Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі

Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі
Эмблема
Даведка
Скарот	ФСБ Расеі
Позва	Дзяржава, законнасьць і гонар
Папярэднік	Фэдэральная служба контарвыведкі Расеі
Дата ўтварэньня	3 красавіка 1995 (30 гадоў таму)
Від	ведамства
Праўны стан	выканаўчы орган
Задача	супрацьвыведка
Сядзіба	Цэнтральная адміністрацыйная акруга, Мяшчанскі раён, вул. Вялікая Лубянка, д. 1
Месцазнаходжаньне	Масква
Каардынаты	55°45′40″ пн. ш. 37°37′33″ у. д.
Дзейнічае ў месцах	Расея
Службовыя мовы	расейская
Старшыня	Аляксандар Бортнікаў
1-я намесьнікі	Уладзімер Кулішоў, Сяргей Каралёў
Статс-сакратар	Аляксандар Купражкін
Кіраўнік апарату Нацыянальнага антытэрарыстычнага камітэту	Ігар Сіроткін
Управа	Калегія
Галоўная ўправа	прэзыдэнт Расеі
Дадатак
Зьвязаныя службы	Памежная служба ФСБ Расеі, Акадэмія крыптаграфіі Расейскай Фэдэрацыі
Гадавы бюджэт	106 628 766 200 ₽
Расходы	▲106,628 млрд рас.руб. (2023 год; 1,188 млрд $)
Колькасьць работнікаў	347 900 (1992 год)
Старонка ў сеціве	fsb.ru
Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі ў Вікісховішчы

Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі — ведамства ўраду Расеі, заснаванае ў красавіку 1995 году на аснове Фэдэральнай службы контарвыведкі Расеі.

Паводле 1-га артыкула Закону 1995 году «Аб Фэдэральнай службе бясьпекі», яе дзейнасьцю кіраваў прэзыдэнт Расеі, які прызначаў кіраўніка ФСБ. Згодна з 3-м артыкулам пры ФСБ дзейнічала Акадэмія крыптаграфіі Расейскай Фэдэрацыі (Заходняя адміністрацыйная акруга Масквы, Ярцаўская вуліца, дом 30), статут якой зацьвярджаў прэзыдэнт Расеі. У 8-м артыкуле згадвалася, што асноўнымі кірункамі дзейнасьці ФСБ былі: супрацьвыведка, барацьба з тэрарызмам і злачыннасьцю, выведка, памежная ахова і забесьпячэньне весткавай бясьпекі.

Будова

На 2025 год у склад Фэдэральнай службы бясьпекі Расеі ўваходзілі:

• Памежная служба ФСБ Расеі;
• Кіраўніцтва справамі (Цэнтральная адміністрацыйная акруга Масквы, вул. Кузьнецкі мост, дом 22)
• 5 асяродкаў — 1) грамадзкіх сувязяў (Цэнтральная адм.акруга, вул. Вялікая Лубянка, дом 1), 2) антытэрарыстычны спэцпрызначэньня, 3) адмысловай тэхнікі, 4) апэратыўна-тэхнічных захадаў (АТЗ), 5) ліцэнзаваньня, засьведчаньня і абароны дзяржаўнай таямніцы;
• Дэпартамэнт вайсковай контарвыведкі;
• 4 управы — 1) вайскова-мэдычная, 2) сьледчая, 3) міжнароднай супрацы, 4) радыёконтарвыведкі;
• Акадэмія ФСБ Расеі (Заходняя адміністрацыйная акруга, Мічурынскі праспэкт, дом 70).

Абавязкі

Паводле 12-га артыкула Закону «Аб Фэдэральнай службе бясьпекі» 1995 году, органы ФСБ Расеі былі абавязаныя:

1. апавяшчаць прэзыдэнта і старшыню Ўраду Расеі і на іх даручэньне фэдэральныя органы дзяржаўнай улады, а таксама такія органы суб'ектаў фэдэрацыі пра пагрозы бясьпецы Расеі;
2. выяўляць, папярэджваць, спыняць выведку адмысловых службаў замежных дзяржаў і асобаў, накіраваную на нанясеньне шкоды бясьпецы Расеі;
3. здабываць выведвальныя зьвесткі ў зацікаўленасьцях бясьпекі Расеі і павышэньня яе гаспадарчых, навукова-тэхнічных і абаронных магчымасьцяў;
4. выяўляць, папярэджваць, спыняць і раскрываць злачынствы ў галіне бясьпекі, вышукваць адпаведных злачынцаў і падазраваных;
5. выяўляць, папярэджваць, спыняць, раскрываць і расьсьледаваць тэрарыстычныя акты, якія рыхтуюцца, учыняюцца і ўчыненыя, а таксама здабываць зьвесткі аб падзеях і дзеяньнях, якія ствараюць пагрозу тэрарызму;
6. распрацоўваць і ажыцьцяўляць ва ўзаемадзеяньні зь іншымі дзяржаўнымі органамі захады па барацьбе з карупцыяй, незаконным абаротам зброі і наркатычных сродкаў, кантрабандай, дзейнасьцю незаконных узброеных фармаваньняў, злачынных групаў, асоб і грамадзкіх аб'яднаньняў, якія ставяць за мэту гвалтоўнае зьмяненьне канстытуцыйнага ладу Расеі;
7. забясьпечваць бясьпеку ва Ўзброеных сілах Расеі, іншых войсках, вайсковых фармаваньнях, іх органах кіраваньня і ў органах, у якіх фэдэральным законам прадугледжана вайсковая служба, у органах унутраных справаў, Дзяржаўнай супрацьпажарнай службе, мытных органах і органах па кантролі за абаротам наркатычных сродкаў і псыхатропных рэчываў;
8. забясьпечваць бясьпеку пабудоваў абароннай галіны, атамнай энэргетыкі, перавозак і сувязі, жыцьцезабесьпячэньня буйных гарадоў і прамысловых асяродкаў, іншых стратэгічных пабудоваў, а таксама бясьпеку ў галіне касьмічных даследаваньняў, пераважных навуковых распрацовак;
9. забясьпечваць бясьпеку фэдэральных органаў дзяржаўнай улады і адпаведных органаў суб'ектаў фэдэрацыі;
10. браць удзел у распрацоўцы і ажыцьцяўленьні абароны дзяржаўных таямніцаў, сачыць за іх захаванасьцю ў дзяржаўных органах, вайсковых фармаваньнях, на прадпрыемствах і ва ўстановах незалежна ад формы ўласнасьці, дапускаць упаўнаважаных грамадзянаў да дзяржаўных таямніцаў;
11. ахоўваць бясьпеку ўстановаў і грамадзянаў Расеі за мяжой ва ўзаемінах са Службай вонкавай выведкі Расеі;
12. абараняць і ахоўваць дзяржаўную мяжу Расеі і гаспадарчыя зацікаўленасьці Расеі ў памежных землях, а таксама ахоўаць марскія біялягічныя багацьці;
13. забясьпечваць бясьпеку прадстаўніцтваў замежных дзяржаваў у Расеі ва ўзаемадзеяньні з органамі ўнутраных справаў;
14. браць удзел у забесьпячэньні бясьпекі грамадзка-палітычных і рэлігійных масавых мерапрыемстваў сумесна зь іншымі дзяржаўнымі органамі;
15. весьці ўлік радыёдадзеных і радыёвыпраменьваньняў перадавальных радыёэлектронных сродкаў, выяўляць іх радыёвыпраменьваньні ў Расеі, калі тыя ўяўляюць пагрозу бясьпецы Расеі і выкарыстоўваюцца супрацьпраўна;
16. браць удзел у рашэньнях наконт прыёму ў грамадзянства Расеі і выхаду зь яго, уезду ў Расею і выезду за мяжу, а таксама ладу знаходжаньня замежнікаў і асобаў без грамадзянства ў Расеі;
17. падтрымліваць мабілізацыйную гатоўнасьць органаў ФСБ Расеі;
18. ажыцьцяўляць прафэсійную асьвету.

Правы

Згодна з 13-м артыкулам Закону «Аб Фэдэральнай службе бясьпекі» 1995 году, органы ФСБ Расеі мелі права:

1. таемна ўсталёўваць супрацу са згоднымі асобамі;
2. праводзіць апэратыўны вышук з выяўленьнем, папярэджаньнем, спыненьнем і раскрыцьцём шпіянажу, арганізаванай злачыннасьці, карупцыі, незаконнага абароту зброі і наркатычных сродкаў, кантрабанды, якія ўяўляюць пагрозу бясьпецы Расеі, і злачынстваў у галіне бясьпекі, дзейнасьці незаконных узброеных фармаваньняў, злачынных групаў, асобаў і грамадзкіх аб'яднаньняў, якія ставяць за мэту гвалтоўнае зьмяненьне канстытуцыйнага ладу Расеі;
3. пранікаць у адмысловыя службы замежных дзяржаваў, якія праводзяць выведку на шкоду бясьпецы Расеі, а таксама ў злачынныя групы;
4. ажыцьцяўляць дазнаньне і папярэдняе сьледства ў справах аб злачынствах у галіне бясьпекі;
5. выконваць шыфраваньне ў органах ФСБ Расеі, наглядаць за выкананьнем таемнасьці пры абыходжаньні з шыфраванымі зьвесткамі ў шыфравальных падразьдзяленьнях дзяржаўных органаў, прадпрыемстваў і ўстановаў незалежна ад формы ўласнасьці;
6. выкарыстоўваць у службовых мэтах сродкі сувязі, якія належаць дзяржаўным прадпрыемствам і ўстановам, а ў безадкладных выпадках — прыватным прадпрыемствам і ўстановам, як і грамадзкім аб'яднаньням і грамадзянам Расеі;
7. выкарыстоўваць у безадкладных выпадках сродкі перавозак прадпрыемстваў і установаў незалежна ад формы ўласнасьці, грамадзкіх аб'яднаньняў і грамадзянаў для прадухіленьня злачынстваў, перасьледу і затрыманьня злачынцаў і падазраваных, дастаўкі грамадзянаў у лякарню пры патрэбе хуткай лекарска дапамогі, а таксама для праезду да месца здарэньня;
8. бесьперашкодна ўваходзіць у жылыя памяшканьні, на прыналежныя грамадзянам зямельныя дзялянкі, на землі і ў памяшканьні прадпрыемстваў і ўстановаў незалежна ад формы ўласнасьці ў выпадку, калі ёсьць дастатковыя падставы меркаваць, што там учыняюць або ўчынілі небяспечнае грамадзтву дзеяньне ў галіне бясьпекі, а таксама ў выпадку перасьледу асобаў, якія падазраюцца ва ўчыненьні такога дзеяньня, калі прамаруджваньне можа паставіць пад пагрозу жыцьцё і здароўе грамадзянаў;
9. правяраць у грамадзянаў і службовых асобаў пасьведчаньні асобы, калі ёсць дастатковыя падставы падазраваць іх ва ўчыненьні злачынства;
10. ажыцьцяўляць адміністрацыйнае затрыманне асобаў, якія ўчынілі правапарушэньне, звязанае са спробай пранікненьня і пранікненьнем на ахоўныя землі асабліварэжымных пабудоваў і закрытых адміністрацыйна-тэрытарыяльных утварэньняў, а таксама правяраць у гэтых асобаў пасьведчаньні, атрымліваць ад іх тлумачэньні, ажыццяўляць асабісты надгляд і выняцьце іх рэчаў і дакумэнтаў;
11. уносіць у дзяржаўныя органы, управы прадпрыемстваў і ўстаноў незалежна ад формы ўласнасьці, а таксама ў грамадзкія аб'яднаньні абавязковыя для выкананьня прадстаўленьні аб прыбіраньні прычынаў і ўмоваў, якія садзейнічаюць пагрозам бясьпецы Расеі і ўчыненьню злачынстваў у галіне бяспекі;
12. атрымліваць на бязвыплатнай аснове ад дзяржаўных органаў, прадпрыемстваў і ўстановаў незалежна ад формы ўласнасьці зьвесткі, патрэбныя для выкананьня ўскладзеных на органы ФСБ абавязкаў;
13. ствараць прадпрыемствы, установы і падразьдзяленьні, патрэбныя для выкананьня ўскладзеных абавязкаў і забеспячэньня дзейнасьці органаў ФСБ;
14. ствараць падразьдзяленьні спэцпрызначэньня для выканання ускладзеных абавязкаў;
15. праводзіць крыміналістычныя экспэртызы і дасьледаваньні;
16. ажыццяўляць вонкавыя зносіны з адмысловымі службамі і праваахоўнымі органамі замежных дзяржаваў, абменьвацца зь імі на ўзаемнай аснове апэратыўнымі зьвесткамі, тэхнічнымі сродкамі, заключаць міжнародныя міжведамасныя дамовы Расеі;
17. накіроўваць афіцыйных прадстаўнікоў у замежныя дзяржавы па ўзгадненьні з адмысловымі службамі і праваахоўнымі органамі гэтых дзяржаваў дзеля павышэньня спраўнасьці барацьбы зь міжнароднымі злачынствамі;
18. забясьпечваць уласную бясьпеку, у тым ліку з прадухіленьнем пранікненьня адмысловых службаў замежных дзяржаваў, злачынных групаў і асоб з выкарыстаньнем тэхнічных сродкаў датычна абароненых дзяржаўных таямніцаў;
19. дазваляць сваім супрацоўнікам захоўваньне нашэньне табэльнай зброі і адмысловых сродкаў;
20. выкарыстоўваць у мэтах зашыфроўкі асобы сваіх супрацоўнікаў, ведамаснай прыналежнасьці іх падразьдзяленьняў, памяшканьняў і сродкаў дакумэнты іншых ведамстваў, прадпрыемстваў і ўстановаў;
21. праводзіць навуковыя дасьледаваньні праблемаў бясьпекі Расеі;
22. садзейнічаць прадпрыемствам і установам незалежна ад формы ўласнасьці ў распрацоўцы абароны камэрцыйнай таямніцы;
23. рыхтаваць кадры для адмысловых службаў замежных дзяржаваў, службаў бясьпекі прадпрыемстваў і ўстановаў незалежна ад формы ўласнасьці;
24. упарадкоўваць распрацоўку, вытворчасьць, збыт, выкарыстаньне шыфравальных сродкаў і абароненых зь іх выкарыстаньнем сетак сувязі ў Расеі, а таксама наданьне паслуг шыфраваньня зьвестак у Расеі, выяўленьне электронных прыладаў для негалоснага атрыманьня зьвестак у памяшканьнях і тэхнічных сродках;
25. наглядаць за ўладкаваньнем і ўвасабленьнем крыптаграфічнай і інжынэрна-тэхнічнай бяспекі весткава-сувязных сетак, сетак шыфраванай і ўтоенай сувязі, за выкананьнем парадку таемнасьці пры абыходжаньні з шыфраванымі зьвесткамі ў шыфравальных падраздзяленнях дзяржаўных органаў і арганізацый у Расеі і ў яе ўстановах за мяжой, а таксама за абаронай асабліва важных пабудоваў і тэхнічных сродкаў у іх ад уцечкі зьвестак па тэхнічных каналах;
26. браць удзел у вызначэнні парадку распрацоўкі, вытворчасьці, збыту, выкарыстаньня і абароны тэхнічных сродкаў апрацоўкі, захоўваньня і перадачы зьвестак абмежаванага доступу, прызначаных для выкарыстаньня ва ўстановах Расеі за мяжой;
27. забясьпечваць выяўленьне прыладаў перахопу зьвестак у асабліва важных пабудовах і тэхнічных сродках, прызначаных для выкарыстаньня ў фэдэральных органах дзяржаўнай улады.

Мінуўшчына

30 студзеня 1991 году Прэзыдыюм Вярхоўнага Савету Расейскай СФСР ухваліў Пастанову № 557-1. У адпаведнасьці з гэтай пастановай 31 студзеня 1991 году Савет міністраў Расейскай СФСР зацьвердзіў Пастанову № 66 «Аб пераўтварэньні Дзяржаўнага камітэту РСФСР па грамадзкай бясьпецы і ўзаемадзеньні зь Міністэрствам абароны СССР і КДБ СССР у Дзяржаўны камітэт РСФСР па абароне і бясьпецы». 5 траўня 1991 году Прызыдыюм Вярхоўнага Савету РСФСР ухваліў Пастанову № 1165-I «Аб пераўтварэньні Дзяржаўнага камітэту РСФСР па абароне і бясьпецы ў Дзяржаўны камітэт у справах абароны і Камітэт дзяржаўнай бясьпекі РСФСР», кіраваньне якімі ўсклалі на Прэзыдыюм Вярхоўнага Савету і Савет міністраў РСФСР.

6 траўня 1991 году старшыня Вярхоўнага Савету Расейскай СФСР Барыс Ельцын і старшыня Камітэту дзяржаўнай бясьпекі СССР Уладзімер Кручкоў падпісалі Пратакол аб утварэньні Камітэту дзяржаўнай бясьпекі Расейскай СФСР. 26 лістапада 1991 году расейскі прэзыдэнт Барыс Ельцын падпісаў Указ № 233 «Аб пераўтварэньні Камітэту дзяржаўнай бясьпекі РСФСР у Агенцтва фэдэральнай бясьпекі РСФСР». Цэнтральны апарат АФБ РСФСР склалі:

• 5 галоўных управаў — 1) выведкі, 2) супрацьвыведкі, 3) барацьбы з арганізіванай злачыннасьцю і карупцыяй, 4) інфармацыйна-аналітычная, 5) працы з асабістым складам;
• 10 управаў — 1) вайсковай супрацьвыведкі, 2) барацьбы з тэрарызмам, 3) вонкавай выведкі, 4) інспэктарская, 5) апэратыўна-тэхнічная, 6) сувязі, 7) сьледчая, 8) вайскова-мэдычная, 9) вайскова-будаўнічая, 10) гаспадарчая;
• 3 службы — 1) узаемінаў і каардынацыі з органамі бясьпекі Саюзу, уваходзячых у яго рэспублік і іншых дзяржаваў, 2) прававога забесьпячэньня, 3) эканамічная;
• 2 аддзелы — 1) уласнай бясьпекі, 2) апэратыўных фондаў;
• сакратарыят, асяродак грамадзкіх сувязяў і сьледчы ізалятар.

Згодна зь 1-м пунктам Часовага палажэньня аб АФБ РСФСР яго ўзначальваў генэральны дырэктар, які меў 7 намесьнікаў, у тым ліку аднаго першага. АФБ падначальвалася прэзыдэнту РСФСР і было падсправаздачным Вярхоўнаму Савету РСФСР. Згодна з 4-м пунктам прэзыдэнт РСФСР зацьвярджаў склад калегіі АФБ, у які ўваходзілі гендырэктар і ягоныя намесьнікі, начальнікі 4-х галоўных управаў — выведкі, супрацьвыведкі, барацьбы з арганізіванай злачыннасьцю і карупцыяй, інфармацыйна-аналітычнай, а таксама начальнікі 2-х управаў — барацьбы з тэрарызмам і інспэктарскай.

24 студзеня 1992 году прэзыдэнт Ельцын падпісаў Указ № 42 «Аб утварэньні Міністэрства бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі» на аснове АФБ РСФСР і Міжрэспубліканскай службы бясьпекі СССР. Пераўтварэньне мелі скончыць да 1 ліпеня 1992 году. Згодна з 3-м пунктам Указу міністру бясьпекі Расеі дазволілі мець 7 намесьнікаў, у тым ліку першага і намесьнікаў па Маскве і Маскоўскай вобласьці ды Санкт-Пецярбургу і Ленінградзкай вобласьці. Калегія Міністэрства мела складацца зь 17 чалавек. Штатную колькасьць супрацоўнікаў Міністэрства ўстанавілі ў памеры 137 900 чалавек, зь якіх 2800 прыпадала на цэнтральны апарат. Паводле 6-га пункту Часовага палажэньня аб Міністэрстве бясьпекі, прэзыдэнт Расеі прызначаў міністра бясьпекі. Згодна з 11-м пунктам камітэты Вярхоўнага Савету Расеі наглядалі за дзейнасьцю Міністэрства. 18 ліпеня 1992 году прэзыдэнт Ельцын падпісаў Указ № 789, якім павялічыў штат Міністэрства ў 2,5 разы да 347 900 чалавек з улікам 210 000 супрацоўнікаў Памежных войскаў Расеі, а штат яго цэнтральнага апарату павялічыў на 25 % да 3500 чалавек.

21 сьнежня 1993 годзе прэзыдэнт Ельцын падпісаў Указ № 2233 «Аб скасаваньні Міністэрства бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі і стварэньні Фэдэральнай службы контарвыведкі Расейскай Фэдэрацыі». Паводле 6-га пункту Ўказу, супрацоўнікі Міністэрства бясьпекі лічыліся часовымі службоўцамі ФСК да атэстацыі для залічэньня ў штат. У прэамбуле Ўказу адзначалася:

	Сыстэма органаў УНК-АДПУ-НКУС-НКДБ-МДБ-КДБ-МБ апынулася нерэфармавальнай. Прадпрынятыя ў апошнія гады спробы рэарганізацыі насілі ў асноўным вонкавы, касмэтычны характар. На гэты час стратэгічная канцэпцыя забесьпячэньня дзяржаўнай бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі ў Міністэрства бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі адсутнічае. Контарвыведвальная праца аслабленая. Сыстэма палітычнага вышуку закансэрваваная і лёгка можа быць узноўленая.
—Барыс Ельцын, Указ прэзыдэнта Расейскай Фэдэрацыі ад 21 сьнежня 1993 г. № 2233 «Аб скасаваньні Міністэрства бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі і стварэньні Фэдэральнай службы контарвыведкі Расейскай Фэдэрацыі»

3 красавіка 1995 году прэзыдэнт Ельцын падпісаў Закон «Аб органах Фэдэральнай службы бясьпекі ў Расейскай Фэдэрацыі», якая стала правапераемніцай ФСК Расеі. 22 траўня 1997 году Ельцын падпісаў Указ № 515 «Аб структуры Фэдэральнай службы бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі», якім скасаваў правядзеньне пераатэстацыі супрацоўнікаў. Склад калегіі ФСБ скарацілі да 11 чалавек. Вызначылі, што 7 намесьнікамі мелі быць 1-ы намесьнік, кіраўнікі 5 дэпартамэнтаў і начальнік управы па Маскве і Маскоўскай вобласьці. У складзе ФСБ Расеі пакінулі:

• 5 дэпартамэнтаў — 1) контарвыведкі, 2) барацьбы з тэрарызмам, 3) аналізу, прагнозу і стратэгічнага плянаваньня, 4) арганізацыйна-кадравай працы, 5) забесьпячэньня дзейнасьці;
• 5 управаў — 1) распрацоўкі і спыненьня дзейнасьці злачынных арганізацыяў, 2) сьледчую, 3) апэратыўна-пошукавую, 4) апэратыўна-тэхнічных захадаў, 5) уласнай бясьпекі;
• кіраўніцтва справамі і сьледчы ізалятар.

11 сакавіка 2003 году прэзыдэнт Уладзімер Пуцін падпісаў Указ № 308 «Аб захадах удасканаленьня дзяржаўнага кіраваньня ў галіне бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі», якім ад 1 ліпеня 2003 году ФСБ перадалі Фэдэральную памежную службу Расеі.

17 красавіка 2021 году ФСБ Расеі афіцыйна заявіла, што дапамагло прадухіліць зрынаньне рэжыму Лукашэнкі «паводле адпрацаванага сцэнару „каляровых рэвалюцыяў“ з прыцягненьнем мясцовых і ўкраінскіх нацыяналістаў».

Кіраўнікі

• Віктар Іваненка (5 траўня 1991 — 15 студзеня 1992)
• Віктар Бараньнікаў (15 студзеня 1992 — 27 ліпеня 1993)
• Мікалай Галушка (28 ліпеня 1993 — 28 лютага 1994)
• Сяргей Сьцяпашын (3 сакавіка 1994 — 30 чэрвеня 1995)
• Міхаіл Барсукоў (24 ліпеня 1995 — 20 чэрвеня 1996)
• Мікалай Кавалёў (20 чэрвеня 1996 — 25 ліпеня 1998)
• Уладзімер Пуцін (25 ліпеня 1998 — 9 жніўня 1999)
• Мікалай Патрушаў (9 жніўня 1999 — 5 траўня 2008)
• Аляксандар Бортнікаў (ад 12 траўня 2008 году)