Прагляд крыніцы для Гаральд Сінязубы

{{Манарх
|Імя                 = Гаральд Сінязубы
|Варыянт імя         = Harald Blåtand
|Тытул               = 
|Партрэт             = Harald Blaatand.jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = [[Хрышчэньне]] Гаральда манахам Попам. Рэльеф пачатку XIII стагодзьдзя<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://denstoredanske.dk/Kunst_og_kultur/Arkitektur/Danske_kirker_T-T%C3%A5/Tamdrup_Kirke|загаловак = Tamdrup Kirke|фармат = |назва праекту = Den store danske|выдавец = |дата доступу = 5 сакавіка 2016|мова = dk|камэнтар = }}</ref>
|Пасада              = [[Сьпіс дацкіх манархаў|Кароль Даніі]]
|Сьцяг               = 
|Герб                = 
|Пачатак тэрміну     = {{Каля}} 958
|Канец тэрміну       = {{Каля}} 986
|Каранацыя           = 
|Рэгент              = 
|Сукіраўнік          = 
|Папярэднік          = [[Горм Стары]]
|Наступнік           = [[Свэн Вілабароды]]

|Пасада2             = [[Сьпіс нарвэскіх манархаў|Кароль Нарвэгіі]]
|Сьцяг2              = 
|Герб2               = 
|Пачатак тэрміну2    = {{Каля}} 970
|Канец тэрміну2      = {{Каля}} 975/986
|Каранацыя2          = 
|Рэгент2             = [[Хакан Сыгурдсан]]
|Сукіраўнік2         = 
|Папярэднік2         = [[Гаральд Шэрая Скура]]
|Наступнік2          = [[Свэн Вілабароды]]

|Пасада3             = 
|Сьцяг3              = 
|Герб3               = 
|Пачатак тэрміну3    = 
|Канец тэрміну3      = 
|Каранацыя3          = 
|Рэгент3             = 
|Сукіраўнік3         = 
|Папярэднік3         = 
|Наступнік3          = 

|Імя пры нараджэньні = 
|Дата нараджэньня    = {{Каля}} 935
|Месца нараджэньня   = 
|Дата сьмерці        = 986/87
|Месца сьмерці       = 
|Дата пахаваньня     = 
|Месца пахаваньня    = 
|Нашчадкі            = 
|Каралеўскі дом      = Гормы
|Дынастыя            = [[Кнютлінгі]]
|Каралеўскі гімн     = 
|Каралеўскі дэвіз    = 
|Жонка               = 
|Жонкі               = [[Гірыта Швэдзкая]]<br />[[Това Бодрыцкая|Това]]
|Бацька              = [[Горм Стары]]
|Маці                = [[Тыра Данэбад]]
|Узнагароды          = 
|Подпіс              = 
|Памер подпісу       = 
|Сайт                = 
}}
'''Гаральд Сінязубы Гормсан''' ({{Мова-non|Haraldr blátǫnn Gormsson}}, {{Мова-da|Harald Blåtand Gormsen}}) ({{Н}} {{Каля}} 935—986/987) — [[Сьпіс дацкіх манархаў|Кароль Даніі]] ды [[Сьпіс нарвэскіх манархаў|Нарвэгіі]]. Сын караля [[Горм Стары|Горма Старога]] і [[Тыра Данэбад|Тыры]].

== Жыцьцяпіс ==
[[Файл:Runenstein Blauzahn 2.jpg|значак|зьлева|Большы зь Елінгавых камянёў з надпісам, датычным Гаральда]]
Лічыцца (хоць гэты факт спрэчны), што за Гаральдам [[Данія]] была навернутая ў [[хрысьціянства]]. Паводле Відукінда Корвскага, сучасьніка караля і [[Ота I (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Ота I]], Гаральд быў ахрышчаны «клерыкам на імя Попа»<ref>{{Кніга
|аўтар          = Widukind.
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Die Sachsengeschichte des Widukind von Korvei
|арыгінал       = MGH Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum 60
|спасылка       = 
|адказны        = ed. Paul Hirsch and Hans-Eberhard Lohmann
|выданьне       = 
|месца          = Hanover
|выдавецтва     = 
|год            = 1935
|том            = 
|старонкі       = 140—141
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}</ref>. Адам Брэмэнскі праз 100 гадоў па Гаральдавай сьмерці ўжо пісаў, што дацкі кароль быў гвалтоўна навернуты імпэратарам Отам I пасьля паразы ў бітве<ref name="Adam">{{Кніга|аўтар = Adam of Bremen|частка = |загаловак = History of the Archbishops of Hamburg-Bremen|арыгінал = |спасылка = https://books.google.by/books?id=4XfoxDEcIcgC&pg=PP1&dq=History+of+the+Archbishops+of+Hamburg-Bremen%27&redir_esc=y#v=onepage&q=&f=false|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = Columbia University Press|год = 2002|том = |старонкі = 55—57|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Аднак Відукінд ня згадвае пра гэтую падзею нічога. Праз чатыры стагодзьдзі [[Сагі|сага]] «[[Зямное кола]]» згадвае, што Гаральда разам з [[Хакан Сыгурдсан|графам Хаканам]] ахрысьціў [[Ота II (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Ота II]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://emotionalliteracyeducation.com/classic_books_online/hmskr10.htm|загаловак = Heimskringla [Norwegian Kings] by Snorri Sturlson|фармат = |назва праекту = Encyclopedia of the Self|выдавец = |дата доступу = 5 сакавіка 2016|мова = en|камэнтар = }}</ref>.

Так ці інакш, у 960-я рокі, неўзабаве пасьля свайго навяртаньня, Гаральд перазахаваў труну бацькі ў царкве побач з паганскім курганом, у якім той быў пахаваны першапачаткова, і паставіў у ягоны гонар адзін з [[Елінгавыя камяні|рунічных камянёў]]<ref>{{Спасылка|аўтар = C. Michael Hogan.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 26 лютага 2011|url = http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=17683|загаловак = Jelling Runesten — Carving in Denmark in Vejle|фармат = |назва праекту = The Megalithic Portal|выдавец = |дата доступу = 5 сакавіка 2016|мова = en|камэнтар = }}</ref>.

[[Файл:Harald bluetooth.PNG|значак|Каралеўства Гаральда (чырвоным), ягоныя васалы і хаўрусьнікі (жоўтым), як выкладзена ў «Зямным коле», ''Сазе пра Кнютлінгаў'' ды іншых сярэднявечных скандынаўскіх творах]]
Каб узмацніць сваю ўладу, Гаральд рэканструяваў фартэцыю ў Арасе (цяпер [[Оргус]]) у цэнтры свайго каралеўства, а таксама збудаваў пяць [[Кругавыя фартэцыі вікінгаў|кругавых фартэцыяў]] у стратэгічных мясьцінах па радыюсе ад Арасу: [[Трэльлебор (Сьлягельсэ)|Трэльлебор]] на востраве [[Зэляндыя]], [[Борэрынг]] ва ўсходняй Зэляндыі, [[Нонэбакен]] на [[Фюн]]е, [[Фюркат]] на [[Хімэрлянд]]зе (паўночная [[Ютляндыя]]) і [[Огерсбург]] ля [[Лімф’ёрд]]у.

Таксама ён збудаваў найстарэйшы вядомы мост у паўднёвай Скандынавіі 5 мэтраў шырынёю і 760 даўжынёю.

Браў удзел у замежных выправах, дапамагаў [[Рычард I Нармандзкі|Рычарду Бясстрашнаму]] ў 945 і 963, а ягоны сын захапіў [[Зэмляндзкі паўвостраў|Зэмляндыю]]. Пасьля забойства караля [[Гаральд II (кароль Нарвэгіі)|Гаральда Шэрая Скура]] нарвэжцы трапілі ў падпарадкаваньне да Гаральда Сінязубага.

У выніку паразы свайго войска ад немцаў у 974 пад [[Данэвірке]] ён страціў кантроль над Нарвэгіяй, пасьля чаго немцы вярнуліся на землі паміж Скандынавіяй і Нямеччынай. У 983 року яны былі выгнаныя адтуль [[Бодрычы|бодрыцкімі]] і Гаральдавымі войскамі, але неўзабаве Гаральд I быў забіты ў паўстаньні, паднятым ягоным сынам [[Свэн I Вілабароды|Свэнам]].

== Сям’я ==

# [[Гірыта Швэдзкая]], дзеці:
#* [[Тыра Дацкая|Тыра]], жонка [[Стырб’ёрн Моцны|Стырб’ёрна Моцнага]]
#* [[Свэн Вілабароды]] ({{Н}} {{Каля}} 960).
#* Хокан ({{Н}} 961).
#* [[Гунхільда]], жонка [[Паліг]]а, графа і старэйшыны [[Дэваншыр]]у.
# [[Това Бодрыцкая|Тора]] (Това), дачка [[Мсьцівой (князь бодрыцкі)|Мсьцівіра]].

== Мянушка ==
Гаральдава мянушка «Сінязубы» ({{Мова-non|blátǫnn|скарочана}}) ўпершыню занатаваная ў «[[Роскільская хроніка|Роскільскай хроніцы]]» 1140 року<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://heimskringla.no/wiki/Roskildekr%C3%B8niken|загаловак = Den ældste Danmarkskrønike (Roskildekrøniken)|фармат = |назва праекту = Heimskringla|выдавец = |дата доступу = 5 сакавіка 2016|мова = no|камэнтар = }}</ref>. Як тлумачылася, Гаральд меў заўважны хворы зуб, які выглядаў «сінім» (што азначала «цёмным»).

Паводле іншага тлумачэньня, у Ангельшчыне яго называлі {{Не перакладзена|Тэны|тэнам (валадаром)||Thegn}} (перакручанае ад «{{Мова-en|tan|скарочана}}»), адкуль гэтая мянушка перайшла назад у [[Старажытнаскандынаўская мова|старанордзкую мову]]). Атрымлівалася, што цалкам ягоная мянушка азначала «цёмны валадар»<ref>{{Кніга|аўтар = Scocozza, Benito/|частка = |загаловак = Politikens bog om danske monarker|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = København|выдавецтва = Gyldendals Bogklubber|год = 1998|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 9788700616073|наклад = }}</ref>.

Трэцяя тэорыя, агучаная захавальнікам [[Елінгавыя камяні|Елінгавых камянёў]] Хансам Оле Мат’есанам, што Гаральд паўсюдна насіў сіняе адзеньне. Сіні колер быў самы дарагі, дык такім чынам кароль нібыта падкрэсьліваў уласную каралеўскую годнасьць.

== Памяць ==
[[Файл:Bluetooth.svg|значак|60пкс|Лягатып [[Bluetooth]] з рунамі H і B]]
У гонар гэтага караля названы бяздротавы пратакол сувязі «[[Bluetooth]]», прызначаны дзеля злучэньня кампутараў, мабільных тэлефонаў, пляншэтаў, друкарак і да т. п. Выбар назвы патлумачаны тым, што як Гаральд Сінязубы аб’яднаў Данію і Нарвэгію, так і тэхналёгія аб’ядноўвае розныя віды прыстрояў<ref name=Kardach>{{Навіна|аўтар= Jim Kardach|загаловак= Tech History: How Bluetooth got its name|спасылка= http://www.eetimes.com/document.asp?doc_id=1269737&page_number=1|выдавец= EE Times|дата публікацыі= 3 траўня 2008|дата доступу= 5 сакавіка 2016|мова = en}}</ref>. Лягатып «Bluetooth» складаецца з {{Не перакладзена|Малодшыя альфабэтныя руны|малодшых альфабэтных||Younger Futhark}} [[руна]]ў H ([[Файл:Runic letter ior.svg|10пкс]] [[гагаляз]]) і B ([[Файл:Runic letter berkanan.svg|10px]] [[бэрканан]]), якія ўтвараюць ініцыялы караля.

У кампутарнай гульні «[[Sid Meier’s Civilization V]]» Гаральд Сінязубы паказаны кіраўніком Даніі. Дзеля далучэньня Даніі і караля неабходна {{Не перакладзена|Дадаткі для спампоўваньня|спампаваць дадатак||Downloadable content}} да гульні, выдадзены ў траўні 2011 року.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|30em}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.newadvent.org/cathen/07141b.htm Каталіцкая энцыкляпэдыя]

{{Пачатак блёку}}
{{Першы слупок у блёку
|радкоў     = 
|папярэднік = [[Горм Стары]]
|як         = 
}}
{{Цэнтральны слупок у блёку
|радкоў     = 
|назва      = [[Сьпіс дацкіх манархаў|Кароль Даніі]]
|гады       = 958—985/986
}}
{{Апошні слупок у блёку 
|радкоў     = 2
|наступнік  = [[Свэн Вілабароды]]
|як         = 
}}
{{Першы слупок у блёку
|радкоў     = 
|папярэднік = [[Гаральд Шэрая Скура]]
|як         = 
}}
{{Цэнтральны слупок у блёку
|радкоў     = 
|назва      = [[Сьпіс нарвэскіх манархаў|Кароль Нарвэгіі]]
|гады       = 970—985/986
}}
{{Канец блёку}}
{{Каралі Даніі}}
{{Каралі Нарвэгіі}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гаральд 01}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 930-я гады]]
[[Катэгорыя:Дацкія манархі]]
[[Катэгорыя:Каралі Нарвэгіі]]
[[Катэгорыя:Каралі-вікінгі]]
[[Катэгорыя:Прынялі хрысьціянства]]
[[Катэгорыя:Дацкія хрысьціянскія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Хрысьціянскія манархі]]
[[Катэгорыя:Кнютлінгі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 980-я гады]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Роскільскім саборы]]