Прагляд крыніцы для Пандэмія

{{Іншыя значэньні}}
[[Файл:1918FluVictimsStLouis.jpg|значак|У 1918—1919 гадох пандэмія [[гішпанскі грып|гішпанскага грыпу]] сталася адной з галоўных прычынаў высокай сьмяротнасьці па ўсім сьвеце.]]
'''{{Праслухаць|Be-пандэмія.ogg|Пандэмі́я}}''' ({{мова-el|πανδημία}} — увесь народ народ, (pan = 'усе' + demos = 'народ')) — [[пошасьць|эпідэмія]] інфекцыйнага захворваньня, якая ахоплівае вялікія абшары, напрыклад цэлы [[кантынэнт]] ці ўвесь сьвет; эпідэмія адной хваробы, што пашыраецца адначасова ў розных [[краіна]]х і розных кантынэнтах. Характарызуецца адсутнасьцю калектыўнага [[імунітэт]]у ў чалавецтва, і, як правіла, бракаваньня эфэктыўных сродкаў прафіляктыкі ([[вакцына|вакцыны]]) і лячэньня.

Варта адрозьніваць пандэмію ад [[эндэмічныя захворваньні|эндэмічных захворваньняў]], якія зьяўляюцца доволі трывалымі для нейкай пэўнай мясцовасьці. Акрамя таго, да пандэміі грыпу звычайна не адносяцца рэцыдывы сэзоннага тыпу. На працягу ўсёй гісторыі было шмат пандэміяў, як то пандэміі [[натуральная воспа|воспы]] і [[сухоты|сухотаў]]. Адной з самых шырокіх пандэміяў была [[чорная сьмерць]], у выніку якой загінула больш за 75 мільёнаў людзей у XIV стагодзьдзі. Да апошніх пандэміяў адносяць пандэмію [[ВІЧ]] і, таксама, пандэміі грыпу [[H1N1]] у 1918 і 2009 гадох.

== Вядомыя пандэміі ==

=== Чума ===
* [[Юстыніянавая чума]], 541—700 гады. Занесена ў [[Бізантыйская імпэрыя|Бізантыю]] з [[Эгіпет|Эгіпту]].
* [[Чорная сьмерць]] — пандэмія бубоннай чумы, занесеная з Усходняга [[Кітай|Кітаю]]. Па [[Эўропа|Эўропе]] прайшлася ў сярэдзіне 14 стагодзьдзя (1347—1351 гады). Загінула да 34 міліёнаў чалавек (траціна насельніцтва Эўропы).

=== Грып ===
{|class="standard" align="right"
|+Табліца. Найбольш важкія эпідэміі і пандэміі вірусных захворваньняў
! ||Год ||Падтып ||Штам
|-
!rowspan="5"|Эпідэміі
|-

|1972—1973 ||H3N2 ||A/Ангельшчына/72
|-
|1976 ||H3N2 ||А/Вікторыя/75
|-
|1977 ||H3N2 ||А/Тэхас/77
|-
|2003 ||H5N1 ||[[Птушыны грып]]
|-
!rowspan="6"|Пандэміі
|-
|1918 ||H1N1 ||[[Гішпанскі грып|Гішпанка]]
|-
|1947 ||[[H1N1]] ||
|-
|1957 ||H2N2 ||[[Азіяцкі грып]]
|-
|1968 ||H3N2 ||[[Ганконскі грып]]
|-
|2009 ||H1N1 ||[[Сьвіны грып]]
|-
|}

* [[Гішпанскі грып]] (штам [[H1N1]]). У 1918—1919 хвароба прыбрала жыцьцё 50 000 000 чалавек.
* [[Азіяцкі грып]] (штам [[H2N2]]). У 1957—1958 каля 1 000 000 у сьвеце, у [[ЗША]] загінула каля 70 000 чалавек.
* [[Ганконскі грып]] (штам [[H3N2]]). У 1968—1969 каля 1 000 000 у сьвеце, у ЗША загінула каля 34 000 чалавек.
* [[Птушыны грып]] (штам [[H5N1]]).
* [[Сьвіны грып]] (штам [[H1N1]]). Пандэмія абвешчана 11 чэрвеня 2009, на той дзень заразілася 27 000 чалавек.
* [[Пандэмія COVID-19|Каранавірус 2019—2020 гадоў]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.who.int/en/ Сусьветная арганізацыя аховы здароўя]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/4381924.stm Пандэміі, што закранулі Эўропу]. BBC {{ref-en}}

{{Накід:Пошасьць}}
[[Катэгорыя:Пандэміі| ]]
[[Катэгорыя:Надзвычайныя сытуацыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]