Прагляд крыніцы для Бітва за Ўлёру

{{Артаграфія}}
{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Бітва за Ўлёру
|Частка                = 
|Выява                 = Vlora war combined.jpg
|Подпіс да выявы       = Па хадзе гадзіньніка зьверху долу: італьянская вайсковая база; альбанскія салдаты на пазіцыях; захопленыя альбанцамі гарматы
|Дата                  = 4 чэрвеня — 3 верасьня 1920
|Месца                 = Паўночная Альбанія
|Прычына               = тэрытарыяльныя дамаганьні Італіі да Альбаніі і нявызначанасьць граніц Альбаніі
|Вынік                 = прызнаньне Італіяй незалежнасьці Альбаніі
|Тэрытарыяльныя зьмены = італьянскае войска выведзенае зь земляў Альбаніі (акрамя вострава [[Сазані]], які застаўся пад італьянскім кантролем)

|Супернік1             = {{Сьцяг Альбаніі (1914—1928)}} 
|Супернік2             = {{Сьцяг Італіі (1861—1946)}}
|Супернік3             = 
|Супернік4             = 

|Камандуючыя1          = {{Сьцяг Альбаніі (1914—1928)}} [[Казім Качулі]]<br/>{{Сьцяг Альбаніі (1914—1928)}} [[Ахмэт Лепеніца]]<br/>{{Сьцяг Альбаніі (1914—1928)}} [[Селам Мусай]]
|Камандуючыя2          = {{Сьцяг Італіі (1861—1946)}} [[Джавані Джаліці]]<br/>{{Сьцяг Італіі (1861—1946)}} [[Сеціміа Пьянчэціні]]<br/>{{Сьцяг Італіі (1861—1946)}} [[Энрыка Гоці]]
|Камандуючыя3          = 
|Камандуючыя4          = 

|Сілы1                 = 4 тысячы чалавек<ref name=Identities>Stephanie Schwandner-Sievers, Bernd Jürgen Fischer. Albanian identities: myth and history. Edition illustrated. C. Hurst & Co. Publishers, 2002. {{ISBN|1-85065-572-3}}, {{ISBN|978-1-85065-572-5}}</ref>
|Сілы2                 =  20 тысяч чалавек, часткі артылерыі і флёту<ref name=Identities/>
|Сілы3                 = 
|Сілы4                 = 

|Страты1               = 3 тысячы забітымі
|Страты2               = ад 2 да 3 тысяч забітымі<ref>Hugh Montgomery-Massingberd, editor, Burke's Royal Families of the World, Volume 1: Europe & Latin America (London, UK: Burke's Peerage Ltd, 1977), page 106</ref>
|Страты3               = 
|Страты4               = 
|Агульныя страты       = 
|Дадаткі               = 
}}
'''Бітва за [[Влёра|Ўлёру]]''', '''Вайна за Ўлёру''' ({{Мова-sq|Lufta e Vlorës}}, {{мова-it|Guerra di Valona}}) ці '''Вайна 1920 году''' ({{мова-sq|Lufta e Njëzetës}}) — вайна паміж [[Альбанія (княства)|княствам Альбанія]] і [[Каралеўства Італія (1861—1946)|каралеўствам Італія]], якая працягвалася з 4 чэрвеня па 3 верасьня 1920 году на тэрыторыі Паўднёвай Альбаніі і [[Влёра (вобласьць)|вобласьці Ўлёра]]. Альбанскія паўстанцы, якімя саступалі па колькасьці і ўзбраеньні італьянцам, здолелі атрымаць перамогу і прызнаньне незалежнасьці Альбаніі: абмеркаваньне граніц маладой дзяржавы на [[Парыская мірная канфэрэнцыя|Парыскай мірнай канфэрэнцыі]] скончылася толькі пасьля заканчэньня вайны за Ўлёру. Гэты канфлікт лічыцца пераломным у гісторыі незалежнасьці Альбаніі<ref name=Identities/>.

== Пачаткі канфлікту ==
У 1915 годзе Італія падпісала сакрэтную Лёнданскую дамову, па якой абавязвалася ўступіць у вайну супраць Нямеччыны і Аўстра-Вугоршчыны ў абмен на шэраг тэрытарыяльных саступак пасьля вайны. У лік абяцаных тэрыторыяў уваходзілі Валёна (цяпер Влёра) і востраў Сазэно (цяпер Сазані), а будучыня самой Альбаніі заставалася пад пытаньнем: у пэрспэктыве [[Антанта]] магла дамагчыся падзелу значнай часткі Альбаніі паміж Сэрбіяй, Чарнагорыяй і Грэцыяй, а частку альбанскіх тэрыторыяў абвясьціць нэўтральнай зонай або зусім аддаць Італіі<ref>Southern Albania, 1912—1923 Publisher Stanford University Press {{ISBN|0-8047-6171-X}}, 9780804761710 p.61</ref>. На Парыскай мірнай канфэрэнцыі, якая прайшла ў 1919—1920 гады, саюзьнікі доўгі час не маглі вызначыцца з нагоды межаў Альбаніі, але пры гэтым не сумняваліся ў правах Італіі на Ўлёру. Прэм’ер-міністар [[Франчэска Ніці]] лічыў, што саюзьнікі падтрымаюць далучэньне альбанскіх зямель да Італіі<ref>Italy from liberalism to fascism, 1870—1925 Author Christopher Seton-Watson Edition illustrated Publisher Taylor & Francis, 1967 {{ISBN|0-416-18940-7}}, {{ISBN|978-0-416-18940-7}} p. 578</ref>.

== Хада канфлікту ==
Альбанскі ўрад не прызнаваў прэтэнзій Італіі і не жадаў ісьці на саступкі. 4 чэрвеня альбанцы запатрабавалі ад Італіі адмовіцца ад прэтэнзій на Ўлёру і перадаць кіраваньне горадам і вобласьцю Альбаніі, на што генэрал Сэціма Пьячэнціні адказаў адмовай. Альбанцы абвясьцілі аб стварэньні Нацыянальнага камітэту абароны пад кіраўніцтвам Казіма Качулі і пачалі зьбіраць добраахвотнікаў для абароны сваіх земляў. Камандзірам атрада колькасьцю ў 4 тысячы чалавек стаў Ахмет Лепеньца. Альбанскія паўстанцы былі дрэнна ўзброеныя: не ва ўсіх было агнястрэльная ці нават халодная зброя, хтосьці ўзбройваўся палкамі і камянямі. Ім супрацьстаялі 20 тысячаў навучаных італьянскіх салдат, узброеных артылерыяй і якія мелі падтрымку з мора.

Альбанцы завязалі баі ў рэгіёне Ўлёра, а неўзабаве мяцежнікаў падтрымалі і добраахвотнікі зь іншых буйных альбанскіх гарадоў<ref>[http://digilander.libero.it/fiammecremisi/dopoguerra1/alba.htm GLI ITALIANI IN ALBANIA]{{ref-it}}</ref>. Імклівы націск альбанцаў не дазволіў італьянцам перакінуць падмацаваньня, а мяцежнікі ўзялі горад Влёра ў аблогу<ref>[http://www.historias.ru/hias-805-1.html Узьнікненьне Альбанскай дзяржавы]{{ref-ru}}</ref>. 2 жніўня 1920 Італія падпісала дамову з Альбаніяй і пагадзілася вывесьці свае войскі і адмовіцца ад прэтэнзій на Ўлёру. 5 жніўня было абвешчана спыненьне агню, што паклала канец узброеным сутыкненьням.

== Расклад сілаў ==

=== Альбанія ===
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 40%; margin: 0;"
|-
! colspan="6" | Альбанскія паўстанцкія часткі
|-
|Атрыды з Шулеры
|Кало Целхаі
|-
|Атрады з Кута
|Рапо Чэло і Халім Ракіпі
|-
|Атрады з Дуката
|Шэме Садзіку і Хадо Жэкіры
|-
|Сілы з Лумі і Ўлёры
|Салі Ўранішці
|-
|Сілы зь Фенгу
|Мучо Аліў
|-
|Сілы з Каніны
|Бекір Вело
|-
|Сілы з Салары
|[[Селам Мусай]]
|-
|Сілы з Курвелеша
|Рыжа Руна
|-
|Сілы з Фтэры
|Джафер Шэху
|-
|Сілы з Малякастры
|Бекташ Чакрані і Халім Хаміці
|-
|Сілы з Скрапара
|Рыжа Код’елі
|-
|Сілы зь Берата
|Сеит Топтані і Іжэдзін Врыоні
|-
|Сілы зь Пекіні
|Адем Гінішы
|-
|Сілы з Гіракастры
|Явэр Хуршыці і Джаўдэт Пікары
|-
|Сілы з Чамерыі
|Алуш Сеці Така і Мухарэм Рушыці
|-
|Сілы з Корчы
|Капітан Ферыт Фрашэры і Тосун Селеніца
|-
|Сілы з Тыраны
|Капітан Ізмаіл Хакі Кучы
|-
|Добраахвотнікі з ЗША
|Капітан Акіф Пермеці і Карэйман Татджані
|}

=== Італія ===
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" style="width: 100%; margin: 0;"
|-
! colspan="6" | Італьянскія часткі
|-
! Раён
! Падразьдзяленьне
! Камандуючы
|-
|Раён Влёра—Каніна
|Штаб 36-й дывізіі
|Генэрал Сеціма Пьячэнціні, генэрал Эмануэле Пульезе і генэрал дэ Лука
|-
|Кота
|Транспартны, харчовы і мэдычны цэнтар, 4-е камандаваньне зьмяшанай артылерыі, альпійскі батальён і 72-і пяхотны батальён
|Камандзір карабінэраў, генэрал Энрыка Гоці, начальнік гарнізону Кавалё Мікеле
|-
|Гёрм
|Центар кулямётнай роты
|Капітан Бергамаскі
|-
|Замак Матахасанай
|72-й пяхотны батальён, пяхотны полк, 182-я батарэя горнай артылерыі (70-мм гарматы)
|Маёр
|-
|Замак Тэлепэна
|Пяхотны батальён, 157-е артылерыйскае аддзяленьне, сілы карабінэраў
|Маёр Бранціні
|-
|Перавал Льлягара
|35-й батальён 35-га палка бэрсальераў, 105-е падразьдзяленьне
|Капітан Боансеа
|-
|Хімара
|Штаб 35-га палка бэрсальераў
|Генэрал Росі, палкоўнік Манганэлі
|-
|Селяніца
|
|Маёр Гвадалюпі
|-
|Заліў Влёры
|Карабель «Сан Марыё», «Бручэці», «Дуліё», «Алькіна», «Арыён», «Арчыёне»
|
|-
|Раён Уя-Фтохта
|Авіацыя
|
|-
|Паная
|Склады італьянскіх войскаў
|
|-
|Вайза
|Шпіталь і пасты аховы
|
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Канфлікты 1920 году]]
[[Катэгорыя:Войны XX стагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Войны Італіі]]
[[Катэгорыя:Войны Альбаніі]]