Агнастычны атэізм

Агнасты́чны атэі́зм, таксама атэісты́чны агнастыцы́зм — філязофская пазыцыя, якая ахоплівае як атэізм, так і агнастыцызм. Атэісты агностыкі зьяўляюцца атэістамм, таму што яны не вераць у існаваньне якога-небудзь бажаства, і зьяўляюцца агностыкамі, таму што яны сьцьвярджаюць, што існаваньне боскае сутнасьці альбо непазнавальна ў прынцыпе, альбо ў цяперашні час невядома.

Агнастычныя атэісты могуць быць супрацьпастаўленыя агнастычным тэістам, якія вераць, што адно бажаство (ці некалькі бажаств) існуе, але не сьцьвярджаюць, што ведаюць гэта^[1]^[2]^[3].

Людзі, якія лічаць сябе агнастычнымі атэістамі, могуць абгрунтоўваць сваю пазыцыю, спасылаючыся на эпістэмалёгію або брытву Акама.

Гісторыя

Адно з самых раньніх азначэньняў агностычнага атэізму належыць тэолягу й філёзафу Робэрту Флінту ў яго кроўлаўскай лекцыі 1887—1888 гадоў (апублікавана ў 1903 годзе пад назвай «Агнастыцызм»)^[5].

«Атэіст, аднак, можа быць, і нярэдка зьяўляецца агностыкам. Існуе агнастычны атэізм або атэістычны агнастыцызм, і спалучэньне атэізму з агнастыцызмам, якое можа быць названа так, не зьяўляецца рэдкасьцю…» «…Калі чалавек ня змог знайсьці ніводнай важкай прычыны для веры ў тое, што Бог ёсьць, то цалкам натуральна й рацыянальна, што ён не павінен верыць у тое, што Бог ёсьць; і калі гэта так, то ён атэіст… калі ён пойдзе далей, і пасьля дасьледаваньня прыроды й сфэры ахопу Бога чалавечым веданьнем, якое сканчаецца высновай аб тым, што існаваньне Бога немагчыма даказаць, перастае верыць у Бога на той падставе, што ён ня можа ведаць, што Бог існуе, ён агностык, а таксама атэіст — агностык-атэіст — атэіст, таму што агностык… такім чынам, хоць памылкова атаясамліваць агнастыцызм і атэізм, гэтак жа памылкова падзяляць іх так, як калі б адно выключала іншае…»

У 1885 годзе Робэрт Дж. Інґерсол, вядомы ў народзе як «вялікі агностык», патлумачыў свой параўнальны погляд на агнастыцызм і атэізм наступным чынам^[6]:

«Агностык — гэта атэіст. Атэіст — гэта агностык. Агностык кажа: „Я ня ведаю, але я не веру, што Бог існуе“. Атэіст кажа тое ж самае.»

Эпістэмалягічныя аргумэнты

Эпістэмалягічны, або агнастычны, атэізм сьцьвярджае, што людзі ня могуць спазнаць Бога або вызначыць ягонае існаваньне. Асновай эпістэмалягічнага атэізму зьяўляецца агнастыцызм, які прымае розныя формы. У філязофіі іманентнасьці боскасьць неаддзельная ад самога сьвету, уключаючы розум чалавека, і сьвядомасьць кожнага чалавека замкнёна на прадмеце. Згодна з гэтай формай агнастыцызму, гэта абмежаваньне ў пэрспэктыве перашкаджае любой абʼектыўнай выснове: ад веры ў бога да сьцьвярджэньняў аб яго існаваньні.

Рацыяналістычны агнастыцызм Канта й эпохі Асьветніцтва прымае толькі веды, атрыманыя з дапамогай чалавечай рацыянальнасьці; гэтая форма атэізму сьцьвярджае, што багі ў прынцыпе неадметныя й, такім чынам, пра іх існаваньне ня можа быць вядома. Скептыцызм, заснаваны на ідэях Юма, сьцьвярджае, што пэўнасьць у чым-небудзь немагчымая, таму аніхто ніколі ня можа ведаць напэўна, існуе бог ці не. Юм, аднак, лічыў, што такія неназіраемыя мэтафізычныя канцэпцыі варта адкідваць як «сафістыку й ілюзію». Аднясеньне агнастыцызму да атэізму аспрэчваецца; яго таксама можна разглядаць як незалежны, базавы сьветапогляд.

Іншыя аргумэнты на карысьць атэізму, якія можна клясыфікаваць як эпістэмалягічныя або анталягічныя, уключаючы лягічны пазытывізм і ігнастыцызм, сьцьвярджаюць бессэнсоўнасьць або незразумеласьць асноўных тэрмінаў, такіх як «Бог», і такіх сьцьвярджэньняў, як «Бог Усемагутны». Тэалягічны некагнітывізм сьцьвярджае, што сьцьвярджэньне «Бог існуе» не выказвае прапазыцыю, а зьяўляецца бессэнсоўным альбо кагнітыўна бессэнсоўным. Выказваліся дваякія меркаваньні адносна таго, ці можна аднесьці такіх людзей да той ці іншай форме атэізму або агнастыцызму. Філёзафы А. Дж. Аер і Тэадор М. Дрэндж адхіляюць абедзьве катэгорыі, заяўляючы, што абодва лагеры прымаюць сьцьвярджэньне «Бог існуе» як прапазыцыю; замест гэтага яны адносяць некагнітывізм да ўласнае катэгорыі^[7]^[8].

Прыклады

Бэртран Расэл выкарыстоўвае ў якасьці прыкладу нябесны імбрычак. Ён сьцьвярджаў, што, хоць нельга ведаць, што імбрычак не існуе, большасьць людзей у яго не верыць.

Вядомы біёляг-атэіст Рычард Докінз аналягічна сьцьвярджаў^[9]:

Я агностык у той жа меры, у якой я агностык у пытаньні існаваньня вей у закутку саду.

Крыніцы

^ Harrison, Alexander James The Ascent of Faith: or, the Grounds of Certainty in Science and Religion. — London: Hodder and Stroughton, 1894. — P. 21. (анг.)
^ Smith, George H Atheism: The Case Against God. — 1979. — P. 10–11. — ISBN 9780879751241 (анг.)
^ Barker, Dan Godless: How an Evangelical Preacher Became One of America's Leading Atheists. — New York: Ulysses Press, 2008. — P. 96. — ISBN 9781569756775 (анг.)
^ Religious Composition by Country, 2010-2050 (анг.)
^ Flint, Robert Agnosticism: The Croall Lecture for 1887–88. — William Blackwood and Sons, 1903. — P. 49–51. (анг.)
^ Jacoby, Susan The Great Agnostic. — Yale University Press. — P. 17. — ISBN 978-0-300-13725-5 (анг.)
^ Drange, Theodore M. (1998). «Atheism, Agnosticism, Noncognitivism». Internet Infidels, Secular Web Library. Retrieved 2007-APR-07. (анг.)
^ Ayer, A. J. (1946). Language, Truth and Logic. Dover. pp. 115—116. In a footnote, Ayer attributes this view to «Professor H. H. Price». (анг.)
^ The God Delusion «…I am an agnostic only to the extent that I am agnostic about fairies at the bottom of the garden.» — Рычард Докінз (анг.)

Літаратура

Howe, Frederic R. Challenge and Response. Grand Rapids: The Zondervan Corporation, 1982. ISBN 0-310-45070-5
Martin, Michael. Theism. MSN Encarta, 2000. Microsoft Corporation.
Martin, Michael. Atheism: A Philosophical Justification. Philadelphia: Temple UP, 1992. ISBN 0-87722-943-0
Smith, George H. Atheism: The Case Against God. 1st ed. Amherst: Prometheus Books, 1980. ISBN 0-87975-124-X
Stein, Gordon. The Encyclopedia of Unbelief. Amherst: Prometheus Books, 1985. ISBN 0-87975-307-2
Agnosticism. — Forgotten Books. — P. 164–. — ISBN 978-1-4400-6878-2
Richard Dawkins, «The poverty of agnosticism», in The God Delusion, Black Swan, 2007 (ISBN 978-0-552-77429-1).
Agnosticism: A Very Short Introduction. — OUP Oxford. — ISBN 978-0-19-957526-8
Man's Place in Nature. — Courier Dover Publications. — P. 1–. — ISBN 978-0-486-15134-2
Dialogues Concerning Natural Religion. — Penguin Books, Limited, 1779. — P. 1–.
The Critique of Pure Reason. — Loki's Publishing. — ISBN 978-0-615-82576-2
Philosophical Fragments. — Religion-online.org, 1985. — ISBN 978-0-691-02036-5
Atheism – The Case Against God. — 1979. — ISBN 0-87975-124-X
Berman, David A History of Atheism in Britain: From Hobbes to Russell. — London: Routledge, 1990. — ISBN 0-415-04727-7
Bradlaugh, Charles, Annie Besant and others. (1884) The Atheistic Platform: 12 Lectures. London: Freethought Publishing. [1]
Buckley, M. J. At the Origins of Modern Atheism. — New Haven, CT: Yale University Press, 1990. — ISBN 0-300-04897-1
The Oxford Handbook of Atheism. — Oxford UP, 2013. — ISBN 9780199644650
Flew, Antony God and Philosophy. — Prometheus Books, 2005. — ISBN 1-59102-330-0
The New Encyclopedia of Unbelief. — Buffalo, NY: Prometheus Books, 2007. — ISBN 978-1-59102-391-3
Varieties of Unbelief: From Epicurus to Sartre. — •New York: Macmillan, 1989. — ISBN 0-02-340681-X
Harbour, Daniel An Intelligent Person's Guide to Atheism. — London: Duckworth, 2003. — ISBN 0-7156-3229-9
The Problem with Atheism 2 October 2007 г. Архіўная копія ад 2011-05-24 г. Праверана 2011-04-09 г.
Howson, Colin (2011). Objecting to God. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-18665-0
Jacoby, Susan Freethinkers: A History of American Secularism. — Metropolitan Books, 2004. — ISBN 978-0-8050-7442-0
Krueger, D. E. What is Atheism?: A Short Introduction. — New York: Prometheus, 1998. — ISBN 1-57392-214-5
Le Poidevin, R. Arguing for Atheism: An Introduction to the Philosophy of Religion. — London: Routledge, 1996. — ISBN 0-415-09338-4
Mackie, J. L. The Miracle of Theism: Arguments For and Against the Existence of God. — Oxford: Oxford University Press, 1982. — ISBN 0-19-824682-X
Maritain, Jacques The Range of Reason. — London: Geoffrey Bles, 1952.
Martin, Michael Atheism: A Philosophical Justification. — Philadelphia: Temple University Press, 1990. — ISBN 0-87722-943-0
The Impossibility of God. — Buffalo, NY: Prometheus Books, 2003. — ISBN 1-59102-120-0
The Improbability of God. — Buffalo, NY: Prometheus Books, 2006. — ISBN 1-59102-381-5
Some Dogmas of Religion. — New. — London: Edward Arnold & Co., 1930. — ISBN 0-548-14955-0
Nielsen, Kai Philosophy and Atheism. — New York: Prometheus, 1985. — ISBN 0-87975-289-0
Nielsen, Kai Naturalism and Religion. — New York: Prometheus, 2001. — ISBN 1-57392-853-4
Onfray, Michel Atheist Manifesto. — New York: Arcade Publishing, 2007. — ISBN 978-1-55970-820-3
Oppy, Graham Arguing about Gods. — Cambridge University Press, 2006. — ISBN 0-521-86386-4
Robinson, Richard An Atheist's Values. — Oxford: Clarendon Press, 1964. — ISBN 0-19-824191-7
Rosenberg, Alex (2011). The Atheist’s Guide to Reality: Enjoying Life Without Illusions. New York: W. W. Norton & Co. ISBN 978-0-393-08023-0
Sharpe, R.A. The Moral Case Against Religious Belief. — London: SCM Press, 1997. — ISBN 0-334-02680-6
Thrower, James A Short History of Western Atheism. — London: Pemberton, 1971. — ISBN 0-301-71101-1
Walters, Kerry (2010). Atheism: A Guide for the Perplexed. New York: Continuum. ISBN 978-0-8264-2493-8
Zuckerman, Phil Society without God: What the Least Religious Nations Can Tell Us About Contentment. — NYU Press, 2010. — ISBN 978-0-8147-9723-5
Atheism and secularity. — Santa Barbara, Calif. [u.a.]: Praeger, 2010. — ISBN 978-0-313-35183-9
Крайнев А. М. Такім чынам, атэізм — гэта…

[1] Harrison, Alexander James The Ascent of Faith: or, the Grounds of Certainty in Science and Religion. — London: Hodder and Stroughton, 1894. — P. 21. (анг.)

[Smith1979-2] Smith, George H Atheism: The Case Against God. — 1979. — P. 10–11. — ISBN 9780879751241 (анг.)

[barker-agnostic-atheism-3] Barker, Dan Godless: How an Evangelical Preacher Became One of America's Leading Atheists. — New York: Ulysses Press, 2008. — P. 96. — ISBN 9781569756775 (анг.)

[4] Religious Composition by Country, 2010-2050 (анг.)

[flint-5] Flint, Robert Agnosticism: The Croall Lecture for 1887–88. — William Blackwood and Sons, 1903. — P. 49–51. (анг.)

[6] Jacoby, Susan The Great Agnostic. — Yale University Press. — P. 17. — ISBN 978-0-300-13725-5 (анг.)

[7] Drange, Theodore M. (1998). «Atheism, Agnosticism, Noncognitivism». Internet Infidels, Secular Web Library. Retrieved 2007-APR-07. (анг.)

[8] Ayer, A. J. (1946). Language, Truth and Logic. Dover. pp. 115—116. In a footnote, Ayer attributes this view to «Professor H. H. Price». (анг.)

[9] The God Delusion «…I am an agnostic only to the extent that I am agnostic about fairies at the bottom of the garden.» — Рычард Докінз (анг.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]