Прагляд крыніцы для Ян Радзівіл «Барадаты»

{{Іншыя значэньні|Ян Радзівіл}}
{{Шляхціч
|Імя                 = Ян Радзівіл
|Лацінка             = Jan Radzivił
|Поўнае імя          = 
|Партрэт             = Jan Radzivił Baradaty. Ян Радзівіл Барадаты (XVII).jpg
|Шырыня партрэту     =
|Подпіс партрэту     = Ян Радзівіл «Барадаты»
|Герб                = POL COA Radziwiłł.svg
|Шырыня гербу        =
|Подпіс гербу        = Герб [[Трубы (герб)|Трубы]]
|Пасады              =
|Пачатак пэрыяду     =
|Заканчэньне пэрыяду = 
|Папярэднік          =
|Наступнік           =
|Імя пры нараджэньні =
|Нарадзіўся          = 
|Месца нараджэньня   =
|Памёр               = 
|Месца сьмерці       =
|Род                 = [[Радзівілы]] 
|Бацька              = [[Мікалай Радзівіл «Стары»]] 
|Маці                = Соф’я з [[Манівіды|Манівідаў]]
|Жонка               = Альжбета з [[Гаштольды|Гаштольдаў]]<br>Ганна з [[Кішкі (род)|Кішкаў]]<br>Багдана з [[Лукомскія|Лукомскіх]]
|Дзеці               = ''ад 2-га шлюбу'': [[Мікалай Радзівіл «Чорны»|Мікалай]], [[Ян Радзівіл (1516—1551)|Ян]], Ганна <br> ''ад 3-га шлюбу'': Соф'я
|Рэгаліі             =
|Колер               =
|Колер загалоўку     =
}}
'''Ян Радзівіл''' (мянушка '''«Барадаты»'''; каля 1474 — 1522) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Маршалак дворны літоўскі|Маршалак гаспадарскі]] (1499—1514) і [[Маршалкі вялікія літоўскія|земскі]] (1514—1522), [[кашталян троцкі]] (1522). Заснавальнік [[Алыка|алыцка]]-[[Нясьвіж|нясьвіскай]] лініі роду [[Радзівілы|Радзівілаў]].

Валодаў [[Нягневічы|Нягневічамі]] і [[Лахва]]й на [[Наваградзкі павет|Наваградчыне]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітавам]] на [[Слонімскі павет|Слонімшчыне]], [[Узда|Уздой]] на [[Менскі павет|Меншчыне]], [[Алыка]]й на [[Валынь|Валыні]], а таксама маёнткамі на тэрыторыі сучаснай [[Летува|Летувы]]. Быў [[староста]]м [[Вількійскае староства|вількійскім]] (1495—1501) і [[Слонімскае староства|слонімскім]] (з 1505).

== Біяграфія ==
З шляхецкага роду [[Радзівілы|Радзівілаў]] гербу [[Трубы (герб)|Трубы]], сын [[Мікалай Радзівіл «Стары»|Мікалая «Старога»]], [[Ваяводы віленскія|ваяводы віленскага]] і [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлера вялікага літоўскага]], і Соф’і з [[Манівіды|Манівідаў]]. Меў братоў [[Мікалай Радзівіл (1470—1521)|Мікалая]], князя [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] на [[Гонядзь|Гонядзях]] і [[Мядзел]]ах<ref name="pawet">Рудзкі Э. Барбара Радзівілянка — другая жонка Жыгімонта Аўгуста / Пераклад з: Edward Rudzki. Polskie Krolowie. Zony Piastow i Jagiellonow. — W-wa, 1985 // «Спадчына» № 5, 1994. — {{Спасылка | url = http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/policies/radziwill_b/Барбара_Радзівіл,_вялікая_княгіня_літоўская_і_каралева_польская.html#3| загаловак = Эл. рэсурс www.pawet.net| дата = 8 кастрычніка 2010}}</ref>, ваяводу віленскага і канцлера вялікага літоўскага, [[Войцех Радзівіл|Войцеха]], [[Біскуп віленскі|біскупа віленскага]], [[Юры Радзівіл Геркулес|Юрыя]], гетмана вялікага літоўскага, і сястру [[Ганна Радзівіл|Ганну]], жонку [[Конрад III Руды|Конрада III Рудога]], апошнюю ўдзельную [[Мазовія|мазавецкую]] княгіню<ref name="pawet"/>.

{{Падвойная выява|зьлева|Jan Radzivił Baradaty. Ян Радзівіл Барадаты (1733-37).jpg |120|Alžbieta Radzivił (Gaštold). Альжбета Радзівіл (Гаштольд) (1733-37).jpg|120|Ян Радзівіл і яго жонка Альжбета Гаштольд. Невядомы мастак, 1733—37 гг.}}

Юнаком трапіў у [[Кракаў]] на выхаваньне, якое атрымліваў пры каралеўскім двары. Набліжаны да [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Аляксандар Казімеравіч|Аляксандра]], спрыяў ягонаму абраньню ў 1501 годзе каралём польскім, падпісаў акт [[Мельніцкая унія|Мельніцкай уніі]] (1501 год). Пазьней падтрымліваў палітыку Аляксандра, скіраваную на скасаваньне мельніцкіх дамоўленасьцяў.

У 1505 годзе атрымаў ад вялікага князя [[Слонімскае староства]], пачаў будаваць замак у [[Слонім]]е.

Браў удзел у [[Клецкая бітва|Клецкай бітве]] 1506 году, а таксама ў бітве пад Вішняўцом 1512 году<ref name="sp">{{Літаратура/Нясьвіж і Радзівілы (2007)|к}} [https://web.archive.org/web/20101202044032/http://jivebelarus.net/history/faces/jan-radziwill-bearded.html]</ref>.

Ачольваў пасольства ў [[Масква|Маскву]] ў 1507 і 1508 гадох. Браў удзел у [[вайна Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княства Літоўскім (1512—1522)|вайне з Маскоўскай дзяржавай]] (1512—1522).

У 1499 годзе атрымаў [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|урад]] маршалка гаспадарскага, у 1514 годзе — маршалка земскага. У 1522 годзе стаў кашталянам троцкім.

Першы раз ажаніўся ў 1492 годзе з Альжбетай (пам. 1502), дачкой ваяводы троцкага і маршалка земскага [[Марцін Гаштольд|Марціна Гаштольда]]<ref>Pietkiewicz K. Radziwiłł Jan h. Trąby (ok. 1474—1522) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. — Tom XXX/1, zeszyt 124. S. 192.</ref>. Меў зь ёй 2 дачок і 3 сыноў<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 500.</ref>, якія аднак памерлі ў раньнім веку. Другі раз ажаніўся з Ганнай, дачкой маршалка вялікага літоўскага [[Станіслаў Кішка|Станіслава Кішкі]]. У гэтым шлюбе меў 2 сыноў і дачку. Трэці раз пабраўся шлюбам з Багданай Лукомскай, зь якой меў дачку. У другім і трэцім шлюбах нарадзіліся дзеці: 
* [[Мікалай Радзівіл «Чорны»|Мікалай «Чорны»]] (1515—1565), канцлер вялікі літоўскі і ваявода віленскі
* [[Ян Радзівіл (1516—1551)|Ян]] (1516—1551), крайчы вялікі літоўскі
* Ганна (пам. 1554), жонка Мікалая Кезгайлы і Станіслава Кішкі
* Соф’я (пам. 1541), жонка Шчаснага Ільлініча

У 1522 годзе прадчуваючы блізкую сьмерць, пакінуў тэстамэнт, у якім прасіў [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] ўзяць апеку над ягонай сям’ёй. Існуе меркаваньне, што яго атруцілі<ref name="sp"/>.

== Галерэя ==
<gallery caption="Іканаграфія Яна Радзівіла «Барадатага»" widths="150" heights="150" class="center">
Jan Radzivił Baradaty. Ян Радзівіл Барадаты (1646-53).jpg|Невядомы мастак, {{nowrap|1646—53 гг.}}
Jan Radzivił Baradaty. Ян Радзівіл Барадаты (1730).jpg|Невядомы мастак, каля 1709 г.
Jan Radzivił Baradaty. Ян Радзівіл Барадаты (H. Lajbovič, 1758).jpg|З альбома «[[Выявы роду Радзівілаў]]». [[Гірш Ляйбовіч|Г. Ляйбовіч]], 1758 г.
Jan Radzivił Baradaty. Ян Радзівіл Барадаты (M. Starkman, 1857).jpg|М. Старкман, 1857 г.
</gallery>

У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт невядомага мастака XVII ст. зь Нясьвіскай партрэтнай галерэі, які цяпер захоўваецца ў [[Нацыянальны мастацкі музэй Беларусі|Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Нясьвіж і Радзівілы (2007)}}

{{Маршалкі вялікія літоўскія}}
{{Маршалкі надворныя літоўскія}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Радзівіл, Ян «Барадаты»}}
[[Катэгорыя:Радзівілы|Ян «Барадаты»]]
[[Катэгорыя:Маршалкі гаспадарскія]]
[[Катэгорыя:Старосты слонімскія]]