Наім Фрашэры
| Наім Фрашэры | |
| альб. Naim Frashëri | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 25 траўня 1846 Фрашэры, Асманская імпэрыя, цяпер Альбанія |
| Памёр | 20 кастрычніка 1900 (54 гады) Кадыкей, Асманская імпэрыя, цяпер Турэччына |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэт, перакладнік, цэнзар |
| Кірунак | рамантызм |
| Жанр | лірыка |
| Мовы | альбанская, пэрсыдзкая, турэцкая, грэцкая |
| Подпіс | .svg){kind=small}
|
.jpg)
Наім Фрашэры (па-альбанску: Naim Frashëri; 25 траўня 1846 — 20 кастрычніка 1900) — альбанскі паэт і празаік. Дзяяч Альбанскага нацыянальнага адраджэньня. Прызнаны нацыянальным паэтам Альбаніі[1].
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Наім Фрашэры нарадзіўся ў вёсцы Фрашэры на поўдні Альбаніі. Ужо ў дзяцінстве складаў вершы. У 1865 годзе разам зь сям’ёй пераехаў у Яніну, дзе паступіў у грэцкую гімназію, выкладаньне ў якой засноўвалася на ідэях францускага Асьветніцтва[2], і дзе навучыўся пісаць вершы па-пэрсыдзку (упершыню яны былі апублікаваныя ў 1885 годзе ў Стамбуле ў зборніку «Лятункі»). Акрамя таго ў гімназіі паэт вывучаў яшчэ й грэцкую, францускую й італьянскую мовы[3]
Па вяртаньні на радзіму разам з братам Абдзюлем Фрашэры ён удзельнічаў у барацьбе Прызрэнскай лігі, нацыянальнай альбанскай арганізацыі, якая першапачаткова была створаная пры падтрымцы турэцкага ўраду, але пасьля ўступіла зь ім ва ўзброены канфлікт. Барацьба арганізацыі скончылася арыштам яе правадыроў. У 1882 годзе Наім Фрашэры зьехаў з краіны й адправіўся ў Турэччыну, дзе атрымаў пасаду сябра цэнзурнай камісіі пры міністэрстве асьветы Асманскай імпэрыі. Пры гэтым ён не пераставаў прымаць актыўны ўдзел у жыцьці альбанскага народу, спрыяў выданьню многіх альбанскіх кніг, але свае ўласныя публікацыі падпісваў ня поўным імем, а выкарыстоўваючы толькі ініцыялы[3].
Наім Фрашэры зьяўляецца аўтарам патрыятычнай паэмы на грэцкай мове — «Сапраўднае жаданьне альбанцаў», удзельнічаў у стварэньні нацыянальных школ у Альбаніі, яму належаць першыя альбанскія азбукі, кнігі для чытаньня й падручнікі[4]. Пераклаў Іліяду Гамэра[5], таксама перакладаў байкі Ляфантэна, пісаў артыкулы па дыдактыцы й ісламскай практыцы.
Асновы творчасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Агулам Наім Фрашэры напісаў дваццаць дзьве буйныя працы на турэцкай, грэцкай, пэрсыдзкай і альбанскай мовах. На ягоныя раньнія патрыятычныя вершы прыкметны ўплыў аказала пэрсыдзкая літаратура, а таксама француская. Аднак увесь ягоны творчы шлях быў працяты ідэямі суфійскага пантэізму, які казаў пра боскую сутнасьць ва ўсім, што існуе ў сьвеце, яркім пацьверджаньнем таму могуць служыць ягоныя вершы «Жалейка» і «Каганец», у якіх аўтар надзяляе рэчы, які апісвае, нейкай боскай сутнасьцю.
Дадатковыя зьвесткі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Наім Фрашэры зьяўляецца дзядзькам Алі Самі Ена(en), заснавальніка стамбульскага футбольнага клюбу «Галатасарай».
- У цяперашняй незалежнай дзяржаве Альбаніі існуе адмысловы ордэн за заслугі, які носіць імя паэта.
- Наім Фрашэры быў намаляваны на купюры наміналам у пяцьсот альбанскіх лек, якая выпускалася ў 1992—1996 гадах, а таксама на банкноце ў дзьвесьце лек, што друкавалася пасьля 1996 году і да 2007 году.
Творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Kavâid-i farisiyye dar tarz-i nevîn (па-беларуску: Граматыка пэрсыдзкае мовы), Стамбул, 1871.
- Ihtiraat ve kessfiyyat (па-беларуску: Вынаходзтвы й адкрыцьці), Стамбул, 1881.
- Fusuli erbea (па-беларуску: Поры году), Стамбул, 1884.
- Tahayyülat (па-беларуску: Лятункі), Стамбул, 1884.
- Bagëti e Bujqësija (па-беларуску: Статкі й збожжавыя), Бухарэст, 1886.
- E këndimit çunavet (па-беларуску: Сьпіс чытаньня для хлопчыкаў), Бухарэст, 1886.
- Istori e përgjithshme për mësonjëtoret të para (па-беларуску: Агульная гісторыя для першага курсу), Бухарэст, 1886.
- Vjersha për mësonjëtoret të para (па-беларуску: Паэзія для першага курсу), Бухарэст, 1886.
- Dituritë për mësonjëtoret të para (па-беларуску: Агульныя веды першага курсу), Бухарэст, 1886.
- O alithis pothos ton Skypetaron (па-беларуску: Сапраўднае жаданьне альбанцаў), Бухарэст, 1886.
- Luletë e Verësë (па-беларуску: Колеры лета), Бухарэст, 1890.
- Mësime (па-беларуску: Заняткі), Бухарэст, 1894.
- Parajsa dhe fjala fluturake (па-беларуску: Рай і лятучы сьвет), Бухарэст, 1894.
- Gjithësia (па-беларуску: Сусьвет), Бухарэст, 1895.
- Fletore e bektashinjët (па-беларуску: Часопіс бэкташы), Бухарэст, 1895.
- O eros (па-беларуску: Каханьне), Стамбул, 1895.
- Iliadh' e Omirit (па-беларуску: Іліяда Гамэра), Бухарэст, 1896.
- Istori e Skënderbeut (па-беларуску: Гісторыя Скандэрбэга), Бухарэст, 1898.
- Qerbelaja (па-беларуску: Кербэла), Бухарэст, 1898.
- Istori e Shqipërisë (па-беларуску: Гісторыя Альбаніі), Сафія, 1899.
- Shqipëria (па-беларуску: Альбанія), Сафія, 1902.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Хто ёсьць хто: Наім Фрашэры
- ^ Біяграфія Наіма Фрашэры
- ^ а б «Albanian Literature in Translation»
- ^ Европейская поэзия девятнадцатого века; Библиотека Всемирной Литературы, серия вторая, том 85. — М: Художественная литература, 1977. — 928 с.
- ^ Naim Frasheri was an ethnic Albanian romantic poet(недаступная спасылка)
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Европейская поэзия девятнадцатого века; Библиотека Всемирной Литературы, серия вторая, том 85 (рас.). — Москва: Художественная литература, 1977. — С. 928.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Наім Фрашэры — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Наім Фрашэры ў «Вялікай Савецкай Энцыкляпэдыі» (рас.) Архіўная копія ад 2012-05-09 г.
- Robert Elsie «Albanian Literature in Translation» (анг.) Архіўная копія ад 2012-05-09 г.