Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі»

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі» (па-ўкраінску: Закон України «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики в Україні і деколонізацію топонімії») — закон, прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 21 сакавіка 2023 году. Закон забясьпечыў прававую аснову для працэсу дэкалянізацыі [дэрусыфікацыі] ва Ўкраіне(uk), які быў пачаты пасьля расейскага ўварваньня ва Ўкраіну ў 2022 годзе.

Закон прыняты 248 галасамі народных дэпутатаў.[1]

Гісторыя прыёму[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэкалянізацыя ва Ўкраіне пачалася з распадам СССР[2][3][4], аднак апагей працэсу дэкалянізацыі прыйшоўся на пачатак расейкага ўварваньня ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Расейскія помнікі былі зьнесены ў гарадах і вёсках. Пад дэкалянізацыю трапілі й назвы вуліц, зьвязаныя з Расейскай Фэдэрацыяй. Зьмены адбыліся ў Львове, Дніпре, Кіеве й Харкаве. У сваю чаргу Івана-Франкоўск стаў першым горадам Украіны, які цалкам вызваліўся ад расейскіх тапонімаў.

5 красавіка 2022 году ў Вярхоўнай Радзе зарэгістраваны законапраект аб унясеньні зьмяненьняў у Закон Украіны «Аб геаграфічных назвах» адносна дэкалянізацыі тапанімікі й рэгуляваньня выкарыстаньня геаграфічных назваў у населеных пунктах Украіны №7253.[5] 18 красавіка 2022 году Камітэт Вярхоўнай Рады Ўкраіны па пытаньнях арганізацыі дзяржаўнай улады, мясцовага самакіраваньня, рэгіянальнага разьвіцьця й горадабудаўніцтва рэкамэндаваў парлямэнту прагаласаваць за аснову гэты законапраект, паколькі яго прыняцьце прысьпяшыла б дэсаветызацыю й дэрасеізм Украіны.[6]

21 красавіка 2022 году сакратар РНБА Ўкраіны Аляксей Данілаў заявіў, што татальная дэрусыфікацыя бізнэсу, палітыкі й многіх сфэр жыцьця Ўкраіны непазьбежная: «нічога расейскага тут не застанецца».

14 сакавіка 2023 году шэраг грамадзкіх арганізацый падпісалі адкрыты зварот з заклікам да Вярхоўнай Рады Ўкраіны прыняць узгоднены на ўзроўні парлямэнта закон аб дэкалянізацыі.[7]

21 сакавіка 2023 году Вярхоўная Рада Ўкраіны прыняла Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыю тапанімікі».[8]

21 красавіка 2023 году прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі падпісаў закон аб дэкалянізацыі.З 27 ліпеня 2023 году ўваходзіць у дзеяньне Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі».[9]

20 лістапада 2023 г. Украінскі інстытут нацыянальнай памяці падрыхтаваў зборнік матэрыялаў, рэкамэндацый і дакумэнтаў па выкананьні патрабаваньняў Закона Ўкраіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды маскальскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі».[10]

Зьмест[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Закон складаецца з 8 артыкулаў, у тым ліку:

  1. Сфэра дзеяньня Закона
  2. Азначэньне тэрмінаў
  3. Асуджэньне расейскай імпэрскай палітыкі
  4. Забарона прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі
  5. Забарона выкарыстаньня й прапаганды сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
  6. Забесьпячэньне ўмоў для правядзеньня дасьледаваньняў і рэалізацыі імпрэзаў па ўвекавечаньні памяці аб барацьбе з расейскай імпэрскай палітыкай
  7. Адказнасьць за парушэньне заканадаўства аб забароне вырабу, распаўсюду, а таксама публічнага выкарыстаньня сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
  8. Заключныя й пераходныя палажэньні.

Асноўныя палажэньні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі» растлумачвае значэньне такіх тэрмінаў, як «прапаганда расейскай імпэрскай палітыкі», а таксама вызначае адказнасьць за парушэньне заканадаўства, якое забараняе выраб, распаўсюд і публічнае выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі:

  • закон закранае сфэру грамадзкай прасторы, тапанімікі, найменьняў юрыдычных асобаў, помнікаў і памятных знакаў і знакаў для тавараў і паслуг; прызнае злачыннай і асуджае расейскую імпэрскую палітыку; забараняе прапаганду сымболікі расейскай імпэрскай палітыкі (за выключэньнямі, прапісанымі ў законе), вызначае парадак ліквідацыі такой сымболікі з публічнай прасторы. забараняе прысваеньне геаграфічным аб’ектам, юрыдычным асобам і аб’ектам права ўласнасьці назваў, якія ўслаўляюць, увекавечваюць, прапагандуюць альбо зьмяшчаюць сымбалі расейскай імпэрскай палітыкі й сучаснай Расейскай Фэдэрацыі як дзяржавы-агрэсара.

Тэрміны й суб’екты прыняцьця рашэньняў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Аб перайменаваньні тапонімаў у межах населеных пунктаў і дэмантажы помнікаў і памятных знакаў, на якія не распаўсюджваецца заканадаўства аб ахове помнікаў:

  • 27 ліпеня 2023 году — 27 студзеня 2024 года: органы мясцовага самакіраваньня населеных пунктаў (сельскія, пасялковыя, гарадзкія саветы альбо ваенна-цывільныя адміністрацыі).

Калі рашэньне на гэтым этапе не прынята, паўнамоцтвы надзяляюцца:

  • 27 студзеня — 27 красавіка 2024 года: сельскія, пасялковыя, гарадзкія галавы альбо асобы, якія ажыцьцяўляюць іх паўнамоцтвы;
  • 27 красавіка — 27 ліпеня 2024 года: кіраўнікі абласных дзяржаўных адміністрацый альбо асобы, якія ажыцьцяўляюць іх паўнамоцтвы.

Рашэньні аб перайменаваньні населеных пунктаў прымаюцца Вярхоўнай Радай Украіны:

27 ліпеня 2023 году — 27 студзеня 2024 года: мясцовыя органы ўлады павінны ўнесьці свае прапановы ў Вярхоўную Раду Ўкраіны;

27 ліпеня 2023 году — 27 студзеня 2024 года: Кабінэт міністраў Украіны павінен правесьці кансультацыі з прадстаўнікамі карэнных народаў і ўнесьці прапановы аб перайменаваньні Крыма.

Пры перайменаваньні тапонімаў неабходна ўлічваць законы «Аб пераходзе за юрыдычнымі асобамі й аб’ектамі права ўласнасьці на імёны (псэўданімы) фізычных асобаў, юбілейныя й сьвяточныя даты, назвы й даты гістарычных падзей», “Аб геаграфічных назвах”. Рашэньні павінны прымацца з улікам прапаноў навукоўцаў, меркаваньня грамад, рэкамэндацый Украінскага інстытута нацыянальнай памяці.

Калі помнік мае статус аховы помніка, неабходна выконваць працэдуры, прадугледжаныя заканадаўствам аб ахове культурнай спадчыны:

  • Адносна помнікаў мясцовага значэньня рашэньне прымаецца Міністэрствам культуры й інфармацыйнай палітыкі Ўкраіны па прадстаўленьні органаў аховы культурнай спадчыны, Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі й культуры, іншых грамадзкіх арганізацый, у статутныя задачы якіх уваходзіць ахова культурнай спадчыны. Тэрмін выкананьня: адзін месяц з дня паступленьня заяўкі.
  • Адносна помнікаў рэспубліканскага значэньня — Кабінэт міністраў Украіны па звароце Ўкраінскага інстытута нацыянальнай памяці. Тэрмін: адзін год з дня паступленьня заяўкі;

Да 27 ліпеня 2023 году Кабінэт міністраў Украіны на запыт Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі й культуры разгледзіць статус помнікаў і памятных знакаў, якія зьяўляюцца аб’ектамі культурнай спадчыны й зьмяшчаюць сымбалі расейскай імпэрыі. палітыкі. Калі забароненую сымболіку зьмяшчае толькі элемэнт, а не ўвесь помнік, выдаляць трэба толькі такі элемэнт.

Юрыдычныя асобы, палітычныя партыі й аб’яднаньні грамадзянаў павінны да 27 жніўня 2023 году выдаліць забароненую сымболіку з устаноўчых дакумэнтаў, назваў і ўласнай сымболікі. Уладальнікі знакаў для тавараў і паслуг, якія ўтрымліваюць сымбалі расейскай імпэрскай палітыкі, абавязаныя да 27 кастрычніка 2023 году прывесьці такія знакі ў адпаведнасьць з заканадаўствам. Юрыдычныя асобы вызваляюцца ад выплаты адміністрацыйнага збору пры дзяржаўнай рэгістрацыі зьмяненьняў ва ўстаноўчыя дакумэнты, зьвязаных з рэалізацыяй закона аб дэкалянізацыі. Дзейнасьць асобаў, якія не выконваюць патрабаваньні заканадаўства, можа быць забароненая.

Выключэньні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • дзеячы, якія займалі кіруючыя пасады ў расейскіх дзяржаўных установах ад Маскоўскага царства да сучаснай Расейскай Фэдэрацыі альбо спрыялі яе палітыцы, адначасова абаранялі палітычныя, эканамічныя й культурныя правы ўкраінскага народа, разьвівалі ўкраінская нацыянальная дзяржаўнасьць, навука й культура, але гэтае выключэньне не распаўсюджваецца на супрацоўнікаў савецкіх органаў дзяржаўнай бясьпекі;
  • мэмарыяльныя знакі, зьвязаныя з супрацівам і выгнаньнем нацыстаў з Украіны;
  • тапонімы альбо назвы ў гонар назваў гарадоў Расеі й іншых геаграфічных, гістарычных і культурных аб’ектаў Расейскай Фэдэрацыі, калі яны зьвязаны з абаронай правоў альбо разьвіцьцём украінскага народа альбо з культурай паняволеных народаў Расеі;
  • сымбалі, у тым ліку памятныя знакі, толькі таму, што яны былі ўсталяваны ў часы СССР альбо Расейскай імпэрыі, і назвы, сугучныя толькі назвам альбо аб’ектам, на якія распаўсюджваюцца абмежаваньні, прадугледжаныя заканадаўствам;
  • забарона не распаўсюджваецца на аб’екты сусьветнай спадчыны, нацыянальныя музэйныя, архіўныя й бібліятэчныя фонды, пахавальныя збудаваньні на тэрыторыі пахаваньняў, ганаровыя месцы пахаваньняў на могілках, узнагароды, атрыманыя да ўступленьня ў сілу закона аб дэкалянізацыі, арыгінальныя баявыя сьцягі., акрамя сымболікі сучаснага расейскага ваеннага ўварваньня ва Ўкраіну, прадметы антыкварнага гандлю, прыватныя калекцыі й прыватныя архіўныя зборы, дакумэнты;
  • калі выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі не вядзе да яе гераізацыі ці апраўданьня, то яна можа прысутнічаць у: экспазыцыях музэяў, тэматычных выставах, навуковых працах, творах мастацтва, рэканструкцыях гістарычных падзеяў, атлясох, картах, даведніках, навучальных матэрыялаў, інфармацыйнай прадукцыі.

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Деколонізація в законі: Рада проголосувала за скасування російських географічних назв (укр.) Праверана 2023-06-08 г.
  2. ^ Про приведення назви міста Ровно і Ровенської області у відповідність до правил українського правопису | від 11.06.1991 № 1183-XII
  3. ^ Про відновлення селам Устенське Перше і Устенське Друге Здолбунівського району Ровенської області їх колишніх найменувань | від 16.06.1988 № 6040-XI
  4. ^ Про відновлення селищу міського типу Першотравневе Ровенської області колишнього найменування Моквин | від 31.10.1990 № 423-XII
  5. ^ Раді пропонують змінити географічні назви, які символізують росію
  6. ^ У Верховній Раді пропонують прийняти закон про заборону географічних назв та символіки РФ
  7. ^ Активісти закликають ухвалити законопроєкт про деколонізацію (укр.) Праверана 2023-06-08 г.
  8. ^ Парламент ухвалив закон про засудження і заборону російської імперської політики і деколонізацію топонімії (укр.) Праверана 2023-06-08 г.
  9. ^ УІНП (2023-06-08) Пояснюємо деколонізацію: УІНП підготував інфографіку про те, як буде реалізовуватися закон
  10. ^ Збірник рекомендацій «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики» (укр.) Праверана 2023-12-13 г.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Закон_Украіны_«Аб_асуджэньні_й_забароне_прапаганды_расейскай_імпэрскай_палітыкі_ва_Ўкраіне_й_дэкалянізацыі_тапанімікі»&oldid=2463830»