Перайсьці да зьместу

Анархія

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Ана́рхія (ад стар.-грэц. ἀναρχία, літ. «безуладзьдзе») — такі стан грамадзтва, калі няма арґанізаванай улады, законаў, абавязковых нормаў паводзін; адсутнасьць плянавай арґанізацыі[1].

Паняцьце можа таксама ставіцца да грамадзтва альбо групы людзей, якія цалкам адпрэчваюць герархію[2].

Тэрмін

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Анархія можа азначаць наступнае:

  • адсутнасьць заканадаўства й апарата прымусу;
  • адсутнасьць цэнтралізаванага кіраваньня;
  • тэарэтычнае сацыяльнае ўладкаваньне грамадзтва, у якім адсутнічаюць якія-небудзь кіраўнікі ці групы кіраўнікоў.

У гісторыі вядомыя некалькі прыкладаў, калі рэальную сытуацыю на якой-небудзь тэрыторыі можна было лічыць анархіяй, як правіла, пасьля распаду раней існавалых дзяржаваў.

Аднак у анархіі ёсьць і іншае значэньне. Згодна філязофіі анархізму, анархія — гэта вышэйшая ступень разьвіцьця чалавечага грамадзтва. Калі зыходзіць з таго, што ўлада — гэта прымус рабіць, каб тое ні было (а таксама заахвочваньне й пакараньне за, адпаведна, правільна й няправільна выкананыя абавязкі), то па-сапраўднаму Разьвіты грамадзтву яна не патрэбна. У такім выпадку, анархія зьяўляецца не сынонімам слова «Хаос», а сынонімам слова «Стабільнасьць».

Міжнародныя адносіны

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўны артыкул: Анархія (міжнародныя адносіны)

У міжнародных адносінах анархія — «адсутнасьць якой-небудзь улады, праўзыходнай нацыянальныя дзяржавы й здольнай вырашаць іх спрэчкі й забясьпечваць захаваньне міжнароднага права»[3][4].

У палітыцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўны артыкул: Анархізм

Як палітычная філязофія, анархізм выступае за самакіравальныя грамадзтва, заснаваныя на добраахвотных інстытутах. Іх часта называюць таварыствамі без грамадзянства[5], хоць некаторыя аўтары вызначылі іх больш канкрэтна як інстытуты, заснаваныя на негерархічных свабодных асацыяцыях[6]. Анархізм лічыць дзяржаву непажаданай, непатрэбнай альбо шкоднай[7]. Хоць апазыцыя дзяржаве займае цэнтральнае месца, гэта неабходная, але не дастатковая ўмова[8]. Анархізм таксама прадугледжвае супрацьдзеяньне ўладзе альбо герархічнай арганізацыі ў падпарадкаваньні ўсіх чалавечых адносін, уключаючы, але не абмяжоўваючыся дзяржаўнай сыстэмай[9][10][11].

Сацыяльныя парадкі культур карэнных народаў

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сацыяльныя парадкі археалягічных культур і культур карэнных народаў часам называюць «рэгуляванай анархіяй». Аднак больш распаўсюджанай зьяўляецца спасылка на акефалію й зьвязанае зь ёй сэгмэнтарнае грамадзтва.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Тлумачэньне слова «Анархія». Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. // Слоўнік «Скарнік» (skarnik.by), 2012—2024.
  2. ^ Benjamin Franks; Nathan Jun; Leonard Williams Anarchism: A Conceptual Approach. — Taylor & Francis, 2018. — С. 104. — ISBN 978-1-317-40681-5. — «Anarchism can be defined in terms of a rejection of hierarchies, such as capitalism, racism or sexism, a social view of freedom in which access to material resources and liberty of others as prerequisites to personal freedom […].».
  3. ^ Eckstein, Arthur M.; et al. (8 September 2020). «Anarchy». Encyclopedia Britannica Online. Retrieved 16 September 2020.
  4. ^ Lechner, Silviya (November 2017). «Anarchy in International Relations». International Studies Association. Oxford University Press: 1—26. doi:10.1093/acrefore/9780190846626.013.79. ISBN 978-0-19-084662-6.
  5. ^  Sheehan, Sean Anarchism. — London: Reaktion Books, 2003. — P. 85. — ISBN 1-86189-169-5
  6. ^  Suissa, Judith Anarchism and Education: a Philosophical Perspective. — Routledge, 2006. — P. 7. — ISBN 0-415-37194-5
  7. ^  Mclaughlin, Paul Anarchism and Authority: A Philosophical Introduction to Classical Anarchism. — Aldershot: Ashgate, 2007. — P. 59. — ISBN 978-0754661962
  8. ^  Mclaughlin, Paul Anarchism and Authority: A Philosophical Introduction to Classical Anarchism. — Aldershot: Ashgate, 2007. — P. 28. — ISBN 978-0754661962
  9. ^  McLaughlin, Paul Anarchism and Authority: A Philosophical Introduction to Classical Anarchism. — AshGate. — P. 1. — ISBN 9780754661962. Цытата: Authority is defined in terms of the right to exercise social control (as explored in the «sociology of power») and the correlative duty to obey (as explored in the «philosophy of practical reason»). Anarchism is distinguished, philosophically, by its scepticism towards such moral relations — by its questioning of the claims made for such normative power — and, practically, by its challenge to those «authoritative» powers which cannot justify their claims and which are therefore deemed illegitimate or without moral foundation.
  10. ^  Woodcock, George Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. — World Publishing Company, 1962. — P. 9.
  11. ^  Brown, L. Susan The Politics of Individualism: Liberalism, Liberal Feminism and Anarchism. — Black Rose Books Ltd. Publishing, 2002. — P. 106.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Achim von Borries, Ingeborg Weber-Brandies (Hrsg.): ANARCHISMUS — Theorie, Kritik, Utopie. Verlag Graswurzelrevolution, Nettersheim 2007, ISBN 978-3-939045-00-7. (Textsammlung). Buchvorstellung auf graswurzel.net.
  • Harold Barclay, Jochen Schmück, Cornelia Krasser, Cornelia Kasteleiner: Völker ohne Regierung: Eine Anthropologie der Anarchie. Lib абertad Verlag, 1985. ISBN 3-922226-10-8.
  • Pierre Clastres, Karl Markus Michel, Jürgen Habermas, Dieter Henrich, Jacob Taubes, Eva Moldenhauer: Staatsfeinde. Studien zur politischen Anthropologie. 1. Auflage. Suhrkamp Verlag, 1976, ISBN 3-518-06397-9.
  • Bernd Drücke: Zwischen Schreibtisch und Straßenschlacht? Anarchismus und libertäre Presse in Ost- und Westdeutschland. Verlag Klemm & Oelschläger, Ulm 1998, ISBN 3-932577-05-1.
  • Meyer Fortes, Edward E. Evans-Pritchard (Hrsg.): African Political Systems. Oxford 1940.
  • Gruppe Gegenbilder: Autonomie und Kooperation. SeitenHieb-Verlag, Reiskirchen 2005, ISBN 3-86747-001-4.
  • Robert Graham (Hrsg.): ANARCHISM. A Docoumentray History of Libertarian Ideas.
    • Volume 1: From Anarchy to Anarchism (300CE to 1939). Black Rose Books, Montreal/ New York/ London 2005, ISBN 1-55164-250-6. Inhaltsübersicht auf blackrosebooks.net.
    • Volume 2: The Emergence of the New Anarchism (1939—1977). Inhaltsübersicht Black Rose Books, Montreal/ New York/ London 2008, ISBN 978-1-55164-310-6.
    • Volume 3: The Birth of 21st Century Anarchism (1977—2009).
  • Gustav Landauer: Internationalismus. Ausgewählte Schriften Band 1. Hg. Siegbert Wolf. Verlag Edition AV, Lich 2008, ISBN 978-3-936049-96-1.
  • Rüdiger Haude, Thomas Wagner: Herrschaftsfreie Institutionen: Studien zur Logik ihrer Symbolisierungen und zur Logik ihrer theoretischen Leugnung. Nomos, Baden-Baden 1999, ISBN 3-7890-5955-2.
  • Fritz Kramer, Christian Sigrist: Gesellschaften ohne Staat I. Gleichheit und Gegenseitigkeit. Europäische Verlagsanstalt, Hamburg 1983, ISBN 3-434-46006-3.
  • Fritz Kramer, Christian Sigrist: Gesellschaften ohne Staat II. Genealogie und Solidarität. Europäische Verlagsanstalt, Hamburg 1987, ISBN 3-434-46020-9.
  • Silke Lohschelder (Hrsg.): AnarchaFeminismus. Auf den Spuren einer Utopie. Münster 2000, ISBN 3-89771-200-8.
  • Thomas Paine: Common Sense. Verlag Reclam, Ditzingen 1982, ISBN 3-15-007818-0.
  • Michel Ragon: Das Gedächtnis der Besiegten. (Roman), Verlag Edition AV, Lich 2006, ISBN 3-936049-66-1.
  • Christian Sigrist: Regulierte Anarchie: Untersuchungen zum Fehlen und zur Entstehung politischer Herrschaft in segmentären Gesellschaften Afrikas. 3. Auflage. Europäische Verlagsanstalt, Hamburg 1994, ISBN 3-434-46216-3.
  • Was ist eigentlich Anarchie? — Einführung in Theorie und Geschichte des Anarchismus. Karin Kramer Verlag, Berlin 2003, ISBN 3-87956-700-X.
  • Horst Stowasser: ANARCHIE! Idee, Geschichte, Perspektiven. Edition Nautilus, Hamburg 2007, ISBN 978-3-89401-537-4.
  • Horst Stowasser: Freiheit pur. Die Idee der Anarchie, Geschichte und Zukunft. Eichborn Verlag, Frankfurt (Main) 1995, ISBN 3-8218-0448-3 «Freiheit pur» als 2007 überarbeitete und erweiterte pdf
  • Nicolas Walter: Betrifft: Anarchismus. Leitfaden in die Herrschaftslosigkeit. (mit Bibliographie anarchistischer Literatur), Libertad Verlag, Berlin (jetzt: Potsdam) 1984, ISBN 3-922226-03-5.
  • Michael Wilk: Macht, Herrschaft, Emanzipation. Trotzdem Verlag, 1999, ISBN 3-931786-16-1. Online=michael-wilk.info
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Анархія&oldid=2441980»