Прагляд крыніцы для Гэнры Форд

{{Асоба
|імя               = Гэнры Форд
|арыгінал імя      = Henry Ford
|партрэт           = Henry_ford_1919.jpg
|апісаньне         = Гэнры Форд у 1919 годзе
|род дзейнасьці    = аўтамабільная прамысловасьць
|дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|30|7|1863}}
|месца нараджэньня = Грынфілд, [[Мічыган]], [[ЗША]] 
|дата сьмерці      = {{Памёр|7|4|1947|гадоў=83}}
|месца сьмерці     = [[Дэтройт]], ЗША
}}
'''Гэ́нры Форд''' ({{мова-en|Henry Ford}}; 30 ліпеня 1863 году, Грынфілд, [[Мічыган]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — 7 красавіка 1947 году, [[Дэтройт]], ЗША) — амэрыканскі прамысловец і бізнэсовы магнат, які заснаваў у 1906 годзе аўтамабільную кампанію «[[Ford Motor Company]]» у горадзе Дэтройце. Стаўся піянэрам у галіне масавай вытворчасьці і распрацоўкі зборачнай тэхнікі.

Не зважаючы на тое, што Форд ня вынайшаў [[аўтамабіль]] і [[канвэер]]<ref>[https://web.archive.org/web/20011005164558/http://www.hfmgv.org/exhibits/hf/ «The Life of Henry Ford»]. Henry Ford Museum & Greenfield Village.</ref>, але ён распрацаваў і вырабіў першы аўтамабіль, які шматлікія амэрыканцы сярэдняй клясы маглі сабе дазволіць. Робячы гэта, Форд ператварыў аўтамабіль з дарагой цацкі заможных людзей у практычную прыладу шырокага кола насельніцтва, што моцна паўплывала на сусьветную гісторыю XX стагодзьдзя. Ягоны аўтамабіль Model T зрабіў сапраўдную рэвалюцыю ў галіне [[транспарт]]у і амэрыканскай прамысловасьці. Як уладальнік кампаніі Ford Motor Company, ён стаў адным з самых заможных і самых вядомых людзей у сьвеце. Імём Форда нараклі гэтак званы [[фардызм]], які апісвае масавую вытворчасьць таннага тавару ў спалучэньні з высокімі заробкамі працаўнікоў. Форд меў глябальнае бачаньне, а спажывецкасьць лічыў ключом да міру. Ягоная інтэнсіўная прыхільнасьць да сыстэматычнага зьніжэньня выдаткаў прывяла да шматлікіх тэхнічных і дзелавых інавацыяў, як то вынаходзтва сыстэмы [[франшыза|франшызы]], якія прадастаўлялі дылерскія офісы па ўсёй тэрыторыі Паўночнай Амэрыкі і ў буйных гарадох шасьці кантынэнтаў. Форд пакінуў вялікую частку свайго велізарнага багацьця адмысловаму фонду і запясьпечыў поўны кантроль кампаніі сваёй сям’ёй.

Форд быў таксама шырока вядомы сваім [[пацыфізм]]ам у першыя гады [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], але таксама ён спрыяў прапагандзе антысэмітычнага зьместу, якая, паводле некаторых меркаваньняў, паўплывала на разьвіцьцё ідэяў [[нацыянал-сацыялізм|нацызму]].

== Біяграфія ==
Гэнры нарадзіўся ў сям’і ірляндзкага фэрмэра-эмігранта і ягонай жонкі, якая паходзіла зь сям’і эміграваўшых бэльгійцаў. Бацька здарыў яму ў падлеткавым узросьце кішэнны гадзіньнік, і ўжо ў 15 гадоў Форд шматкроць разьбіраў і зноўку зьбіраў гадзіньнікі сяброў і суседзяў, атрымаўшы рэпутацыю рамонтніка гадзіньнікаў<ref name="ford">Ford, Henry; Crowther, Samuel (1922). «My Life and Work». Garden City, New York, USA. — С. 22—24.</ref>. У дзяцінстве, захапіўшыся тэхнікай, працаваў у розных мэханічных майстэрнях. У 1876 годзе памерла Фордава маці, што вельмі спустошыла маладога хлопца. Бацька чакаў, што ў рэшце рэшт ён возьме на сябе сямейную гаспадарку, але той пагарджаў працай у фальварку. Пазьней Форд успамінаў, што ён ніколі ня меў асаблівай любові да фальварку, але любіў маці ў фальварку<ref name="ford"/>. У 1879 годзе Форд пакінуў дом, уладкаваўшыся вучнем машыніста ў [[Дэтройт|Дэтройце]]. У 1882 годзе ён вярнуўся, каб працаваць на сямейнай фальварку, дзе ўмеў кіраваць пераноснай паравой машынай [[Westinghouse]]. Пазьней ён быў наняты кампаніяй Westinghouse дзеля абслугоўваньня іхных паравых машынаў. У гэты пэрыяд Форд таксама навучаўся бухгальтэрыі ў бізнэсовым каледжы ў Дэтройце<ref>Watts, Steven (2006). [https://books.google.com/books?id=LIDyU91YMHAC «The People's Tycoon: Henry Ford and the American Century»]. Random House, Inc. — С. 28. — ISBN 978-0-307-55897-8.</ref>.

У 1888—1899 гадох выконваў абавязкі інжэнэра-мэханіка, а потым і галоўнага інжынэра ў «''Электрычнай кампаніі Эдысана''» ({{мова-en|Edison Illuminating Company|скарочана}}). У 1896 годзе змайстраваў свой першы прататып уласнага [[Аўтамабіль|аўтамабіля]]. У 1899 годзе стаў адным з заснавальнікаў фірмы «Detroit Automobile Company», якая потым зьмяніла назву на «Cadillac Motor Company». У 1906 годзе, Гэнры Форд разышоўся ў меркаваньнях зь іншымі заснавальнікамі ў пытаньні далейшага разьвіцьця кампаніі, у выніку чаго ён прадаў сваю долю і зафундаваў уласную кампанію «[[Ford Motor Company]]». Форд быў прыхільнікам вытворчасьці вялікай колькасьці танных аўтамабіляў.

Форд распачаў сваю прамысловую дзейнасьць у пэрыяд хуткага разьвіцьця матарызацыі, у гэты час на амэрыканскім рынку дзейнічала ўжо шмат буйных кампаніяў. Гэнры Форд зьдзейсьніў рэвалюцыю ў вытворчасьці аўтамабіляў, увёўшы у вытворчы працэс [[канвэер]] і трохзьменны працоўны дзень. Ён змог хутка перамагчы ў канкурэнтнай барацьбе вывеўшы на рынак у 1907 годзе аўтамабіль Мадэль Т, арганізаваўшы вытворчасьць прадукцыі адной мадэлі толькі чорнага колеру. Дзякуючы гэтаму, кошт Мадэлі Т быў значна ніжэйшы чым у канкурэнтаў, што зрабіла яго даступным сярэдняму амэрыканцу. Да заканчэньня вытворчасьці ў 1927 годзе было зроблена болей за 15 млн аўтамабіляў Мадэлі Т.

Першапачаткова Гэнры Форд выпрабоўваў кожны аўтамабіль, пацьвярджаючы гэта ўласным подпісам. Брак тэхнічнай адукацыі Гэнры Форд змог кампэнсаваць практычнымі ведамі і інтуіцыяй, праз што ён часта ўмешваўся ў працу сваіх канструктараў, ці непасрэдна кіраваў іхнымі распрацоўкамі.

Даступнасьць аўтамабіляў Форда выклікала зьмену грамадзкага ладу ў ЗША, зрабіўшы магчымым хуткі рост такіх гарадоў як [[Нью-Ёрк]] ці [[Дэтройт]], а таксама засяленьне аддаленых раёнаў, такіх як [[Флорыда]], якая была спустошаная ўраганам 1926 году. Форд, таксама паўплываў на эканамічнае жыцьцё краіны, увёўшы [[крэдыт]]ы на аўтамабілі.

Гэнры Форд памёр 7 красавіка 1947 году ва ўзросьце 83 гадоў.

== Перакананьні ==
Гэнры Форд выдаткоўваў частку сваіх прыбыткаў на [[Антысэмітызм|антысэміцкую]] прапаганду сярод новых працаўнікоў<ref>[https://www.thehenryford.org/collections-and-research/digital-resources/popular-topics/henry-ford-and-anti-semitism-a-complex-story «Henry Ford and Anti-Semitism: A Complex Story»]. The Henry Ford.</ref>. Дзеля гэтага заснаваў «Dearborn Publishing Company», якая выдавала газэту «The Dearborn Independent». У газэце друкаваліся антысэміцкія артыкулы, якія потым перадрукоўваліся ў іншых выданьнях<ref>[https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/henryford-antisemitism/ «Ford's Anti-Semitism»]. American Experience.</ref>. На гэтыя артыкулы потым зьвярнуў увагу [[Адольф Гітлер]]<ref>[https://www.deadlinedetroit.com/articles/21513/100_years_later_dearborn_confronts_the_hate_of_hometown_hero_henry_ford «2019 Recap: 100 Years Later, Dearborn Confronts The Hate Of Hometown Hero Henry Ford»]. Deadline Detroit.</ref>.

У той жа час Форд меў рэпутацыю кіраўніка адной зь нешматлікіх буйных карпарацыяў, якая наймала неграў на працу, а таксама не абвінавачвалася ў дыскрымінацыі габрэйскіх працаўнікоў і дастаўнікоў<ref>[https://qz.com/1153516/americas-wholesome-square-dancing-tradition-is-a-tool-of-white-supremacy/ «America's wholesome square dancing tradition is a tool of white supremacy»]. Quartz.</ref>. Ён таксама наймаў на працу жанчынаў і інвалідаў, што на той час лічылася даволі незвычайным<ref>Howard P. Segal (2008). «Recasting the Machine Age: Henry Ford's Village Industries». University of Massachusetts Press. — С. 46. — ISBN 978-1-55849-642-2.</ref>. Разам з антысэмітызмам Форд прапагандаваў [[пацыфізм]]. 

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gutenberg.org/author/Ford,+Henry Працы Гэнры Форда]. Праект Gutenberg.{{ref-en}}
* [https://archive.org/search.php?query=%28%28subject%3A%22Ford%2C%20Henry%22%20OR%20subject%3A%22Henry%20Ford%22%20OR%20creator%3A%22Ford%2C%20Henry%22%20OR%20creator%3A%22Henry%20Ford%22%20OR%20creator%3A%22Ford%2C%20H%2E%22%20OR%20title%3A%22Henry%20Ford%22%20OR%20description%3A%22Ford%2C%20Henry%22%20OR%20description%3A%22Henry%20Ford%22%29%20OR%20%28%221863-1947%22%20AND%20Ford%29%29%20AND%20%28-mediatype:software%29 Працы Гэнры Форда і пра яго]. Internet Archive.{{ref-en}}
* [https://librivox.org/author/987 Працы Гэнры Форда]. LibriVox.{{ref-en}}
* [https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/henryford/ Гэнры Форд]. American Experience.{{ref-en}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Форд, Гэнры}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў ЗША]]
[[Катэгорыя:Прадпрымальнікі ЗША]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў ЗША]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]