Прагляд крыніцы для Біблія Лютэра

{{Пераклад Бібліі
| назва             = Біблія Лютэра
| выява             = [[Файл:Luther bible, by HH.jpg|240пкс|Тытульны аркуш Новага Запавету]]
| поўная назва      = Biblia / das ist / die gantze Heilige Schrifft Deudsch
| іншыя назвы       = 
| скарачэньне       = LUT
| мова перакладу    = [[Нямецкая мова|раньняя новая верхненямецкая мова]]
| публікацыя_СЗ     = 
| публікацыя_НЗ     = 1522
| публікацыя_цалкам = 1534
| апокрыфы          = {{Просты сьпіс|
* [[Другакананічныя кнігі]]
* [[Малітва Манасіі]]
}}
| аўтар             = {{Просты сьпіс|
* [[Марцін Лютэр]]
* [[Філіп Мэлянхтон]]
* [[Каспар Круцыгер (старэйшы)|Каспар Круцыгер]]
* [[Ян Бугенгаген]]
* [[Юстус Ёнас]]
* і інш.
}}
| крыніца перакладу = ''[[Масарэцкі тэкст]]'' ([[Стары Запавет|СЗ]]), ''[[Textus receptus]]'' ([[Новы Запавет|НЗ]])
| мова крыніцы      = 
| тып перакладу     = 
| выдавец           = 
| наклад            = 
| канон             = [[Пратэстанцтва|пратэстанцкі]] з даданьнем другакананічных кніг
| спасылка          = [http://lutherbibel.net/ lutherbibel.net]
| цытата_1          = Am anfang schuff Gott Himel vnd Erden. Vnd die Erde war wüst und leer{{\}}und es war finster auff der Tieffe{{\}}Vnd der Geist Gottes schwebet auff dem Wasser. Und Gott sprach{{\}}Es werde Liecht{{\}}Und es ward Liecht.
| цытата_2          = Also hat Gott die Welt geliebet{{\}}das er seinen eingeboren Son gab{{\}}Auff das alle die an jn gleuben{{\}}nicht verloren werden{{\}}sondern das ewige Leben haben.
}}
'''Бі́блія Лю́тэра''' ({{Мова-de|Lutherbibel}}) — [[Пераклады Бібліі на нямецкую мову|пераклад]] [[Біблія|Бібліі]] на [[Нямецкая мова|нямецкую мову]], выкананы [[Марцін Лютэр|Марцінам Лютэрам]] з паплечнікамі (напрыклад [[Філіп Мэлянхтон|Філіпам Мэлянхтонам]]). Выданьне Новага Запавету адбылося ў 1522 року, уся Біблія надрукаваная ў 1534 року.

Пераклад Лютэра адыграў ключавую ролю ў [[Рэфармацыя ў Нямеччыне|нямецкай Рэфармацыі]] і стаў асновай нямецкай літаратурнай мовы.

== Мінуўшчына ==
Пераклады Сьвятога Пісьма на нямецкую мову існавалі да Лютэра, аднак былі недасканалымі, а Новы Запавет выдаваўся асобнымі кнігамі, таму сабраць поўны тэкст Бібліі было няпроста.

[[Новы Запавет]] Лютэр пераклаў у пэрыяд зь сьнежня 1521 па сакавік 1522 року ў [[Вартбург (замак)|Вартбурскім замку]]. Выкарыстоўваўся грэцкі [[Textus Receptus]] у выданьні [[Эразм Ратэрдамскі|Эразма Ратэрдамскага]] 1516 року. Ад выкарыстаньня афіцыйна прынятага ў каталіцкай царкве [[Лаціна|лацінскага]] перакладу — [[Вульгата|Вульгаты]] — Лютэр адмовіўся сьвядома. Па вяртаньні ў [[Вітэнбэрг]] тэкст рэдагаваўся з дапамогай [[Філіп Мэлянхтон|Філіпа Мэлянхтона]], пасьля чаго ў верасьні 1522 року быў выдадзены ў друкарні Мэльхіёра Лётата, атрымаўшы неафіцыйную назву «Верасьнёўскай Біблі» альбо «Верасьнёўскага запавету» ({{Мова-de|Septembertestament|скарочана}}).

Пераклад Старога Запавету зьдзяйсьняўся ўжо калектывам, куды ўваходзілі, акрамя Лютэра і Мэлянхтона, [[Ян Бугенгаген]], [[Каспар Круцыгер (старэйшы)|Каспар Круцыгер]], [[Юстус Ёнас]], [[Матэўс Аўрагальлюс]] і [[Георг Рэрэр]]. У 1523 было выдадзенае [[Пяцікніжжа Майсеева|Пяцікніжжа]], заснаванае на [[Масарэцкі тэкст|масарэцкім арыгінале]] 1494 року перавыданьня; у 1524 року надрукаваныя [[Псальмы]]. Тэкст поўнай Бібліі ўпершыню выйшаў у друкарні Ганса Люфта ў 1534 року, але Лютэр працягваў яго дапрацоўваць. Пры ягоным жыцьці выйшлі пяць перавыданьняў Бібліі, апошняе, вядомае ў біблеістыцы пад назваю ''Biblia Deudsch'', у 1545 року.

Паводле некаторых зьвестак, у Вітэнбэргу Ганс Люфт за 1534—1574 рокі выдаў і прадаў сто тысячаў асобнікаў Бібліі Лютэра, а наклад рэпрынтных выданьняў немагчыма зьлічыць.

== Зьмест ==
Асноваю тэксту Старога Запавету служыў тэкст, апублікаваны ў [[Брэшыя|Брэшыі]] Гершонам бэн Мойзэжам Санціна ў 1494 року, а Новага Запавету — [[Textus receptus]] [[Эразм Ратэрдамскі|Эразма Ратэрдамскага]] 1516 року. Пры перакладзе таксама выкарыстоўваліся тэксты [[Сэптуагінта|Сэптуагінты]], [[Вульгата|Вульгаты]] і пазьнейшых перакладаў Бібліі<ref name="Schaff">{{Кніга|аўтар = |імя = Philip|прозьвішча = Schaff|частка = [http://www.bible-researcher.com/luther02.html Luther’s Translation of the Bible]|загаловак = History of the Christian Church|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = New York|выдавецтва = Charles Scribner’s Sons|год = 1910|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>.

Паводле багаслоўскіх поглядаў Лютэра ў перакладзе прадстаўлены новы падыход да разуменьня [[Біблійны канон|біблійнага канону]]. Так, [[другакананічныя кнігі]] зьмешчаныя між Старым і Новым Запаветамі пад агульнай назвай «[[Апокрыф]]ы: Гэтыя кнігі ня лічацца роўнымі Пісаньням, аднак карысныя і прыдатныя для чытаньня». Чатыры кнігі Новага Запавету, у кананічнасьці і боганатхнёнасьці якіх Лютэр сумняваўся — [[Ліст да габрэяў]], [[Ліст Якуба]], [[Ліст Юды]] і [[Адкрыцьцё (Біблія)|Адкрыцьцё]] — зьмешчаныя ў канцы кнігі. У прыжыцьцёвых выданьнях адсутнічала «{{Не перакладзена|Янава ўстаўка||pl|Comma Johanneum}}», якую Эразм лічыў сумнеўнай — упершыню яна зьявілася ў рэдакцыі 1574 року.

Большасьць памылак перакладу знаходзіцца ў кнігах [[Кніга Ёва|Ёва]] і прароцкіх, што тлумачыццца слабым разьвіцьцём тагачаснай біблістыкі.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{ВікіКрыніца-мова|de|Lutherbibel|Біблія Лютэра}}
* [http://lutherbibel.net/ Біблія Лютэра ў рэдакцыі 1545 року]
* [https://web.archive.org/web/20170819170212/http://www.bibel-online.net/buch/luther_1912/ Біблія Лютэра ў рэдакцыі 1912 року]
* [https://www.die-bibel.de/bibeln/online-bibeln/lutherbibel-1984/bibeltext/ Біблія Лютэра ў рэдакцыі 1984 року]{{Недаступная спасылка|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://librivox.org/author/1202 Аўдыёбіблія Лютэра]

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Пераклады Бібліі на нямецкую мову]]
[[Катэгорыя:Творы Мартына Лютэра]]
[[Катэгорыя:Пратэстанцкія пераклады Бібліі]]
[[Катэгорыя:Лютэранства ў Нямеччыне]]