Прагляд крыніцы для Грэцкая мова

{{Інфармацыя пра мову
|Назва мовы = Грэцкая
|Назва мовы ў арыгінале = Ελληνικά
|Краіны ўжываньня = [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Кіпр]]ы, [[ЗША]], [[Аўстралія|Аўстраліі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Альбанія|Альбаніі]], [[Грузія|Грузіі]], [[Расея|Расеі]], [[Украіна|Украіне]], [[Швэцыя|Швэцыі]], [[Італія|Італіі]], [[Турэччына|Турэччыне]] і іншых
|Рэгіён = [[Балканы]]
|Колькасьць карыстальнікаў = 15 мільёнаў
|Клясыфікацыя = [[Індаэўрапейскія мовы|Індаэўрапейская]]<br />
&nbsp;[[Грэцкія мовы|Грэцкія]]<br />
&nbsp;&nbsp;[[Старажытная грэцкая мовы|Старажытная грэцкая]]<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Грэцкая'''
|Афіцыйная мова ў = [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Кіпр]]ы (і ў [[Эўразьвяз]]е)
|Рэгулюецца = —
|Код па ISO 639-1 = el
|Код па ISO 639-2(B) = gre
|Код па ISO 639-2(T) = ell
|Код па SIL = GRK
}}
'''Грэ́цкая мо́ва''' ({{мова-el|Ελληνική γλώσσα, Ελληνικά}} — элініка) — [[індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейская мова]], на якой цяпер размаўляюць каля 12 мільёнаў чалавек у [[Грэцыя|Грэцыі]] і на высьпе [[Кіпр]]. Грэцкая мова мае адзін з найбагатшых лексыконаў сярод усіх моваў сьвету — каля 600 тыс. словаў.

== Гісторыя ==
Клясычная (або старажытная) і сучасная грэцкая мова досыць моцна адрозьніваюцца, хаця некаторыя дасьледчыкі падкрэсьліваюць вялікае падабенства паміж імі. Ужо з 14 стагодзьдзя да н. э. існавала сыстэма пісьма «лінейная Б» (''linear B''), якая была ўпершыню расшыфраваная толькі ў 1953 годзе. Пасьля «лінейнай Б» выдзяляюць яшчэ некалькі пэрыядаў у разьвіцьці грэцкай мовы. Падчас гэтак званага элінскага пэрыяду грэцкая мова была фактычна ''[[lingua franca]]'' для жыхароў [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]], а потым — [[Бізантыя|Бізантыі]]. На ёй была створаная багатая літаратура.

Падчас дамінацыі [[Атаманская імпэрыя|Атаманскай імпэрыі]] грэцкая мова апынулася ў заняпадзе і пацярпела шмат зьменаў.

Ад 1834 да 1976 году праводзілася [[моўная палітыка]] па ўвядзеньні ''Καθαρεύουσα'' (катарэвуса), «правільнай» грэцкай мовы, якая базуецца на клясычнай, але нарэшце ў 1976 годзе ''Δημοτική'' (дымотыкі) — народная гаворка — была прызнаная грэцкім урадам як ''[[de facto]]'' i ''[[de jure]]'' стандарт сучаснай грэцкай мовы. Катарэвус у адрозьненьне ад народнай гаворкі меў скамплікаваную сыстэму дыякрытыкі: тры тыпы націску (востры, тупы, аблегчаны) і два тыпы асьпірацыі (тонкае і густое), а таксама сымбаль трэма. Дымотыка ж мае толькі адзін дыякрытык для азначэньня націску.

Цягам стагодзьдзяў лексычны склад грэцкай мовы пацярпеў нязначныя зьмены. Шматлікія словы былі запазычаныя ў [[лаціна|лаціну]], [[італьянская мова|італьянскую]], [[нямецкая мова|нямецкую]], [[ангельская мова|ангельскую]] ды іншыя мовы. Грэцкая мова зьяўляецца крыніцай міжнароднай грамадзкай і навуковай тэрміналёгіі: «[[астраномія]]», «[[дэмакратыя]]», «[[граматыка]]», «[[філязофія]]», «[[антрапалёгія]]».

== Граматыка ==
Грэцкія назоўнікі маюць пяць склонаў (назоўны, родны, давальны, вінавальны, клічны), тры роды (мужчынскі, жаночы, ніякі) і тры лікі (адзіночны, двайны і множны). У народнай гаворцы (дымотыка) давальны склон практычна не ўжываецца. Дзеясловы маюць чатыры лады <!--moods-->, тры станы <!--voices, рус. залог-->, тры асобы ды некалькі іншых формаў. Грэцкая мова, у адрозьненьне ад большасьці іншых індаэўрапейскіх моваў, мае сынтэтычны <!--ствараемы з дапамогай асобнай формы дзеяслова--> пасіў.

== Грэцкі альфабэт і фанэтыка ==
Галоўнае адрозьненьне паміж клясычнай і сучаснай грэцкай фанэтыкай — спрашчэньне сыстэмы галосных гукаў, і зьмена зычных гукаў да фрыкатыўных. У старажытнай грэцкай былі пяць кароткіх галосных, сем даўгіх, і шмат дыфтонгаў. Цяпер жа ў грэцкай мове засталіся 5 галосных. Што датычыць зычных, b, d, g сталі вымаўляцца як [v], [dh], [gh]. А зычныя ph, th, kh страцілі асьпірацыю і сталі вымаўляцца як [f], [th], [kh].

Грэцкі альфабэт мае 24 літары.

{{Сумнеўна}}

<table><tr><td>літара (назва)</td><td>Старажытнае вымаўленьне</td><td>Сучаснае вымаўленьне</td></tr>
<tr><td>'''Α α''' (альфа)</td><td>[a]:як беларускае «а»</td><td>[a]:як беларускае «а»</td></tr>
<tr><td>'''Β β''' (бэта)</td><td>як беларускае «б»</td><td>як беларускае «в» (напрыклад, «Альванія»)</td></tr>
<tr><td>'''Γ γ''' (гама)</td><td>як беларускае «г»</td><td>[ɣ]</td></tr>
<tr><td>'''Δ δ''' (дэльта) </td><td>як беларускае «д»</td><td>як ангельскае «th» у «the»</td></tr>
<tr><td>'''Ε ε''' (эпсілён)</td><td>як беларускае «э»</td><td>як беларускае «э»</td></tr>
<tr><td>'''Ζ ζ''' (зэта)</td><td>як «зд» (або нават «дз»)</td><td>як «з»</td></tr>
<tr><td>'''Η η''' (эта)</td><td>[ɛː]</td><td>[i]:«і»</td></tr>
<tr><td>'''Θ θ''' (тэта, альбо фіта)</td><td>шчыліннае «т»</td><td>як ангельскае «th» у «thanks»</td></tr>
<tr><td>'''Ι ι''' (ёта)</td><td>доўгае «і»</td><td>«і» або «й»</td></tr>
<tr><td>'''Κ κ''' (капа)</td><td>як беларускае «к»</td><td>як беларускае «к»</td></tr>
<tr><td>'''Λ λ''' (лямбда)</td><td>як «л» або «ль» («љ»)</td><td>як «л» або «ль» («љ»)</td></tr>
<tr><td>'''Μ μ''' (мю)</td><td>як «м»</td><td>як «м»</td></tr>
<tr><td>'''Ν ν''' (ню)</td><td>як «н» або «нь» («њ»)</td><td>як «н» або «нь» («њ»)</td></tr>
<tr><td>'''Ξ ξ''' (ксі)</td><td>«кс»</td><td>«кс»</td></tr>
<tr><td>'''Ο ο''' (омікрон)</td><td>«о»</td><td>«о»</td></tr>
<tr><td>'''Π π''' (пі)</td><td>«п»</td><td>«п»</td></tr>
<tr><td>'''Ρ ρ''' (ро)</td><td>як беларускае «р»</td><td>як беларускае «р»</td></tr>
<tr><td>'''Σ σ''' (сігма)</td><td>як беларускае «сь»</td><td>як беларускае «сь» (канцавая сігма пішацца так '''ς''')</td></tr>
<tr><td>'''Τ τ''' (таў)</td><td>«т»</td><td>«т»</td></tr>
<tr><td>'''Υ υ''' (упсілон)</td><td>у</td><td>як «і»</td></tr>
<tr><td>'''Φ φ''' (фі)</td><td>«пх» з прыдыханьнем</td><td>«ф»</td></tr>
<tr><td>'''Χ χ''' (хі)</td><td>«кх» з прыдыханьнем</td><td>як беларускае «х»</td></tr>
<tr><td>'''Ψ ψ''' (псі)</td><td>пс</td><td>пс</td></tr>
<tr><td>'''Ω ω''' (омэга)</td><td>доўгае «о»</td><td>«о»</td></tr></table>

=== Дыфтонґі і камбінацыі літараў ===
На першым месцы ідзе старажытнае вымаўленьне, затым — сучаснае.

<table>
<tr><td>дыфтонґ</td><td>Старажытнае вымаўленьне</td><td>Сучаснае вымаўленьне</td></tr>
<tr><td>αι</td><td>аі</td><td>э</td></tr>
<tr><td>ει</td><td>эй</td><td>і</td></tr>
<tr><td>οι</td><td>ой</td><td>і</td></tr>
<tr><td>υι</td><td>уі</td><td>і</td></tr>
<tr><td>ωι</td><td>оі</td><td>о</td></tr>
<tr><td>αυ</td><td>аў</td><td>ав (аф)</td></tr>
<tr><td>ευ</td><td>эў</td><td>эв (эф)</td></tr>
<tr><td>ηυ</td><td>іў</td><td>ів (іф)</td></tr>
<tr><td>ου</td><td>оў</td><td>у</td></tr>
<tr><td>γγ</td><td>насавы г</td><td>насавы г</td></tr>
<tr><td>γκ</td><td>нк</td><td>нк</td></tr>
<tr><td>γξ</td><td>нкс</td><td>нкс</td></tr>
<tr><td>γχ</td><td>нх</td><td>нх</td></tr>
<tr><td>μπ</td><td>«б» або «мб»</td><td>«б» або «мб»</td></tr>
<tr><td>ντ</td><td>«д» або «нд»</td><td>«д» або «нд»</td></tr>
</table>

== Прыклады ==
Назвы некаторых краінаў па-грэцку.

* ''Αζερμπαϊτζάν'' — [[Азэрбайджан]]
* ''Αλβανία'' — [[Альбанія]]
* ''Βέλγιο'' — [[Бэльгія]]
* ''Βοσνία-Ερζεγοβίνη'' — [[Босьнія і Герцагавіна]]
* ''Βουλγαρία'' — [[Баўгарыя]]
* ''Γαλλία'' — [[Францыя]]
* ''Γερμανία'' — [[Нямеччына]]
* ''Δανία'' — [[Данія]]
* ''Ελβετία'' — [[Швайцарыя]]
* ''Ελλάδα'' — [[Грэцыя]]
* ''Εσθονία'' — [[Эстонія]]
* ''Ιρλανδία'' — [[Ірляндыя]]
* ''Ισπανία'' — [[Гішпанія]]
* ''Ισραήλ'' — [[Ізраіль]]
* ''Κύπρος'' — [[Кіпр]]
* ''Λεττονία'' — [[Латвія]]
* ''Λευκορωσία'' (''Μπελαρούς'') — [[Беларусь]]
* ''Λιθουανία'' — [[Летува]]
* ''Λουξεμβούργο'' — [[Люксэмбург]]
* ''Μεγάλη Βρετανία'' — [[Вялікая Брытанія]]
* ''Ολλανδία'' — [[Нідэрлянды]]
* ''Ουγγαρία'' — [[Вугоршчына]]
* ''Ουκρανία'' — [[Украіна]]
* ''Πολωνία'' — [[Польшча]]
* ''Ρουμανία'' — [[Румынія]]
* ''Ρωσία'' — [[Расея]]
* ''Σερβία & Μαυροβούνιο'' — [[Сэрбія і Чарнагорыя]]
* ''Σλοβενία'' — [[Славенія]]
* ''Σουηδία'' — [[Швэцыя]]
* ''Τουρκία'' — [[Турэччына]]
* ''Φιλανδία'' — [[Фінляндыя]]

[[Біблія]] (Мацей 6:9-13):<br />
<font face="Arial Unicode MS">Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·<br />
ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·<br />
τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον·<br />
καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφελήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·<br />
καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.<br />
Ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας·<br />
ἀμήν.</font>

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Interwiki|el|грэцкай|}}

{{МовыЭЗ}}

[[Катэгорыя:Грэцкая мова| ]]
[[Катэгорыя:Мовы Грэцыі]]
[[Катэгорыя:Мовы Альбаніі]]
[[Катэгорыя:Мовы Турэччыны]]
[[Катэгорыя:Мовы Грузіі]]
[[Катэгорыя:Мовы Кіпру]]
[[Катэгорыя:Мовы Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]