Сьпіс смаленскіх князёў

Смале́нскае кня́ства — княства ў складзе Кіеўскай Русі, затым самастойнае, існавала да 1404 году, калі было ўключана ў склад Вялікага Княства Літоўскага.

Першы вядомы смаленскі князь — Станіслаў Уладзімеравіч, малодшы сын вялікага князя кіеўскага Ўладзімера Сьвятаслававіча, знаходзіўся на смаленскім княжаньні пры жыцьці бацькі. У 1050-я гады на смаленскім стальцы княжылі малодшыя сыны Яраслава Мудрага, у 1070-я — унук Яраслава Ўладзімер Манамах. Пачынаючы з 1090-х гадоў Смаленск становіцца пастаянным месцам княжаньня. Да 1125 году (з кароткім перапынкам) ім кіруюць сыны Ўладзімера Манамаха. У 1125 годзе князем стаў унук Манамаха Расьціслаў Мсьціславіч. Ён і яго нашчадкі кіравалі Смаленскім княствам да поўнай страты княствам самастойнасьці напачатку XV стагодзьдзя.

Ніжэй прыведзены максымальна поўны сьпіс князёў за ўвесь час існаваньня Смаленскага княства.

Смаленск у складзе Кіеўскай Русі

№	Гады княжаньня ў Смаленску	Імя	Гады жыцьця	Паходжаньне	Заўвагі
1	каля 988 ці каля 1010 — раней 1015	Станіслаў Уладзімеравіч	(984/987 — да 1015)	сын вялікага князя кіеўскага Уладзімера Сьвятаславіча

2	1054—1056/1057	Вячаслаў Яраславіч	(1033/1036—1056/1057)	сын вялікага князя кіеўскага Яраслава Мудрага	атрымаў Смаленскае княства пасьля сьмерці бацькі
3	1056/1057—1060	Ігар Яраславіч	(1033/1036—1060)	сын вялікага князя кіеўскага Яраслава Мудрага	успадкоўваў Смаленск пасьля сьмерці брата Вячаслава, раней — князь уладзімера-валынскі

4	1073—1078	Уладзімер Усеваладавіч Манамах	(1053—1125)	унук Яраслава Мудрага, сын пераяслаўскага князя Усевалада Яраславіча	атрымаў Смаленск пасьля выгнаньня з Кіева князя Ізяслава і перамяшчэньня Усевалада на княжаньне ў Чарнігаў; пазьней чарнігаўскі, пераяслаўскі князь, вялікі князь кіеўскі

5	каля 1093—1095	Мсьціслаў Уладзімеравіч	(1076—1132)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзімера Манамаха	пасаджаны ў Смаленск бацькам; раней князь наўгародзкі, растоўскі; пазьней — растоўскі, наўгародзкі, белгарадзкі, вялікі князь кіеўскі
6	1095	Ізяслаў Уладзімеравіч	(? — 1096)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзімера Манамаха	перакладзены ў Смаленск наўзамен брата Мсьціслава; раней князь курскі, пазьней — мурамскі
7	1095—1097	Давыд Сьвятаславіч	(каля 1050—1123)	унук Яраслава Мудрага, сын вялікага князя кіеўскага Сьвятаслава Яраславіча	заняў Смаленск, выгнаўшы зь яго князя Ізяслава; раней князь пераяслаўскі, мурамскі, наўгародзкі; пазьней — чарнігаўскі
8	1097—1113 (магчыма, былі суправіцелямі ці зьмянялі адзін аднаго)	Сьвятаслаў Уладзімеравіч	(? — 1114)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзімера Манамаха	пазьней князь пераяслаўскі
9		Яраполк Уладзімеравіч	(1082—1139)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзімера Манамаха	пазьней князь пераяслаўскі, вялікі князь кіеўскі
10	1113—1127^[1]	Вячаслаў Уладзімеравіч	(каля 1083—1154)	унук Усевалада Яраславіча, сын вялікага князя кіеўскага Уладзімера Манамаха	атрымаў у спадчыну Смаленск ад брата Сьвятаслава; пазьней князь тураўскі, пераяслаўскі, перасопніцкі, вышгарадзкі, вялікі князь кіеўскі

Дынастыя Расьціславічаў

№	Гады княжаньня ў Смаленску	Імя	Гады жыцьця	Паходжаньне	Заўвагі
11	1127—1159	Расьціслаў Мсьціславіч	(каля 1108—1167)	сын вялікага князя кіеўскага Мсьціслава Уладзімеравіча	адначасова князь наўгародзкі і вялікі князь кіеўскі (1054—1055), пазьней вялікі князь кіеўскі (1159—1167)
12	1159—1171	Раман Расьціславіч (першае княжаньне)	(? — 1180)	сын Расьціслава Мсьціславіча	пазьней вялікі князь кіеўскі (1171—1172)
13	1171—1172	Яраполк Раманавіч (першае княжаньне)	(? — пасьля 1177)	унук Расьціслава Мсьціславіча, сын Рамана Расьціславіча
14	1172—1174	Раман Расьціславіч (другое княжаньне)	(? — 1180)	сын Расьціслава Мсьціславіча	пазьней вялікі князь кіеўскі (1174—1176)
15	1174—1175	Яраполк Раманавіч (другое княжаньне)	(? — пасьля 1177)	унук Расьціслава Мсьціславіча, сын Рамана Расьціславіча	пазьней князь трыпольскі
16	1175—1176	Мсьціслаў Расьціславіч Храбры	(? — 1180)	сын Расьціслава Мсьціславіча	раней князь белгарадзкі, пазьней — князь наўгародзкі
17	1176—1180	Раман Расьціславіч (трэцяе княжаньне)	(? — 1180)	сын Расьціслава Мсьціславіча	адначасова князь наўгародзкі
18	1180—1197	Давыд Расьціславіч	(1140—1197)	сын Расьціслава Мсьціславіча	раней князь наўгародзкі, таржокскі, віцебскі, вышгарадзкі
19	1197—1213/1214	Мсьціслаў Раманавіч Стары	(? — 1223)	унук Расьціслава Мсьціславіча, сын Рамана Расьціславіча	раней князь пскоўскі, белгарадзкі, пазьней — вялікі князь кіеўскі (1213/1214—1223)
20	1213/1214—1219	Уладзімер Рурыкавіч	(1187—1239)	унук Расьціслава Мсьціславіча, сын Рурыка Расьціславіча	раней князь пераяслаўскі пазьней — князь оўруцкі, вялікі князь кіеўскі (1223—1235, 1235—1239)
21	1219—1230	Мсьціслаў Давыдавіч	(1193—1230)	унук Расьціслава Мсьціславіча, сын Давыда Расьціславіча
22	1230—1232	Расьціслаў Мсьціславіч	(? — пасьля 1239)	унук Давыда Расьціславіча, сын Мсьціслава Давыдавіча	пазьней вялікі князь кіеўскі (1239)
23	1232—1238/1239	Сьвятаслаў Мсьціславіч	(? — ?)	унук Рамана Расьціславіча, сын Мсьціслава Раманавіча Старога	раней князь наўгародзкі, полацкі
24	1238/1239—1249	Усевалад Мсьціславіч	(? — 1249)	унук Рамана Расьціславіча, сын Мсьціслава Раманавіча Старога	раней князь пскоўскі, наўгародзкі
25	1249—1278	Глеб Расьціславіч	(? — 1278)	унук Мсьціслава Давыдавіча, сын Расьціслава Мсьціславіча
26	1278—1279	Міхаіл Расьціславіч	(? — 1279)	унук Мсьціслава Давыдавіча, сын Расьціслава Мсьціславіча	раней князь мсьціслаўскі
27	1279/1280—1297	Фёдар Расьціславіч Чорны	(1233/1240 — 1299)	унук Мсьціслава Давыдавіча, сын Расьціслава Мсьціславіча	адначасова князь яраслаўскі, мажайскі
28	1297—1313	Аляксандар Глебавіч Смаленскі	(? — 1313)	унук Расьціслава Мсьціславіча, сын Глеба Расьціславіча	раней князь мсьціслаўскі
29	1313—1359	Іван Аляксандравіч	(? — 1359)	унук Глеба Расьціславіча, сын Аляксандра Глебавіча
30	1359—1386	Сьвятаслаў Іванавіч	(? — 1386)	унук Аляксандра Глебавіча, сын Івана Аляксандравіча
31	1386/1387—1392	Юры Сьвятаславіч (першае княжаньне)	(? — 1407)	унук Івана Аляксандравіча, сын Сьвятаслава Іванавіча
32	1392—1395	Глеб Сьвятаславіч	(каля 1355—1399)	унук Івана Аляксандравіча, сын Сьвятаслава Іванавіча
33	1395—1401	Раман Міхайлавіч Маладой	(? — 1401)	з чарнігаўскіх князёў, пляменьнік Івана Аляксандравіча	раней князь бранскі і чарнігаўскі; пасаджаны ў Смаленск вялікім князем літоўскім Вітаўтам у якасьці намесьніка
34	1401—1404	Юры Сьвятаславіч (другое княжаньне)	(? — 1407)	унук Івана Аляксандравіча, сын Сьвятаслава Іванавіча

Глядзіце таксама

Сьпіс смаленскіх намесьнікаў

Крыніцы

^ У В. М. Тацішчава згадваецца таксама Глеб Уладзімеравіч, які трымаў Смаленскую зямлю з 1113 году сумесна з братам Вячаславам, а ў 1118 годзе стаў пераяслаўскім князем. Існаваньне князя Глеба прызнаецца не ўсімі гісторыкамі.

Літаратура

Кузьмин А. В. Князья Можайска и судьба их владений в XIII—XIV в.: Из истории Смоленской земли // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. — 2004. — № 4 (18).
Веселовский С. Б. Всеволожи-Заболотские // Веселовский С. Б. Исьсьледования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 331—358.
Веселовский С. Б. Смоленские князья [Фоминские, Полевы, Еропкины, Порховские] // Веселовский С. Б. Исьсьледования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 359—373.
Веселовский С. Б. Монастыревы // Веселовский С. Б. Исьсьледования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 374—396.
Любимов С. В. Жижемские // Любимов С. В. Опыт исторических родословий: Гундоровы, Жижемские, Несвицкие, Сибирские, Зотовы и Остерманы. — Пг., 1915. — С. 14—34. (Присутствуют ошибки и сбои в поколениях).
Рапов О. М. Княжеские владения на Руси в X — первой половине XIII в. — М., 1977.

[1] У В. М. Тацішчава згадваецца таксама Глеб Уладзімеравіч, які трымаў Смаленскую зямлю з 1113 году сумесна з братам Вячаславам, а ў 1118 годзе стаў пераяслаўскім князем. Існаваньне князя Глеба прызнаецца не ўсімі гісторыкамі.

[1]