Прагляд крыніцы для Адам Багдановіч

{{Цёзкі}}
{{Асоба
| імя                 = Адам Багдановіч
| партрэт             = Adam Bagdanovich.jpg
| памер               = 230пкс
| апісаньне           = 
| імя пры нараджэньні = 
| род дзейнасьці      = этнограф, фальклярыст, мэмуарыст
| грамадзянства       = {{Сьцягафікацыя|Расейская імпэрыя}}</br>{{Сьцягафікацыя|СССР|1936}}
| падданства          = 
| бацька              = Юры Лук'янавіч Багдановіч
| маці                =
| жонка               = Марыя Апанасаўна Мякота
| дзеці               = [[Максім Багдановіч]]
| узнагароды          = 
| сайт                = 
| дадаткова           = 
}}
'''Ада́м Яго́равіч Багдано́віч''' (1 красавіка 1862, паводле іншых зьвестак 6 красавіка 1862, [[мястэчка]] [[Халопенічы]], цяпер [[Крупскі раён]], [[Менская вобласьць]], [[Беларусь]]  — 1940, Яраслаўль, цяпер Расея) — беларускі этнограф, фальклярыст, мэмуарыст.

Бацька паэта [[Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]].

== Жыцьцяпіс ==
Навучаўся ў пачатковай школе ў Халопенічах і ў [[Менск]]у. У 1882 скончыў [[Нясьвіская настаўніцкая сэмінарыя|Нясьвіскую настаўніцкую сэмінарыю]]. 3 1885 працаваў загаднікам менскай пачатковай вучэльні ў Менску, адзін з кіраўнікоў менскага гуртку «Народная воля». 3 1892 служыў у [[Гародня|гарадзенскім]] аддзяленьні Сялянскага банку. Карэспандэнт-супрацоўнік вядомага фальклярыста [[Павал Шэйн|Паўла Шэйна]]. У 1896 пераведзены па службе ў [[Ніжні Ноўгарад]], а ў 1907 — У [[Яраслаўль]], дзе кіраваў аддзяленьнем Сялянскага банку. 3 1886 выступаў у беларускім пэрыядычным друку з артыкуламі па гісторыі і этнаграфіі.

[[Файл:Сям'я Багдановічаў.jpg|значак|240пкс|зьлева|Адам і Марыя Багдановічы з сынамі]]
Найбольш вядомыя і каштоўныя яго этнаграфічныя працы: «Нарыс становішча жанчыны ў сялянскім асяродзьдзі беларускага краю» (1886), «Пра жанчыну», манаграфія «Перажыткі старажытнага сьветасузіраньня ў беларусаў» ([1895). Шмат [[год|рокаў]] працаваў над двухтомнай манаграфіяй «Мова зямлі. Утварэньне водарачных імёнаў і што ад іх паходзяць». Падрыхтаваў працу «Этнічны склад беларускага народу» і іншыя.

У 1920—1931 гадах загадваў навуковай бібліятэкай Яраслаўскага дзяржаўнага музэю. Адначасова выкладаў гісторыю культуры ў мастацкім, музычным і тэатральным тэхнікумах. У 1932-м арыштаваны [[КДБ|Дзяржаўнай палітычнай управай]] на 3 тыдні. Быў вызвалены па хадайніцтве Кацярыны Пешкавай, бо быў сябрам яе мужа [[Максім Горкі|Максіма Горкага]]. Вёў ліставаньне зь дзеячамі беларускай і расейскай культуры. Напісаў успаміны пра Максім Горкага, яго сына Максіма і [[Фёдар Шаляпін|Фёдара Шаляпіна]]. 3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Адама Багдановіча прадугледжвалася «спальваць»<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Алесь Лукашук]].|загаловак=Мова гарыць (Загад № 33)|спасылка=http://imperiaduhu.by/gistoryia/gist-novychas/novy%20-20-1-BSSR/novy-20-1-BSSR/mova-garyc.html|выданьне=[[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]|тып=часопіс|год=1996|нумар=3|старонкі=76—91|issn=0236-1019}}</ref>.

=== Сям’я ===
Нарадзіўся ў [[Халопенічы|Халопенічах]] у сям’і Юрыя (Ягора) Лук’янавіча Багдановіча і яго жонкі Анэлі, народжанай Асьмак. У маленстве насіў імя Адольф (Адоль, Адолік). Імя Адам атрымаў у 16 гадоў, пры аднаўленьні дакумэнтаў у праваслаўнай кансысторыі. У яго выхаваньні брала ўдзел бабка [[па кудзелі]] [[Рузаля Асьмак]] — варажбітка і казачніца, ад якой Багдановіч завучыў народныя казкі і на якую пазьней спасылаўся як на крыніцу сваіх ведаў аб народных [[Павер’е|павер’ях]]. У 1888 годзе ажаніўся з Марыяй Апанасаўнай Мякотай (1869—1896). Яны былі матэрыяльна забясьпечаныя. Адам зарабляў да 1500 рублёў у год пры гатовай кватэры з ацяпленьнем і асьвятленьнем, якая разьмяшчалася на [[Траецкае прадмесьце|Траецкай гары]] на Аляксандраўскай вуліцы ў доме Карказовіча, што ў двары, на 2-м паверсе. У той час у ім месьцілася 1-я прыходзкая вучэльня і настаўніцкія кватэры. Пазьней гэта быў дом 25 (цяпер тут частка [[Вуліца Максіма Багдановіча (Менск)|вуліцы Багдановіча]] насупраць сквэру каля [[Вялікі тэатар Беларусі|Тэатру опэры і балету]]. 6 (18) сакавіка 1890 у сям’і нарадзіўся першынец — Вадзім, а 27 лістапада (9 сьнежня) 1891 году — другі сын [[Максім Багдановіч|Максім]]. З 1892 году Адам Багдановіч служыў у [[Горадня|Гарадзенскім]] аддзяленьні [[Сялянскі пазямельны банк|Сялянскага пазямельнага банка]]. Быў карэспандэнтам вядомага фальклярыста [[Павал Шэйн|Паўла Шэйна]]. Некаторы час кіраваў публічнай бібліятэкай.
[[Файл:Portrait of Adam Bahdanovich by Fedor Pankov from Yaroslavl Art Museum.jpg|значак|230пкс|Партрэт Адама Багдановіча. Мастак Фёдар Панкоў. [[Яраслаўскі мастацкі музэй]].]]
У Гародні сям’я жыла на ўскраіне гораду, на Садовай вуліцы. Тут 14 (26) лістапада 1894 году нарадзіўся трэці сын — Леў, а ў траўні 1896 году — дачка Ніна. Неўзабаве пасьля родаў дачкі хвароба Марыі Апанасаўны ўзмацнілася, і хутка [[сухоты]] сталі прычынай яе сьмерці. Празь некалькі тыдняў пасьля сьмерці жонкі, у лістападзе 1896 году быў пераведзены па службе ў [[Ніжні Ноўгарад]]. Маці дзецям замяніла цётка [[па мячы]] Марыя Ягораўна Багдановіч, але самая малодшая дачка Ніна не дажыла і да году.
[[Файл:Адам Ягоравіч Багдановіч з Аляксандрай Паўлаўнай Волжынай.jpg|значак|240пкс|зьлева|Адам Ягоравіч Багдановіч з Аляксандрай Паўлаўнай Волжынай]]
У Ніжнім Ноўгарадзе ў Адама Багдановіча завязаліся сяброўскія адносіны з [[Максім Горкі|Максімам Горкім]], зь якім яны неўзабаве парадніліся, ажаніўшыся зь сёстрамі — [[Кацярына Пяшкова|Кацярынай]] (Горкі) і Аляксандрай (Багдановіч) Волжыных. Адам Багдановіч узяў шлюб з Аляксандрай у пачатку 1899 году, у канцы таго ж году яна памерла ад родаў, пакінуўшы яшчэ аднаго [[Сірата|сірату]] — сына Аляксандра, які рос у сям’і Максіма Горкага і памёр у Крыме ад [[дызэнтэрыя|дызэнтэрыі]] ў 4-гадовым веку.

У 1908 годзе сям’я пераехала ў Яраслаўль. Сужыхаркай Адама Багдановіча стала сястра яго першай жонкі Аляксандра Апанасаўна Мякота. У іх нарадзілася яшчэ пяцёра сыноў — Павал, Аляксей, Вячаслаў, Мікалай і Раман. Памёр у Яраслаўлі ў 1940 годзе.

== Памяць ==
У 1998 годзе ў [[Халопенічы|Халопенічах]] усталявалі [[помнік Адаму Багдановічу]] (скульптар [[Уладзімер Лятун]], архітэктары [[С. Малюк]], [[Юры Казакоў]]).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* [http://kamunikat.org/download.php?item=9781-1.pdf&pubref=9781 «Пережитки древняго міросозерцанія у белоруссовъ»]
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Багдановіч, Адам}}
[[Катэгорыя:Беларускія этнографы]]
[[Катэгорыя:Беларускія фальклярысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія мэмуарысты]]