Ноам Чомскі
| Ноам Чомскі | |
| Noam Chomsky | |
 | |
| Імя пры нараджэньні | па-ангельску: Avram Noam Chomsky |
|---|---|
| Дата нараджэньня | 7 сьнежня 1928 (96 гадоў) |
| Месца нараджэньня | Філадэлфія, штат Пэнсыльванія, ЗША |
| Школа/традыцыя | лінгвістыка, аналітычная філязофія |
| Пэрыяд | Філязофія XX стагодзьдзя |
| Кірунак | Заходняя філёзофія |
| Асноўныя зацікаўленасьці | лінгвістыка, філязофія мовы, філязофія сьвядомасьці, псыхалёгія, этыка, палітыка |
| Значныя ідэі | генэратыўная граматыка, унівэрсальная граматыка, мінімалісцкая праграма, нармальная форма Чомскага, герархія Чомскага, мадэль прапаганды |
Ноам Чомскі (таксама па-беларуску: Хомскі, па-ангельску: Noam Chomsky; нарадзіўся 7 сьнежня 1928 году) — прафэсар-мовазнаўца з Масачусэцкага тэхналягічнага інстытуту (MIT), адзін з самых вядомых лінгвістаў 20 стагодзьдзя. Па-за межамі мовазнаўчых колаў Ноам Чомскі вядомы перадусім сваёй палітычнай актыўнасьцю, крытыкай замежнай палітыкі ЗША і анархічна-лібэртарыянскімі поглядамі.
«Нью-Ёрк таймз Бук Рэвію» аднойчы напісала: «Калі судзіць па энэргіі, размаху, навізьне і ўплыву яго ідэяў, Ноам Чомскі — бадай, самы важны з існых сёньня інтэлектуалаў» (зрэшты, як Чомскі з высьмешкай адзначыў, далей у гэтым артыккуле выказваецца незадаволенасьць тым, што яго палітычныя работы, якія часта абвінавачваюць «Нью-Ёрк таймз») у скажэньні фактаў, «зводзяць з розуму сваёй няхітрасьцю»). Паводле зьвестак «Arts and Humanities Citation Index», паміж 1980 і 1992 гадамі Чомскі быў самым цытуемым з існых навукоўцаў і восьмым па частасьці выкарыстаньня крыніцай цытатаў наогул.
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Маці Ноама Чомскага нарадзілася ў Беларусі, але калі яна была яшчэ маленькай дзяўчынкай, яе сям’я пераехала ў Злучаныя Штаты. Бацька паходзіў з Украіны і ў 17-гадовым узросьце эміграваў у ЗША, каб пазьбегнуць прызыву ў царскае войска. Чомскі кажа, што ніводны з бацькоў не апавядаў яму пра сваё жыцьцё да эміграцыі. Але і на новым кантынэнце бацькі Чомскага не былі інтэграванымі ў мясцовае грамадзтва. «Мая сям’я фактычна жыла ў габрэйскім гета», кажа Чомскі пра сваё дзяцінства ў Нью-Ёрку.
У 1945 годзе ён пачаў навучаньне ў Пэнсыльванскім унівэрсытэце, спэцыялізуючыся ў мовазнаўстве і філязофіі. Адным зь яго выкладчыкаў быў Цайліг Харыс. Сваю дысэртацыю Чомскі напісаў цягам чатырохгадовых дасьледаваньняў у Гарвардзкім унівэрсытэце.
У 1960-х гадох Чомскі пачаў браць актыўны ўдзел і ў палітычным жыцьці Амэрыкі, быў актыўным апанэнтам вайны ў Віетнаме.
Паводле індэксу цытаваньня Arts and Humanities Citation Index, у 1980—1992 годзе Чомскі быў на першым месцы ў сьвеце па колькасьці цытаваньняў, і на восьмым месцы сярод усіх навукоўцаў сьвету за ўвесь час.
Бібліяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Мовазнаўства
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- 1956. On accent and juncture in English (Акцэнт і марфэмны стык у ангельскай)
- 1957. Syntactic Structures (Сынтактычныя структуры)
- 1965. Aspects of the Theory of Syntax (Аспэкты тэорыі сынтаксысу)
- 1965. Cartesian Linguistics (Картэзіянская лінгвістыка)
- 1968. The Sound Pattern of English (Гукавыя камбінацыі ў ангельскай мове)
- 1981. Lectures on Government and Binding: The Pisa Lectures (Лекцыя пра кіраваньне і зьвязнасьць)
- 1986. Barriers. Linguistic Inquiry Monograph Thirteen (Бар’еры: лінгвістычнае расьсьледаваньне, манаграфія 13)
- 1995. The Minimalist Program (Праграма мінімаліста)
Палітыка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- 1969. American Power and the New Mandarins (Амэрыканская ўлада і новыя кітайскія мандарыны)
- 1970. At War with Asia (На вайне з Азіяй)
- 1971. Problems of Knowledge and Freedom: The Russell Lectures (Праблемы ведаў і свабоды: Лекцыі Расэла)
- 1973. For Reasons of State (Дзеля рацыі дзяржавы)
- 1973. Counter-Revolutionary Violence: Bloodbaths in Fact and Propaganda (Контрарэвалюцыйны гвалт: крывапраліцьце ў фактах і прапагандзе)
- 1974. Peace in the Middle East: Reflections on Justice and Nationhood (Мір на Блізкім усходзе: Рэфлексіі што да справядлівасьці і дзяржаўнасьці)
- 1979. Language and Responsibility (Мова і адказнасьць)
- 1979. Political Economy of Human Rights (Палітычная эканоміка і правы чалавека)
- 1981. Radical Priorities. (Радыкальныя прыярытэты)
- 1982. Towards a New Cold War: Essays on the Current Crisis and How We Got There (На шляху да новай Халоднай вайны: эсэ пра цяперашні крызіс і тое, як мы ў яго трапілі)
- 1983. The Fateful Triangle: The United States, Israel, and the Palestinians (Лёсавызначальны трыкутнік: ЗША, Ізраіль і палестынцы)
- 1985. Turning the Tide: U.S. Intervention in Central America and the Struggle for Peace (Інтэрвэнцыя ЗША ў Цэнтральнай Амэрыцы і барацьба за мір)
- 1986. Pirates and Emperors: International Terrorism and the Real World (Піраты і імпэратары: міжнародны тэрарызм і рэальны сьвет)
- 1987. On Power and Ideology: The Managua Lectures. (Пра ўладу і ідэалёгію: Лекцыі Манагуа)
- 1987. Chomsky Reader (Чытаючы Чомскага)
- 1988. The Culture of Terrorism (Культура тэрарызму)
- 1988. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media (Выраб згоды: палітычная эканоміка сродкаў масавай інфармацыі)
- 1989. Necessary Illusions (Патрэбныя ілюзіі)
- 1989. Language and Politics (Мова і палітыка)
- 1991. Terrorizing the Neighborhood: American Foreign Policy in the Post-Cold War Era (Тэрарызуючы суседзяў: Амэрыканская замежная палітыка пасьля сканчэньня Халоднай вайны)
- 1992. Deterring Democracy (Прадухіляючы дэмакратыю)
- 1992. Chronicles of Dissent (Хроніка нязгоды)
- 1992. What Uncle Sam Really Wants (Чаго сапраўды хоча дзядзя Сэм)
- 1993. Year 501: The Conquest Continues (Год 501-ы: Заваёў працягваецца)
- 1993. Rethinking Camelot: JFK, the Vietnam War, and U.S. Political Culture (Новы погляд на Камэлота: Кэнэды, вайна ў Віетнаме, і палітычная культура ЗША)
- 1993. Letters from Lexington: Reflections on Propaganda (Лісты зь Лексынгтону: Рэфлексіі аб прапагандзе)
- 1993. The Prosperous Few and the Restless Many (Заможная меншасьць і неспакойная большасьць)
- 1994. Keeping the Rabble in Line (Захоўваючы развал у парадку)
- 1994. World Orders Old and New (Сусьветныя парадкі: стары і новы)
- 1996. Class Warfare (Вядзеньне вайны паміж клясамі)
- 1999. Profit Over People (Выгада вышэйшая за людзей)
- 2000. Rogue States: The Rule of Force in World Affairs (Бандыцкія дзяржавы: правіла сілы ў сусьветных справах)
- 2002. Understanding Power: The Indispensable Chomsky (Разуменьне ўлады: неад’емны Чомскі)
- 2003. Hegemony or Survival (Гегемонія альбо выжываньне)
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Ноам Чомскі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў