Прагляд крыніцы для Аб неіснаваньні Бога

{{Літаратурны твор
 |Назва-арыгінал=De non existentia Dei
 |Напісаны=[[1674]]
 |Публікацыя=[[1957]]
 |Выдавецтва=Euhemer. Przegląd religioznawczy
 |Жанр=[[Філязофія|філязофскі]] трактат
 |Колькасьць старонак=530
}}
«'''Аб неіснаваньні Бога'''» ({{Мова-la|De non existentia Dei}}) — трактат [[берасьце]]йскага філёзафа [[Казімер Лышчынскі|Казімера Лышчынскага]], напісаны лацінскай мовай, за які ў далейшым ён быў спалены.

== Гісторыя ==
Трактат быў напісаны пасьля таго, як Казімер пакінуў ордэн езуітаў. Ён складаўся з 530 старонак<ref>[http://www.ibrest.com/hrono.php#hrono116 Храналёгія. 4 сакавіка 1634.] — «[http://www.ibrest.com%7C Ibrest.com]»{{ref-ru}}</ref> у 15 сшытках<ref name="starbel.narod.ru">[https://web.archive.org/web/20160704222842/http://starbel.narod.ru/lyszcz/soob_lyszcz.htm Гістарычнае й падрабязнае паведамленьне аб зьняволеньні ў турму й сьмерці Казімера Лышчынскага.] — «[http://starbel.narod.ru%7C Starbel.narod.ru]»{{ref-ru}}</ref>. Трактат быў знойдзены ў доме Казімера Лышчынскага падчас ператрусу па даносе яго суседа Яна Бжоскага. Пасьля знаходкі трактата ён быў спалены. Захавалася ўсяго 5 фрагмэнтаў, выяўленых толькі ў 1957 годзе, сэнс якіх зводзіцца да [[Атэізм|адмаўленьня існаваньня Бога]] й абвінавачаньня клерыкалаў у «гашэньні сьвятла [[розум]]у». [[Бог]], мяркуючы па трактаце, не існуе, зьяўляючыся [[хімера]]й чалавечай [[Сьвядомасьць|сьвядомасьці]], якая выкарыстоўваецца [[Царква|царквой]] і [[дзяржава]]й у сваіх мэтах. [[Біблія]] напісана людзьмі, якія зь яе дапамогай падтрымліваюць зман. Пасьля знаходкі гэтых 5 фрагмэнтаў, яны былі апублікаваныя польскім філёзафам Анджэем Навіцкім у часопісе «Сьвет»<ref>''Nowicki A. Pięć'' fragmentów z dzieła «De non existentia Dei» Kazimierza Łyszczyńskiego (według rękopisu Biblioteki kórnickiej, № 443) // Euhemer. Przegląd religioznawczy. Z. 1, № 1, listopad-grudzień. Warszawa, 1957.{{ref-pl}}</ref>.

У 2015 годзе польскі пісьменьнік Ежы Кохан напісаў кнігу пад назвай ''«De non existentia Dei»'', дзе першым героем кнігі зьяўляецца Казімер Лышчынскі<ref>{{Капітэль|Kochan}}, 2015.</ref>

== Захаваныя фрагмэнты ==
Пераклад з латыні, апублікаваны ў «З гісторыі філязофскай і грамадзка-палітычнай думкі Беларусі» (перакладзена з расейскай на беларускую мову)<ref>Из истории философской и общественно-политической мысли Беларуси: Избранные произведения XVI – нач. XIX в. Мн., 1962. С. 285-286. Пер. с латыни.{{ref-ru}}</ref>: <blockquote>I. Заклінаем вас, о багасловы, імем вашага бога; хіба вы гэтым не гасіце сьвятло розуму, не адымаеце сонца ў сьвету, не куляеце зь нябёсаў вашага бога, калі вы прыпісваеце богу немагчымае, супярэчлівыя рысы і ўласьцівасьці бога (Лічбы ў дужках абазначаюць старонкі й радкі рукапісу).
II. Чалавек — стваральнік бога, а бог — тварэньне й стварэньне чалавечае. Такім чынам, людзі — творцы й стваральнікі багоў, і бог зьяўляецца не сапраўднай сутнасьцю, а [стварэньнем] розуму й да таго ж хімерычным; таму бог і хімера — адно й тое ж (11 / 32–36).

III. Рэлігія ўсталявана людзьмі нявернікамі, каб ім аддавалі ўшанаваньні… Вера ў бога ўведзена бязбожнікамі. Страх божы выкліканы ня маючымі страху для таго, каб [іх] баяліся. Вера, якую лічаць сьвятой, — гэта чалавечая выдумка. Вучэньне, ці то лягічнае, ці філязофскае, якое хвалюецца тым, што яно вучыць праўдзе пра Бога, ілжывае. І, наадварот, тое, што асуджана як ілжывае, ёсьць праўдзівае (11, 37 і 1–5).

IV. Ілжэмудрацы падманваюць просты народ, аблытваючы яго ілжывай верай у бога й падтрымліваюць яе такім чынам, што нават калі б мудрацы захацелі яго [народ] вызваліць з дапамогай ісьціны ад гэтага прыгнёту, то іх [г. зн. мудрацоў] душаць пры дапамозе [самога ж] народа (12, 6–10).

V. Аднак мы не знаходзім ні ў нас саміх, ні ў іншых гэтага загаду розуму, які ўмацоўвае нас у адкрыцці божым, бо калі б яно ў нас было, то ўсё б пагадзіліся, не сумняваліся й не пярэчылі б супраць пісаньні Майсея й Эвангельля (якое ілжыва) і не было б розных вынаходнікаў розных сэкт і іхных прыхільнікаў — магамэтан і г. д. Аднак аб гэтым ня ведаюць і падвяргаюць гэта сумневу, а таксама выказваюць супярэчлівыя меркаваньні ня толькі нядуманыя, але й мудрацы, якія шляхам правільнай развагі, гэтак жа як і я, даказваюць супрацьлеглае. Такім чынам, бога няма (12, 11–20 і 23).</blockquote><blockquote>''— Казімер Лышчынскі, «Аб неіснаваньні бога», 1674''</blockquote>

== Крытыка ==
Філёзаф-езуіт Ігнаці Францішак Запольскі ў лісьце ад 19 лістапада 1698 году так ахарактарызаваў філязофію Лышчынскага<ref>{{Cite web |url=http://starbel.narod.ru/lyszcz/zap_lyszcz.htm |title=Ігнаці Францішак Запольскі пра атэізм К. Лышчынскага. |accessdate=2016-07-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160704164811/http://starbel.narod.ru/lyszcz/zap_lyszcz.htm |archivedate=2016-07-04 |deadlink=yes }}{{ref-ru}}</ref>: <blockquote>«Варта заключыць, што гэты атэіст спадар Лышчынскі ўсё выводзіў з прыроды. Аснова памылкі гэтага атэіста адмоўная й станоўчая. Адмоўная: ён сьцьвярджаў і даказваў у сваіх пісаньнях, якія я чытаў і па загадзе найсьвятлейшага караля Яна III сьцісла выклаў у Гародню — „няма й ня можа быць ніякага доказу існаваньня Бога“; і ён стараўся вырашыць пытаньні, якія звычайна ставяцца ўсімі. Дадатнай асновай было тое, што Бог існуе, што сьцьвярджаецца й намі; яна ўключае складанасьці (заблытанасьці), зьвязаныя з таямніцай сьвятой Тройцы й свабоднымі дзеяньнямі Бога».</blockquote>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|год=2015|аўтар=Jerzy {{Капітэль|Kochan}}|назва=De non existentia Dei, czyli o nieistnieniu Boga|выданьне=1 выд|старонкі=245|старонак=512|isbn=978-83-7383-749-2|горад=[[Варшава]]}}

[[Катэгорыя:Літаратурныя творы Рэчы Паспалітай]]
[[Катэгорыя:Кнігі пра атэізм]]