между ВКЛ и Тевтонским орденом о передаче части Жемайтии за рекой Дубисой (1382)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref><ref>Codex diplomaticus Lithuaniae, 1253—1433. — Vratislaviae, 1845. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=G-ItQP7DyhkC&q=Langwenne#v=snippet&q=Langwenne&f=false P. 55, 57].</ref>, 16 чэрвеня 1409 году і па 1410 годзе<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Langwenne#v=snippet&q=Langwenne&f=false S. 184, 1058].</ref>); ''Ligwen'' (14 жніўня 1385 году)<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 3.</ref>; ''Nos dux Semen alias Lingweny'' (31 студзеня 1388 году)<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 16.</ref>; ''Мы князь Семенъ инымъ именемъ Лыгвеніи''<ref name="Urban-2001-166">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 166—167.</ref> (25 красавіка 1389 году)<ref>{{Літаратура/Граматы 14 ст. (1974)|к}} С. 101.</ref>; ''Nos Semon dux alias Lingwenis'' (25 красавіка 1389 году)<ref>{{Літаратура/Акты уніі Польшчы зь Літвой (1932)|к}} S. 23.</ref>; ''я, князь Луквеній Мстиславскій'' (1394—1424 гады, 1718 год)<ref>[http://starbel.by/dok/d120.htm Пожалование мстиславскому боярину Костюшку Валюжиничу (1394/1409/1424)], Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae</ref>; ''Lyngweyn'' (23 студзеня 1397 году)<ref>{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 105.</ref>; ''herczog Lingwen'' (3 ліпеня 1407 году)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Lingwen#v=snippet&q=Lingwen&f=false S. 150].</ref>; ''Symeonis alias Ligwen'' ([[Торунскі мір 1411 году|1 лютага 1411 году]])<ref>Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim. T. 2. — Poznań, 1892. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=k4o_AQAAMAAJ&q=Ligwen#v=snippet&q=Ligwen&f=false S. 460].</ref>; ''herczoge Lengwenne'' (1416 год)<ref>{{Літаратура/Кодэкс эпісталярны Вітаўта (1882)|к}} [https://books.google.by/books?hl=ru&id=0jchAQAAMAAJ&q=Lengwenne#v=snippet&q=Lengwenne&f=false S. 337].</ref>; ''Semeon Ulgerdowicz'' (''Semeon Olgerdowicz''; [[Хрыстмэмэльская ўмова|22 чэрвеня 1431 году]])<ref>Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 8. — Riga; Moskau, 1884. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=OUYOAAAAQAAJ&q=Semeon+Ulgerdowicz+#v=snippet&q=Semeon%20Ulgerdowicz&f=false S. 272—273].</ref>; ''ducis Iurgij Langwynowicz''<ref>Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=ieU7h4YBiV0C&q=Langwynowicz#v=snippet&q=Langwynowicz&f=false С. 136].</ref>, ''Iurgi Langwynowycz''<ref>Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=ieU7h4YBiV0C&q=Langwynowycz#v=snippet&q=Langwynowycz&f=false С. 135].</ref> ([[Чартарыйскае замірэньне|1 верасьня 1431 году]]); ''Langwin'' ([[Ян Длугаш]])<ref>Joannis Długossii seu longini canonici Cracoviensis Historiae Polonicae libri XII. T. 3. L. 9, 10. — Cracoviae, 1876. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=ONvkM5EkcLYC&q=Langwin#v=snippet&q=Langwin&f=false P. 406].</ref>; ''Семіонъ Лугвень''<ref>ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=QUoPAQAAMAAJ&q=%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D1%96%D0%BE%D0%BD%D1%8A+%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C#v=snippet&q=%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D1%96%D0%BE%D0%BD%D1%8A%20%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C&f=false С. 92].</ref>, ''Лугвеній… Семеонъ Олгердовичь''<ref>ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=QUoPAQAAMAAJ&q=%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%96%D0%B9#v=snippet&q=%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%96%D0%B9&f=false С. 106].</ref> ([[Наўгародзкі чацьверты летапіс]]); ''Лугвени''<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=gc5hAAAAcAAJ&q=%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8#v=snippet&q=%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8&f=false С. 236].</ref>, ''Лугвень''<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 239.</ref>, ''Лугвеней… Семенъ Олгердовичь''<ref>ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 243.</ref> ([[Сафійскі першы летапіс]]); ''служили князю Лынкгвеню'' (31 траўня 1496 году)<ref>{{Літаратура/Літоўская мэтрыка|6к}} P. 127.</ref>; ''Семенъ Лугвенъ… Лугвеней'' ([[Васкрасенскі летапіс]])<ref>ПСРЛ. Т. 7. — СПб., 1856. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=dQUJAAAAQAAJ&q=%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8A+%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8A+%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B9#v=snippet&q=%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8A%20%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8A%20%D0%9B%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B9&f=false С. 256].</ref>.

== Біяграфія ==
[[Файл:Łuhvien. Лугвен (1385, 1930).jpg|190пкс|значак|Пячаць Лугвена, 1385 г.]]

Чацьверты сын [[Альгерд]]а ад яго другога шлюбу з [[Ульляна Цьвярская|Ульлянай Цьвярской]] (агульным лікам дзявяты). У гістарычных крыніцах выступае з 1379 году, калі ў ліку іншых літоўскіх князёў падпісаў у [[Трокі|Троках]] мір з [[Тэўтонскі Ордэн|Ордэнам]] (29 верасьня). Разам з братам [[Ягайла]]м і трыма іншымі князямі 14 жніўня 1385 году падпісаў [[Крэўская унія|Крэўскую унію]].

Браў удзел у разгроме [[Сьвятаслаў (вялікі князь смаленскі)|вялікага князя смаленскага Сьвятаслава]], які падтрымаў выступленьне [[Андрэй Полацкі|Андрэя Полацкага]] супраць Ягайлы, пад [[Амсьціслаў|Амсьціславам]] (29 красавіка 1386 году).

У 1389—1392 гадох — князь у [[Вялікі Ноўгарад|Вялікім Ноўгарадзе]], атрымаў «у кармленьне» [[Ладага|Ладагу]], [[Арэшак]], [[Карэла|Карэлу]] і палову [[Капор'е|Капор’я]]. Склаў васальную прысягу Ягайлу як сюзэрэну Ноўгарада (у таямніцы ад саміх наўгародцаў). У 1390 годзе спрабаваў далучыць да Ноўгараду [[Пскоў]], у 1391 годзе разьбіў [[Ганза|ганзейскіх]] піратаў-вітальераў пад Арэшкам. Зьехаў з Ноўгараду пад уціскам [[Маскоўскае княства|Масквы]], атрымаў ад Ягайлы [[Амсьціслаўскае княства]], якім да яго валодаў іх брат [[Карыгайла]].

[[Файл:Łuhvien, Pahonia. Лугвен, Пагоня (1388, 1930).jpg|190пкс|значак|Пячаць Лугвена з [[Пагоня]]й, 1388 г.]]

У канцы 1396 году быў пасярэднікам ва ўзнаўленьні гандлёвай дамовы паміж [[Полацак|Полацкам]] і [[Рыга]]й, у тым жа годзе разьбіў войска [[Алег (разанскі князь)|разанскага князя Алега]], які дапамагаў вялікаму князю смаленскаму [[Юры Сьвятаслававіч|Юрыю Сьвятаслававічу]] ў абароне незалежнасьці [[Смаленскае княства|Смаленскага княства]] ад [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. У 1402 годзе пад [[Любуцк]]ам ізноў разьбіў разанцаў, захапіў у палон князя [[Радаслаў Алегавіч|Радаслава Алегавіча]].

У 1403 годзе пры падтрымцы [[Вітаўт]]а захапіў [[Вязьма|Вязьму]] і спрабаваў авалодаць [[Смаленск]]ам, які нарэшце захапіў і далучыў да ВКЛ у 1404 годзе. У 1407 годзе ўдала дзеіў у [[Верхаўскія княствы|Верхаўскіх княствах]], далучыў да ВКЛ [[Варатынск]]. У тым жа годзе ізноў запрошаны ў Ноўгарад, дзе княжыў да 1412 году.

Браў удзел разам з наўгародзкімі аддзеламі ў [[Вялікая вайна 1409—1411 гадоў|Вялікай вайне 1409—1411 гадоў]], у крытычны момант [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітвы]] мужнасьць амсьціслаўскай, аршанскай і смаленскай харугваў ВКЛ на чале з Лугвенам выратавала саюзныя арміі ад разгрому [[крыжакі|крыжакамі]]. Падпісаў [[Торунскі мір 1411 году]].

Імаверна, у 1408—1411 гадох быў вялікакняскім намесьнікам у Смаленску. У лістападзе 1411 году месьцічы зь Вялікага Ноўгараду зьвярнуліся да князя Сямёна Лугвеня (Symeona Lingwena), каб ён атрымаў дазвол ад вялікага князя Вітаўта і прыбыў іх бараніць ад Інфлянтаў. У час адбіцьця швэдзкай агрэсіі зьнішчыў прадмесныя ўмацаваньні [[Выбарг]]у (26 сакавіка). У тым жа годзе склаў ад імя Ноўгараду дамову зь Ягайлам супраць крыжакоў, але ў 1412 годзе з прычыны маскоўскіх інтрыгаў выехаў з Ноўгараду ў Амсьціслаў, разам зь Вітаўтам і Ягайлам накіраваў наўгародцам «разьметную» грамату. У 1421 годзе прымаў у Амсьціславе мітрапаліта [[Фоцій|Фоція]].

У 1430—1431 гадох у змаганьні [[Сьвідрыгайла Альгердавіч|Сьвідрыгайлы]] з [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонтам Кейстутавічам]] падтрымліваў першага<ref>[[Алесь Белы|Белы А.]] Лугвен // {{Літаратура/ЭГБ|4}} С. 395.</ref>.

Заснаваў каля Амсьціслава [[манастыр Сьвятога Ануфрыя]] над ракой [[Чорная Натапа|Чорнай Натапай]] (1407 год), які славіўся перапісчыкамі кніг і рукапісаў.

Ад першай жонкі Марыі (памерла ў 1399 годзе), дачкі вялікага князя маскоўскага [[Дзьмітры Данскі|Дзьмітрыя Данскога]] (шлюб склаў у [[Масква|Маскве]] 14 чэрвеня 1394 году), меў сына Юрыя. Ад другой (з восені 1406 / 1407 году, імя і паходжаньне невядомыя) сына Яраслава (Фёдара).

Вядомая пячатка Лугвена (1389) з выявай [[Пагоня|Пагоні]], якая захоўваецца ў [[Львоўскі гістарычны музэй|Львоўскім гістарычным музэі]]<ref>Цітоў А. Пячаткі старажытнай Беларусі. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 36.</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях}}
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* {Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* Kuczyński S. M. Ziemie czernihowsko-siewierskie pod rządami Litwy. Warszawa, 1936.
* Prochaska A. [https://polona.pl/item/723390/175/ Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lituaniae]. — Cracoviae, 1882. S. 226—227.
* Stadnicki K. Bracia Władysława Jagiełły. Lwów, 1867.
* Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od konca czternastego wieku. Warszawa, 1895.
* Бернадский В. Н. Новгород и Новгородская земля в XV в. М., 1961.
* Экземплярский А. В. Великие и удельные князья Северной Руси в татарский период с 1238 по 1505 г. ТТ. 1—2. СПб., 1889—1891.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vkl.by/articles/2166 Арыгінальны артыкул Алеся Белага]

[[Катэгорыя:Асобы Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Альгердавічы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1431 годзе]]