Міхал Цюндзявіцкі
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 16 чэрвеня 1836 |
| Памёр | 21 траўня (2 чэрвеня) 1863 (26 гадоў) |
| Род | Цюндзявіцкія[d] |
| Бацькі | Мэльхіёр Цюндзявіцкі[d] Каміла з Багдановічаў[d] |
| Дзейнасьць | афіцэр |
Міхал Цюндзяві́цкі (па-польску: Michał Ciundziewicki; 16 чэрвеня 1836 або 1839, Вільянова, Барысаўскі павет — 2 чэрвеня [ст. ст. 1863] 21 траўня, Менск) — жаўнер, які служыў ў расейскай арміі і падчас паўстаньня 1863—1864 гадоў быў пакараны сьмерцю за агітацыю.
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]З шляхецкай сям’і, сын Камілы Багдановіч і Мэльхіёра Цюндзявіцкага, палкоўніка расейскай арміі, маршалка Барысаўскага павету і ўладальніка маёнтку Вільянова ў Барысаўскім павеце. Падчас паўстаньня служыў у 3-й артылерыйскай батарэі 8-й лёгкай брыгады.
У чэрвені 1863 году царскія карнікі расстралялі маладога афіцэра Міхала Цюндзявіцкага. Галоўнай віною 27-гадовага «асабліва небясьпечнага злачынцы» сталася пашырэньне першай нелегальнай беларускай газэты «Мужыцкая праўда», выдаванай Кастусём Каліноўскім. Сьледзтва высьветліла, што ў карчме барысаўскай вёскі Камень Цюндзявіцкі прачытаў адозву паўстанцкага правадыра тамтэйшым сялянам.
Гэта быў першы сьмяротны вырак, выкананы ў тым годзе ў Менску. Усе тры месяцы, пакуль разглядалася справа, менчукі спадзяваліся на вызваленьне арыштанта, дарэчы выхаванца Пецярбурскага кадэцкага корпусу. Аднак начальнік «Северо-Западного края» Міхаіл Мураўёў, неўзабаве празваны «вешальнікам», рабіў стаўку на максымальную жорсткасьць. Расстрэл, які адбыўся ў раёне вуліцы Серпухаўскай (цяпер Валадарскага), меў паказальны характар і павінен быў запалохаць гарадзкое жыхарства.
Аднак спадзевы ня спраўдзіліся. Каля сьвежай магілы адразу ж пачаліся штовечаровыя маніфэстацыі. Людзі атулялі месца пахаваньня з трох бакоў, і толькі з чацьвертага нэрвова пераступалі з нагі на нагу расейскія вартавыя. Надыходзіў момант, калі людзі ўкленчвалі. Малітвы зьмяняліся песьнямі, а затым чыё-небудзь дзіця зьбірала букеты прынесеных кветак і аздабляла імі магілу.
Жандарскія агенты ўсіх прысутных перапісвалі. Удзел у мірных пратэстах служыў падставай для арышту, але маніфэстацыі не спыняліся, і ўлады мусілі перазахаваць цела расстралянага інсургента.
Вацлаў Студніцкі, які перакладаў дакумэнты судовай канцылярыі, пісаў:
Rozstrzelany (…) za nie w swoim czasie stawienie się na służbę z przedtem udzielonego mu urlopu, rozjeżdżanie po gub. Mińskiej i Wileńskiej z celem niewiadomym, namowę włościan do powstania i sfotografowanie się, siedzącym na krześle z wyobrażeniem korony a pod nią herbu połączenia Litwy i Polski.
Памяць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1906 годзе іншы прадстаўнік роду Цюндзявіцкіх — Віктар — выдаў па-беларуску кніжку «Аб чым сёньня гамоняць у нас на Беларусі», увесь наклад якой быў сканфіскаваны.
Яшчэ праз сто гадоў прафэсар Адам Мальдзіс прапаноўваў усталяваць на месцы пакараньня сьмерцю Міхала Цюндзявіцкага мэмарыяльную дошку. Рэакцыя ўладаў была адмоўнай.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Rok 1863. Wyroki śmierci. Wydane pod redakcją Wacława Studnickiego nakładem i drukiem Ludwika Chomińskiego w Wilnie. Księgarnia Stow. Nauczycielstwa Polskiego. Tow. Wyd. "Ignis", Warszawa, сс. 55 і 107.
- Marek J. Minakowski, Ci wielcy Polacy to nasza rodzina, wyd. 3, Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne, Kraków 2008, ISBN 83-918058-5-9.