Прагляд крыніцы для Гран-пры Бэльгіі

{{Гран-пры Формулы-1
|назва                           = Гран-пры Бэльгіі
|назва трасы                     = [[Спа-Франкаршам]]
|сьцяг                           = Flag of Belgium (civil).svg
|выява                           = 
|памер выявы                     = 
|апісаньне выявы                 = 
|праведзена гонак                = 79
|першая гонка                    = 
|год першай гонкі                = 1925
|апошняя гонка                   = 
|год апошняй гонкі               = 
|асабістыя перамогі              = {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Міхаэль Шумахэр]]
|колькасьць асабістых перамог    = 6
|перамогі канструктара           = {{Сьцяг|Італія}} [[Скудэрыя Фэрары|Фэрары]]
|колькасьць перамог канструктара = 18
|пакрыцьцё                       = 
|працягласьць кола               = 7,004
|працягласьць гонкі              = 308,052<ref>{{Cite web|title=Belgium 2019|url=https://www.statsf1.com/en/2019/belgique.aspx|access-date=2020-06-14|website=statsf1.com|archive-date=5 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191205043305/https://www.statsf1.com/en/2019/belgique.aspx|url-status=live}}</ref> <!--The start line and the finish line are ofset by 124m which is why race distance does not = 44*7.004-->
|колаў                           = 44
|актуальны год                   = 2023
|актуальны сэзон                 = Гран-пры Бэльгіі 2023 году
|гоначнік на поўле               = {{Сьцяг|Манака}} [[Шарль Леклер]]
|каманда на поўле                = [[Скудэрыя Фэрары|Фэрары]]
|час поўлу                       = 1:46,988
|першы гоначнік                  = {{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Макс Вэрстапэн]]
|першая каманда                  = [[Рэд Бул Рэйсінг]]
|першы час                       = 1:22:30,450
|другі гоначнік                  = {{Сьцяг|Мэксыка}} [[Сэрхіё Пэрэс]]
|другая каманда                  = [[Рэд Бул Рэйсінг]]
|другі час                       = +22,305
|трэці гоначнік                  = {{Сьцяг|Манака}} [[Шарль Леклер]]
|трэцяя каманда                  = [[Скудэрыя Фэрары|Фэрары]]
|трэці час                       = +32,259
|найхутчэйшы гоначнік            = {{Сьцяг|Вялікабрытанія}} [[Льюіс Гэмілтан]]
|найхутчэйшая каманда            = [[Мэрсэдэс-Бэнц у Формуле-1|Мэрсэдэс]]
|найхутчэйшы час                 = 1:47,305
}}
'''Гран-пры́ Бэ́льгіі''' ({{Мова-фр|Grand Prix de Belgique}}, {{Мова-нід|Grote Prijs van België}}, {{Мова-ням|Großer Preis von Belgien}}) — этап чэмпіянату сьвету ў колцавых аўтагонках [[Формула-1|Формулы-1]]. Першы Гран-пры адбыўся на [[Спа-Франкаршам|трасе]] ў [[Спа (Бэльгія)|Спа]] ў {{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1925|1925 року}}, збудаванай у 1921 для мотагонак. З 1924 року там таксама ладзяцца [[24 гадзіны Спа|24-гадзінныя спаборніцтвы трываласьці]].

Гонкі на Спа-Франканшаме слынныя сваім непрадказальным надвор’ем. У гісторыі Формулы-1 зафіксаваны пэрыяд, калі гонкі ў Бэльгіі ладзіліся пад дажджом 20 гадоў запар.

Паміж 1925 і 1973 рокамі, калі ў Эўропе было прынята ладзіць пераходныя [[Гран-пры Эўропы|эўрапейскія Гран-пры]], траса ў Спа 6 разоў атрымлівала гэтае званьне.

== Мінуўшчына ==
Упершыню Гран-пры Бэльгіі на трасе Спа-Франкаршам адбылося ў 1925 року; першым пераможцам стаў італьянскі гоначнік [[Alfa Romeo ў аўтаспорце|Альфа Рамэо]] [[Антоніё Аскары]], які ўжо ў {{Гран-пры Ф1|Францыя|1925|наступнай гонцы ў Францыі}} трагічна загінуў. Траса ў Бэльгіі была пераробленая, і спаборніцтвы на яе вярнуліся толькі ў 1930 року. У 1939 року на трасу дадалі паварот Райдыльён; у той гонцы праз дажджыстую трасу разьбіўся і пазьней памёр брытанскі гоначнік [[Рычард Сымэн|Рычард «Дык» Сымэн]]. Пераможцам стаў ягоны сукаманднік па [[Mercedes Benz у аўтаспорце|Мэрсэдэсе]] [[Герман Лянг]].

Пасьля [[Другая сусьветная вайна|вайны]] Гран-пры Бэльгіі аднавілася ў 1946 року. На Франкаршаме пазьмянялі ўсе павольныя павароты, каб зрабіць яе хутчэйшай. У той час бэльгійскі этап стаў вядомы як адзін з самых экстрэмальных, складаных і страшных у гісторыі мотаспорту.

З 1950 року Гран-пры Бэльгіі ўвайшла ў каляндар чэмпіянату сьвету Формулы-1. Першым ягоным пераможцам стаў аргентынец [[Хуан Мануэль Фанхіё]].

У 1957 року гонка была скасаваная праз брак сродкаў, выкліканы падвышэньнем цэнаў на паліва на тле [[Суэцкі крызіс|Суэцкага крызісу]]. У 1958 траса была дапрацаваная, аднак захавала рэпутацыю надзвычай складанай і патрабавальнай. Паколькі павароты заставаліся па-ранейшаму хуткаснымі, для вылету з гонкі дастаткова было драбнюткай памылкі. Да таго ж надвор’е ў рэгіёне вельмі непрадказальнае; часта здаралася так, што адна частка трасы сухая і сонечная, а ў другой лье дождж. Вакол трасы стаялі тэлеграфныя слупы, дамы, муры, бардзюры ці дрэвы, аб якія разьбіваліся і гінулі мноства гоначнікаў у розных дысцыплінах.

У 1960 року ў чэмпіянаце ўпершыню ўдзельнічалі незалежныя брытанскія канструктары: Купэр, Лотас — якія мелі значна лягчэйшыя ды хутчэйшыя аўтамабілі з рухавіком наперадзе, чым іхнія папярэднікі. Ніхто ня ведаў, як павядуцца гэтыя баліды на трасе ў Франкаршаме. У тыя часы ні трасы, ні аўтамабілі ня мелі зусім аніякіх сродкаў абароны. Каркасы машынаў выраблялі зь вельмі тонкага гаручага матэрыялу, і ніхто не правяраў аўтамабілі на бясьпеку (гэтае правіла зьявілася толькі ў 1961). Кіроўцы мелі шаломы, аднак іх выраблялі зь лёгкіх нетрывалых матэрыялаў; а пасамі бясьпекі не карысталіся, бо лічылі лепшым вылецець з аўто, чымся згарэць у ім. Гоначны ўікэнд стаў адным з самых трагічных у гісторыі Формулы-1. Падчас трэніроўкі ў «Лотасе» [[Стырлінг Мос|Стырлінга Моса]] адляцела кола, і ён разьбіўся ў павароце Бэрнэнвіль. Ад удару ён вылецеў з баліду і ўпаў на трасе, зламаўшы абедзьве нагі, некалькі хрыбетак і рэбраў. Ён выжыў, аднак прапусьціў большасьць сэзону. Іншы гоначнік «Лотасу» [[Майк Тэйлар (гоначнік)|Майк Тэйлар]] праз паломку стырнаваньня ўдарыўся ў дрэвы ля Ставэлёту і доўга ня мог выбрацца, пашкодзіўшы галаву і шыю. Пасьля здарэньня ён быў вымушаны скончыць кар’еру. Аднак яшчэ страшнейшая была ўласна гонка. На 17-м коле брытанец [[Крыстафэр Брыстаў|Крыс Брыстаў]] на «[[Cooper Car Company|Купэры]]» ў змаганьні сутыкнуўся з бэльгійцам [[Вілі Мэрэс]]ам; ад удару брытанец перакуліўся і ўдарыўся ў агароджу, пасьля чаго балід некалькі разоў перакуліўся, Брыстава выкінула з сядзеньня, і ён наляцеў на калючы дрот, які перарэзаў яму шыю. Мэрэс здолеў працягнуць гонку, але пазьней сышоў праз праблемы з каробкай перадачаў. Праз 5 колаў 26-гадоваму кіроўцу «Лотасу» [[Алан Стэйсі]] ў твар стукнулася птушка, ад чаго ён страціў кіраваньне на хуткасьці 228 км/г. Ягоны аўтамабіль пераляцеў праз агароджу непадалёк ад месца, дзе загінуў Брыстаў і ўзарваўся пры ўдары аб зямлю; Стэйсі загінуў на месцы. Гэта было найсьмяротнейшае Гран-пры да {{Гран-пры Ф1|Сан-Марына|1994|Сан-Марына 1994 року}}.

У 1966 року ў аўтамабілях Формулы-1 аб’ём рухавіку быў падвышаны з 1,5 да 3 літраў, што адразу падвысіла іхнюю магутнасьць удвая. Гонка трапілася дажджавая, мноства гоначнікаў сьлізгалі ў павароце Бэрнэнвілі. Брытанец [[Джэкі Ст’юарт]] у адным з паваротаў вылецеў з трасу, ударыўся ў тэлеграфны слуп, пасьля чаго ягоны аўтамабіль перакуліўся і прыціснуў пілёта. Амаль 30 хвілінаў брытанец ня мог выбрацца з-пад яго, пакуль з бакаў на гоначніка вылівалася паліва. На дапамогу прыбеглі паплечнік па камандзе [[Брытыш Рэйсінг Мотарз|БРМ]] [[Грэм Гіл]] ды амэрыканец [[Боб Бандурант]], якія здолелі ўратаваць Ст’юарта. Пасьля гэтай аварыі брытанскі кіроўца фактычна распачаў «крыжовы паход» за бясьпеку гонак.

{{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1967|Праз год}} у Бляншымоне на разьлітай з аўтамабілю Джэкі Ст’юарта аліве пасьлізнуўся гоначнік [[Майк Паркс]]. На хуткасьці 240 км/г ягоны [[Ferrari]] пераляцеў праз агароджку, брытанец выляцеў зь яго, сур’ёзна пашкодзіўшы галаву і ногі. Ён трапіў у кому на тыдзень, здолеў аднавіцца, але больш у Формуле-1 ня ўдзельнічаў.

У 1968 року ў Формуле зьявіліся [[Антыкрыло|антыкрылы]] для паляпшэньня аэрадынамічных паказьнікаў, перанятыя эўрапейцамі ў гонках спартовых аўтамабіляў. На бэльгійскім Гран-пры абсталяваная такім чынам машына Фэрары дазволіла новазэляндцу [[Крыс Эйман|Крысу Эйману]] заваяваць поўл-пазыцыю; гонка ж стала першай перамогай [[Макларэн]]аў у Формуле-1. Аднак і тут не абышлося без інцыдэнтаў: брытанец [[Браян Рэдман]] разьбіў свой «Купэр» на высокай хуткасьці аб прыпаркаваны непадалёк павароту Бэрнэнвіль легкавік [[Ford Cortina]], ад чаго балід загарэўся. Рэдман вельмі абгарэў, зламаў нагу і прапусьціў большасьць сэзону.

У наступным сэзоне пытаньні бясьпекі дасягнулі крытычнага пункту. Сярэдняя хуткасьць на Шранкаршаме дасягала 240 км/г, аднак якія-кольвек захады бясьпекі адсутнічалі. Гран-пры мела адбыцца 8 чэрвеня 1969 року, але перад гэтым ад імя [[Асацыяцыя гоначнікаў Гран-пры|Асацыяцыі гоначнікаў]] [[Джэкі Ст’юарт]] запатрабаваў усталяваць абарончыя бар’еры і палепшыць дарожнае пакрыцьцё. Уласьнікі трасы адмовіліся плаціць за паляпшэньні, тады брытанскія, італьянскія ды францускія каманды адмовіліся ад удзелу ў гонцы. У красавіку было прынятае рашэньне пра скасаваньне бэльгійскага этапу. Што праўда, праз год былі ўсталяваныя бар’еры і часовая шыкана ў адным з хуткіх паваротаў, каб правесьці гонку; тым ня меней, сярэдняя хуткасьць і тады склала больш за 240 км/г. У 1971 року Гран-пры было скасаванае з прычыны неадпаведнасьці нормам бясьпекі Міжнароднай фэдэрацыі аўтаспорту (МФА).

Тады арганізатары вырашылі перанесьці гонку на дзьве новыя трассы ў [[Зольдэр (траса)|Зольдэр]] і [[Нівэль-Балер]]ы. Першая гонка адбылася ў 1972 року на Нівэль-Балеры, на наступны год — на Зольдэры. Пасьля {{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1974|Гран-пры 1974 року}} арганізатары вырашылі адмовіцца ад трасы ў Нівэлі, і наступныя дзевяць разоў гонкі адбываліся толькі на Зольдэры.

{{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1981|У 1981 року}} траса была не найлепшым чынам падрыхтаваная да правядзеньня спаборніцтваў. На пятнічнай трэніроўцы аргентынец [[Карляс Ройтэман]] на занадта вузкім пітлэйне выпадкова пераехаў мэханіка [[Азэльля (Формула-1)|Азэльлі]], які празь дзень сканаў ад траўмаў. У выніку ў дзень гонкі пілёты адмовіліся стартаваць, і гонка была адкладзеная. Тым ня менш яна адбылася, але на самым старце заглух «[[Эраўз (Формула-1)|Эраўз]]» [[Рыкарда Патрэзэ]]; яму на дапамогу падбег мэханік Дэйв Лакет, ды ў гэты момант арганізатары абвясьцілі старт заезду. Іншы гоначнік каманды «Эраўз» [[Зыгфрыд Штор]] урэзаўся ў балід Патрэзэ, зьбіўшы Лакета. Гонка была перазапушчаная; Лакет выжыў, Патрэзэ і Штор не змаглі стартаваць паўторна, а перамог у гонцы Ройтэман.

{{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1982|У 1982 року}} на трэніроўцы сутыкнуліся канадзец [[Жыль Вільнёў]] зь немцам [[Ёхэн Мас|Ёхэнам Масам]]. «Фэрары» Вільнёва некалькі разоў перакуліўся, пілёт вылецеў, атрымаў значныя пашкоджаньні і пазьней сканаў у шпіталі.

Тым часам трасу ў Спа-Франкаршаме перарабілі, скараціўшы яе да 7&nbsp;км і зрабіўшы новыя павароты. У 1983 року Гран-пры Бэльгіі адбылося тут, і траса адразу спадабалася гоначнікам ды камандам. У 1984 року Зольдэр апошні раз прыняў Гран-пры, пасьля чаго яно трывала замацавалася ў Спа. У 1988 року бэльгійскі этап быў перанесены з траўня-чэрвеня на жнівень-верасень і застаецца ў гэтай паравіне году дагэтуль.

{{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1992|У 1992 року}} сваю першую перамогу для «[[Бэнэтан Формула|Бэнэтану]]» заваяваў [[Міхаэль Шумахэр]].

У 1994 року пасьля {{Гран-пры Ф1|Сан-Марына|1994|трагедыі}} з [[Айртан Сэна|Айртанам Сэнам]] і [[Ролянд Рацэнбэргер|Роляндам Рацэнбэргерам]] ў Спа зрабілі дадатковую шыкану, але ўжо праз год яе скасавалі.

{{Гран-пры Ф1|Бэльгія|1998|У 1998 року}} гонка адбывалася пад залевай. У першым павароце ў аварыю трапілі трынаццаць з дваццаці двух аўтамабіляў, таму гонку спынілі. Пасьля рэстарту гонка адбывалася з кепскай бачнасьцю; у адным з эпізодаў [[Міхаэль Шумахэр]] пратараніў балід [[Дэйвід Култард|Дэйвіда Култарда]], а пазьней пабег да боксаў [[Макларэн]]у біцца зь ім. Култард пазьней прызнаў сваю віну ў інцыдэнце. У фінальны залік трапілі толькі восем гоначнікаў, а [[Дэйман Гіл]] прынёс першую перамогу ў Формуле-1 камандзе «[[Джордан (Формула-1)|Джордан]]».

У 2003 року Гран-пры не адбылося праз забарону ў краіне рэклямы тытуню. Яшчэ раз гонка была скасаваная ў 2006 року празь непрыдатны стан трасы.

{{Гран-пры Ф1|Бэльгія|2021|Гонка 2021 року}} ўвайшла ў гісторыю як найкарацейшае Гран-пры Формулы-1. Праз залеву гонка стартавала з [[Аўтамабіль бясьпекі|машынай бясьпекі]]; гоначнікі праехалі за ёй два колы, пасьля чаго гонка была спыненая чырвонымі сьцягамі. Такім чынам гэта была яшчэ й адзіная гонка ў гісторыі, праведзеная цалкам без зялёных сьцягоў. Усе гоначнікі на прызавых месцах атрымалі палову балаў.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.spagrandprix.com Афіцыйная бачына]

{{Сьпіс Гран-пры Формулы-1}}

[[Катэгорыя:Бэльгійскія аўтагоначныя спаборніцтвы]]
[[Катэгорыя:Спа-Франкаршам]]
[[Катэгорыя:Гран-пры Формулы-1|Бэльгія]]
[[Катэгорыя:Нацыянальныя Гран-пры|Бэльгія]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1925 годзе]]
[[Катэгорыя:Спорт у Валёнскім Брабанце]]
[[Катэгорыя:Гонкі Формулы-2|Бэльгія]]
[[Катэгорыя:Гоначныя Гран-пры да 1950 году|Бэльгія]]