Прагляд крыніцы для Асырыс

{{Машынны пераклад}}
{{Міталягічны пэрсанаж
| Выява = Standing Osiris edit1.svg
}}
'''Асы́рыс''' ({{мова-la|Osiris}})&nbsp;— бог адраджэньня, цар замагільнага сьвету ў [[старажытнаэгіпэцкая міталёгія|старажытнаэгіпэцкай міталёгіі]].

== Генэалёгія ==
Паводле згадваньняў у старажытнаэгіпэцкіх тэкстах і аповеду [[Плютарх]]а, Асырыс быў старэйшым сынам бога зямлі [[Геб]]а і багіні неба [[Нут (міталёгія)|Нут]], братам і мужам [[Ісыда|Ісыды]], братам [[Нэфтыда|Нэфтыды]], [[Сэт (міталёгія)|Сэта]], бацькам [[Гор (міталёгія)|Гора]] і [[Анубіс]]у. Ён быў чацьвёртым з богаў, якія кіравалі на зямлі ў старадаўнія часы, пераняўшы ўладу прадзеда [[Ра]], дзеда [[Шу (бажаство)|Шу]] і бацькі [[Геб]]а. Магільны склеп Асырыса знаходзіўся ў [[Абідос]]е.

== Міт і атрыбуты ==
Калі Асырыс валадарыў у Эгіпце, ён навучыў людзей земляробству, садоўніцтву і вінаробству, але быў забіты сваім братам, богам Сэтам, які жадаў кіраваць замест яго. Жонка і сястра Асырыса Ісыда знайшла ягоны труп і стала аплакваць яго разам са сваёю сястрою Нэфтыдай. Ра, зьлітаваўшыся, паслаў бога з галавой шакала [[Анубіс]]а, які сабраў часткі Асырыса, якія рассыпаліся (а па іншым варыянце&nbsp;— расьсечаныя Сэтам) і забальзамаваў цела. Ісыда выляпіла [[фалас]] з [[гліна|гліны]] (адзінаю часткаю цела Асырыса, якую Ісыда так і не змагла знайсьці, быў фалас: яго зьелі рыбы), высьвянціла яго і павялічыла да сабранага цела Асырыса. Ператварыўшыся ў самку каршуна&nbsp;— птушку [[Хат]], Ісыда распластала крылы па [[мумія|муміі]] Асырыса, прамовіла чароўныя словы і зацяжарыла<ref>''Рак И. В.'' Мифы Древнего Египта. СПб.: Петро-РИФ, 1993.</ref>. Гор і зачаты і народжаны для таго, каб выступіць натуральным мсьціўцам за сьмерць бацькі. У той жа час ён лічыць сябе і адзіным законным спадчыньнікам апошняга.

Пасьля працяглае цяжбы Гор прызнаецца правамоцным пераемнікам Асырыса і атрымлівае царства. Ён уваскрашае Асырыса, даўшы яму праглынуць [[вока Гара|сваё вока]]. Аднак Асырыс не вяртаецца на зямлю і застаецца царом мёртвых, пакідаючы Гора кіраваць царствам жывых.

[[Файл:Lady Nestarut led by Thot to Atum-N 3662-Egypte louvre 049 stele.jpg|thumb|165px|left|Насьценная размалёўка з Асырысам]]

Злучыўшы ў сабе ў розныя часы, з-за розных чыньнікаў, культы цара, бога, які памірае і ўваскрасае, сілаў прыроды, Нілу, быка, Месяцу, замагільнага судзьдзі на страшным судзе, міт пра Асырыса ўвабраў у сябе адлюстраваньне рэлігійных уяўленьняў шэрагу пасьлядоўных этапаў разьвіцьця эгіпэцкага грамадзтва.

Каранямі ж сваімі міт Асырыса глыбока сыходзіць у эпоху радавога грамадзтва, з уяўленьняў і абрадаў якога разьвіваюцца пасьля, у сувязі са зьменаю грамадзкіх адносінаў Эгіпту, і самыя характэрныя рысы культу Асырыса: культ цара і культ бога прадукцыйных сілаў прыроды. Рысы культу бога прадукцыйных сілаў прыроды праступаюць у міту Асырыса вельмі ясна.

Карона, якую носіць Асырыс, зроблена са сьцёблаў папірусу, ягоная сьвятая ладзьдзя таксама зроблена з гэтай расьліны. Ягоны знак [[джэд]] складаецца з устаўленых адна ў адну зьвязкаў трысьнягу. Далей, Асырыс заўсёды малюецца з той ці іншай расьлінаю: з сажалкі перад яго пасадам расьце ці лотас ці шэраг дрэў і вінаградная лаза; часам вінаградам абкружае і ўвесь полаг, пад якім сядзіць Асырыс; часам яго самога абкружаюць вінаградныя лозы.

Сапраўды гэтак жа і магільня Асырыса не малюецца безь зеляніны: то побач зь ёю расьце дрэва, на якім сядзіць душа Асырыса ў выглядзе [[фэнікс]]а; тое дрэва прарасло праз магільню, абвіўшы яе сваімі галінамі й каранямі; то з самае магільні растуць чатыры дрэва.

== Асырыс і Анубіс ==
У Цыкле Асырыса [[Анубіс]] быў сынам Асырыса і [[Нефтыда|Нефтыды]].<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_myphology/171/%D0%90%D0%BD%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%81 «Міфы народаў свету»]</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_myphology/171/%D0%90%D0%BD%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%81 «Старажытнаегіпецкі слоўнік-даведнік»]</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_myphology/171/%D0%90%D0%BD%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%81 «Слоўнік духоў і богаў нямеччына-скандынаўскае, эгіпэцкае, грэцкае, ірляндзкае, японскае міталёгіі, міталёгіі індзейцаў майя і ацтэкаў.»]</ref><ref>Корш М. [http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_myphology/171/%D0%90%D0%BD%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%81 Кароткі слоўнік міфалогіі і старажытнасцяў]. Спб.: Изд. А. С. Суворина, 1894.</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_myphology/171/%D0%90%D0%BD%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%81 «Слоўнік замежных словаў рускай мовы»]</ref> Жонка [[Сэт (міталёгія)|Сэт]]а [[Нефтыда]] закахалася ў Асырыса і, прыняўшы аблічча [[Ісіда|Ісіды]], спакусіла яго. У выніку нарадзіўся бог Анубіс. Спалохаўшыся адплаты Сэта за здраду, [[Нефтыда]] кінула немаўля ў чаротавых зарасьніках, дзе яго потам знайшла багіня Ісіда. Пасьля бог Анубіс стаў дапамагаць Ісідзе ў пошуках часткаў Асырыса і прыняў удзел у бальзамаваньні ягонага ўзноўленага цела.

Да зьяўленьня культу Асырыса Анубіс быў галоўным бажаством Захаду. З росквітам культу Асырыса эпітэт кіраўніка [[Дуат]]а і некаторыя функцыі Анубіса пераходзяць непасрэдна да бога Асырыса (у Старым Царстве ён увасабляў памерлага фараона). Сам жа Анубіс становіцца правадыром памерлых па [[Аменці]] (стар.-эг. «Захад»)&nbsp;— вобласьць Дуата, празь якую душа трапляла на Суд Асырыса.

Анубіс зьяўляўся богам Дуата, яго кіраўніком і судзьдзём душаў памерлых да канца [[Старажытны Эгіпет#Старое/Старажытнае царства|Старога Царства]]. Пазьней функцыі кіраўніка і галоўнага бога Дуата пераходзяць да Асырыса. Анубіс жа становіцца богам нэкропаляў і пахавальных містэрыяў. На Судзе Асырыса, апісаным у Кнізе Мёртвых Анубіс дапамагае судзіць душы памерлых.

== Асырыс у антычнай літаратуры ==
Неаднаразова згадваецца антычнымі аўтарамі<ref>''Любкер Ф.'' Рэальны слоўнік класічных старажытнасцяў. М., 2001. У 3-х тт. Т. 2. С. 504; Гл. Страбон. Геаграфія XVII; Нонн. Дзеі Дыяніса IV 270.</ref>. Паводле [[Герадот]]а, гэта бог, якога эгіпцяне атаясамляюць з грэцкім [[Дыяніс]]ам<ref>Герадот. Гісторыя II 42; Дыядор Сыцылійскі. Гістарычная бібліятэка IV 1, 6</ref>. [[Дыядор Сыцылійскі|Дыядор]] адзначае яго сувязь з [[Прыяп]]ам<ref>Дыядор Сыцылійскі. Гістарычная бібліятэка IV 6, 3</ref>. Паводле [[Тыбул]]а, Асырыс першым зрабіў плуг і навучыў людзей земляробству<ref>Тыбул. Элегіі I 7, 27-48</ref>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Кніга мёртвых]]
<!--* [[бог, які памірае і ўваскрасае]]-->

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_myphology/868/Осирис Асырыс у слоўніках і энцыкляпэдыях]

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Старажытнаэгіпэцкія багі]]
[[Катэгорыя:Міталёгія]]
[[Катэгорыя:Богі сьмерці і замагільнага сьвету]]
[[Катэгорыя:Багі ўрадлівасьці]]
[[Катэгорыя:Культурныя героі]]
[[Катэгорыя:Афрыка ў старажытнагрэцкай міталёгіі]]
[[Катэгорыя:Фараоны дынастыі богаў]]
[[Катэгорыя:Старажытны Эгіпет]]