Прагляд крыніцы для Ядзерная зброя

[[Файл:Nagasakibomb.jpg|міні|250пкс|Выбух атамнай бомбы ў [[Нагасакі]] (1945)]]
[[Файл:Operation_Upshot-Knothole_-_Badger_001.jpg|250пкс|міні|Выбух ядзернага зараду ў 23 кТ]]
{{Глябалізаваць}}
'''Я́дзерная збро́я''' (а́тамная зброя) — від [[зброя масавага паражэньня|зброі масавага паражэньня]], дзеяньне якой заснавана на выкарыстаньні энэргіі радыяактыўнасьці.

Упершыню ўжытая ў якасьці зброі ў 1945 годзе [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] супраць [[Японія|Японіі]]. Асноўныя паражаючыя фактары ядзернае зброі: ударная хваля, пранікальная радыяцыя, электрамагнітны імпульс, сьветлавое выпраменьваньне. Выкарыстаньне ядзернае зброі выклікае моцнае [[радыяактыўнае забруджваньне]] мясцовасьці. Магутнасьць ядзернае зброі вымяраецца тратылавым эквівалентам — колькасьцю [[трынітраталуол]]у, які забясьпечвае [[выбух]] з той жа энэргіяй. Сродкам дастаўкі ядзернае зброі могуць служыць артылерыйскія [[снарад]]ы, [[авіяцыйная бомба|авіяцыйныя бомбы]], [[тарпэда|тарпэды]], [[ракета|ракеты]].

== Прынцып дзеяньня ==
У аснову ядзернае зброі пакладзеная некіравальная ланцуговая рэакцыя дзяленьня ядра. Для ажыцьцяўленьня ланцуговай рэакцыі выкарыстоўваюцца ізатопы ўран-235, плутоній-239 і (у асобных выпадках) уран-233. Існуюць дзьве асноўныя схемы: «гарматная», так званая балістычная, і імплязыўная.

* «гарматная» схема характэрная для самых прымітыўных мадэляў ядзернае зброі I-га пакаленьня, а таксама артылерыйскіх і стралковых ядзерных баявых прыпасаў, якія маюць абмежаваньне па калібры зброі. Сутнасьць яе складаецца ў «выстрэльваньні» насустрач адзін аднаму двух блёкаў рэчыва дакрытычнай масы, якое дзеліцца. Дадзены спосаб дэтанацыі магчымы толькі ва ўранавых боявых прыпасах, бо плутоній мае больш высокі нэўтронны фон, што прыводзіць да павелічэньня патрабуемай хуткасьці злучэньня частак зарада, што перавышае тэхнічна дасягальныя межы. Іншая прычына выкарыстаньня ўрана ў артылерыйскіх боепрыпасах заключаецца ў тым, што ўран лепш за плутоній вытрымоўвае перагрузкі, не дэфармуючыся.
* другая схема — «[[Імплёзія|імплязыўная]]» — мае пад сабой атрыманьне звышкрытычнага стану шляхам обціску матэрыялу, які дзеліцца сфакусаванай ударнай хваляй, створанай выбухам звычайнай хімічнай выбухоўкі, якой для факусаваньня надаецца вельмі складаная форма і падрыў адбываецца адначасова ў некалькіх кропках з прэзыцыйнай дакладнасьцю.

Магутнасьць ядзернага зарада, які працуе выключна на прынцыпах дзяленьня цяжкіх элемэнтаў, абмяжоўваецца сотнямі кілятонаў. Стварыць больш магутны зарад, заснаваны толькі на дзяленьні ядраў, магчыма, але вельмі цяжка: павелічэньне масы рэчыва, якое дзеліцца не вырашае праблемаў, бо распачаты выбух распыляе частку паліва, яно не пасьпявае прарэагаваць цалкам і, такім чынам, апыняецца бескарысным, павялічваць масу баяваго прыпасу і радыяактыўнае забруджваньне мясцовасьці. Самы магутны ў сьвеце баявы прыпас, заснаваны толькі на дзяленьні ядраў, быў выпрабаваны ў ЗША 15 лістапада 1952 году, магутнасьць выбуху склала 500 кт.

== Беларусь ==
15 траўня 1960 г. у [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] на баявое дзяжурства заступілі першыя ракетныя [[дывізіён]]ы 4 палкоў з 4 шахтавымі пускавымі ўстаноўкамі (ПУ) «Дзьвіна» ў кожнага дывізіёна і балістычнымі ракетамі Р-12 (дальнасьць 2080 км; 1 мэгатона). Абодва 1-ы і 2-і ракетныя дывізіёны 638-га ракетнага палка (в/ч 25585) заступілі на баявое дзяжурства пад вёскамі Акунінава [[Слонімскі раён|Слонімскага раёну]] ([[Гарадзенская вобласьць]]) і Коханава [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] ([[Берасьцейская вобласьць]]) адпаведна<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=638-ы ракетны полк|спасылка=https://www.rvsn.info/regiments/reg_638.html|выдавец=Даведнік «Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэньня» ад партала «[[Ружаны]] стратэгічныя»|мова=ru|дата публікацыі=2013|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. Адначасна на баявое дзяжурства заступілі асобныя дывізіёны 3 іншых ракетных палкоў: 85-га (Пінск), 142-га (Наваградак), 378-га ([[Гезгалы (пасёлак)|Гезгалы]], Зьдзецельскі раён).

1 ліпеня 1960 г. у [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] стварылі 3 ракетныя [[Дывізія|дывізіі]]: 31-ю гвардзейскую ў [[Пінск]]у (Берасьцейская вобл.; в/ч 18288), 32-ю ў [[Паставы|Паставах]] ([[Віцебская вобласьць]]; в/ч 14153) і 33-ю гвардзейскую ў [[Мазыр]]ы ([[Гомельская вобласьць]]; в/ч 14225). Іх утварылі на аснове 83-й гвардзейскай авіяцыйнай дывізіі, 12-й інжынэрнай [[Брыгада (войска)|брыгады]] ([[вёска]] М́ышанка, [[Петрыкаўскі раён]], Гомельская вобл.) і 15-й гвардзейскай інжынэрнай брыгады (в. Мышанка) адпаведна. Усе 3 ракетныя дывізіі ўвайшлі ў склад 50-й ракетнай [[Армія (вайсковае аб’яднаньне)|арміі]] ([[Смаленск]], [[Расейская СФСР]]; в/ч 55135) Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэньня СССР, якую адначасна стварылі на аснове 50-й паветранай арміі дальняй авіяцыі. 5 кастрычніка 1962 г. з [[Омск]]у (Расейская СФСР) ў [[Ліда|Ліду]] (Гарадзенская вобл., [[БССР]]) перамясьцілі 49-ю гвардзейскую ракетную дывізію (в/ч 34154), якую таксама падпарадкавалі 50-й ракетнай арміі. На канец 1962 г. на ўзбраеньні 16 з 17 палкоў 4 ракетных дывізіяў стаялі шахтавыя пускавыя ўстаноўкі (ПУ) «Дзьвіна» з балістычнымі ракетамі Р-12 (дальнасьць 2080 км). Толькі 428-ы ракетны [[полк]] ([[Смаргонь]], Гарадзенская вобл.; в/ч 44197) 32-й дывізіі меў шахтавыя ПУ «Чусовая» з ракетамі Р-14 (дальнасьць 4500 км)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=32-я ракетная дывізія|спасылка=https://www.rvsn.info/divisions/div_032.html|выдавец=Даведнік «Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэньня» ад партала «[[Ружаны]] стратэгічныя»|мова=ru|дата публікацыі=2013|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. У 31-ю ракетную дывізію ўваходзіла 5 палкоў. У 32-ю, 33-ю і 49-ю ракетныя дывізіі — па 4.

На канец 1962 г. 31-я гвардзейская ракетная дывізія, кіраўніцтва якой да 1 верасьня 1961 г. перамясьцілі зь Пінска ў [[Пружаны]] (Берасьцейская вобл.), улучала 44-ы ([[Маларыта]], Берасьцейская вобл.; в/ч 89503), 56-ы (в. [[Засімавічы]], [[Пружанскі раён]]; в/ч 75413), 85-ы (в. [[Жабчыцы]], [[Пінскі раён]], Берасьцейская вобл.; в/ч 18279), 403-і (в. [[Слабудка]], Пружанскі раён; в/ч 44121) і 638-ы ([[Слонім]], Гарадзенская вобл.) ракетныя палкі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=31-я ракетная дывізія|спасылка=https://www.rvsn.info/divisions/div_031.html|выдавец=Даведнік «Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэньня» ад партала «[[Ружаны]] стратэгічныя»|мова=ru|дата публікацыі=2013|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. 32-я ракетная дывізія ўлучала 249-ы ([[Полацак]], Віцебская вобл.; в/ч 23463), 346-ы (Паставы; в/ч 33858), 402-і ([[пасёлак]] [[Ветрына]], [[Полацкі раён]]; в/ч 34171) і 428-ы (Смаргонь) ракетныя палкі. {{Артыкул у іншым разьдзеле|33-я ракетная дывізія|33-я гвардзейская ракетная дывізія|uk|33-тя ракетна дивізія (СРСР)}} ўлучала 369-ы ([[Жыткавічы]], Гомельская вобл.; в/ч 42691), 396-ы ([[Петрыкаў]]; в/ч 14248), 398-ы ракетны полк (в. Козенкі, [[Мазырскі раён]]; в/ч 14273) і 404-ы ([[Гомель]]; в/ч 54140) ракетныя палкі. {{Артыкул у іншым разьдзеле|49-я ракетная дывізія|49-я гвардзейская ракетная дывізія|ru|49-я гвардейская ракетная дивизия}} ўлучала 142-і ([[Наваградак]], Гарадзенская вобл.; в/ч 34061), 170-ы (в. [[Мінойты]], [[Лідзкі раён]]; в/ч 23462), 306-ы ([[Слуцак]], [[Менская вобласьць]]; в/ч 23464) і 376-ы ([[Гезгалы (пасёлак)|Гезгалы]], [[Зьдзецельскі раён]], Гарадзенская вобл.; в/ч 21300) ракетныя палкі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=49-я ракетная дывізія|спасылка=https://www.rvsn.info/divisions/div_049.html|выдавец=Даведнік «Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэньня» ад партала «Ружаны стратэгічныя»|мова=ru|дата публікацыі=2013|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. На 1 студзеня 1963 г. у 4 ракетных дывізіях стаялі 155 пускавых установак з балістычнымі ракетамі Р-12 і Р-14 (428-ы полк).

Камандзірамі 31-й гвардзейскай ракетнай дывізіі былі [[генэрал-маёр]]ы:
* Рыгор Дварко (1 красавіка 1959 — 27 жніўня 1960),
* Фёдар Чарняўскі (27 жніўня 1960 — 13 верасьня 1962),
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юры Забягайлаў||uk|Забєгайлов Юрій Петрович}} (13 верасьня 1962 — 7 жніўня 1965),
* Барыс Кадзілаў (7 жніўня 1965 — 24 красавіка 1974),
* Аляксандар Кокін (24 красавіка 1974 — 19 чэрвеня 1978),
* Барыс Іванавіч Жураўлёў (19 чэрвеня 1978 — 21 чэрвеня 1984),
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юры Міхайлавіч Жураўлёў||ru|Журавлев, Юрий Михайлович}} (21 чэрвеня 1984 — 8 ліпеня 1988),
* [[палкоўнік]] Валер Празораў (8 ліпеня 1988 — 20 кастрычніка 1989).

Камандзірамі 32-й ракетнай дывізіі былі генэрал-маёры:
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вячаслаў Фронтаў||ru|Фронтов, Вячеслав Фёдорович}} Вячаслаў Фронтаў (верасень 1959 — жнівень 1970),
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вадзім Нядзелін||ru|Неделин, Вадим Серафимович}} (жнівень 1970 — лістапад 1973),
* Анатоль Лапшын (лістапад 1973 — верасень 1977),
* Уладзімер Міхцюк (верасень 1977 — сьнежань 1980),
* Уладзімер Шаварын (сьнежань 1980 — ліпень 1986),
* палкоўнік Генадзь Зайкоў (ліпень 1986 — 20 кастрычніка 1989),
* палкоўнік Валер Празораў (20 кастрычнік 1989 — чэрвень 1991),
* палкоўнік Васіль Рудзенка (чэрвень 1991 — чэрвень 1992),
* генэрал-маёр Васіль Малафееў (чэрвень 1992 — лістапад 1993).

Камандзірамі 33-й гвардзейскай ракетнай дывізіі былі [[генэрал-маёр]]ы:
* Рыгор Асюкоў (30 верасьня 1959 — 31 сакавіка 1966),
* Рыгор Мерзьлякоў (31 сакавіка 1966 — 17 сьнежня 1974),
* Яўген Барадуноў (17 сьнежня 1974 — 9 сьнежня 1980),
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ігар Малажаеў||uk|Моложаєв Ігор Ілліч}} (9 сьнежня 1980 — 6 жніўня 1987),
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Валер Юшчанка||uk|Ющенко Валерій Піменович}} (6 жніўня 1987 — 29 чэрвеня 1990),
* Генадзь Кунараў (29 чэрвеня 1990 — 6 жніўня 1994),
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генадзь Каваленка||ru|Коваленко, Геннадий Николаевич}} (6 жніўня 1994 — 16 чэрвеня 1995),
* Уладзімер Увакін (14 чэрвеня 1995 — 3 верасьня 1996)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=33-я ракетная дывізія|спасылка=https://www.rvsn.info/divisions/div_033.html|выдавец=Даведнік «Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэньня» ад партала «Ружаны стратэгічныя»|мова=ru|дата публікацыі=2013|дата доступу=14 сьнежня 2016}}</ref>.

Камандзірамі 49-й гвардзейскай ракетнай дывізіі былі [[генэрал-маёр]]ы:
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Курасанаў||ru|Курасанов, Пётр Семёнович}} (14 чэрвеня 1961 — 1 сакавіка 1965),
* Андрэй Глушэнка (1 сакавіка 1965 — 1 чэрвеня 1973),
* [[Юры Аверкіевіч Жукаў]] (1 чэрвеня 1973 — 18 сьнежня 1975),
* Фёдар Корсун (18 сьнежня 1975 — 10 ліпеня 1978),
* Уладзімер Аляксандравіч Мураўёў (10 ліпеня 1978 — 15 жніўня 1982),
* Уладзімер Іванавіч Новікаў (15 жніўня 1982 — 22 ліпеня 1985),
* Віктар Жарко (22 ліпеня 1985 — 29 чэрвеня 1989),
* Аляксандар Васільевіч Казлоў (29 чэрвеня 1989 — 21 студзеня 1994),
* Анатоль Крываў (21 студзеня 1994 — 15 красавіка 1995),
* Анатоль Іванцоў (15 красавіка 1995 — 1 верасьня 1997).
 	 
На пачатку 1960-х гадоў у Беларускай ССР зьявіліся 2 паветраныя часткі з атамнымі бомбамі, якія сталіся першымі ў сваім родзе ў складзе Савецкай арміі. Першы полк дальніх бамбавікоў разьмясьцілі на аэрадроме [[Баўбасаў]] ([[Аршанскі гарадзкі савет]], Віцебская вобл.). Другі ў [[Баранавічы|Баранавічах]] (Берасьцейская вобл.)<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=[[Вікенці Ключнік]].|загаловак=Баранавічы: ад царскай стаўкі і ўланаў да стратэгічных ракетаносцаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/pril/article.php?id=112982|выданьне=Плацдарм|тып=|год=12 чэрвеня 2013|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/pril/?id=74805&prilid=112976 16 (24)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/113004/12cher-4.indd.pdf 4]|issn=}}</ref>. Цягам 1976—1977 гадоў у 31-ю, 32-ю, 33-ю і 49-ю ракетныя дывізіі ў Пружанах, Паставах, Мазыры і Лідзе адпаведна паступілі самаходныя пускавыя ўстаноўкі (СПУ) «Піянэр» ([[МАЗ-7916|МАЗ-547В]]) з балістычнымі ракетамі РСД-10 (дальнасьць 5500 км; 3 баяблёкі па 150 кілятонаў кожны). У 1988—1990 гг. СПУ «Піянэр» з ракетамі РСД-10 замянілі на СПУ «Таполя» (7-восевы МАЗ) з балістычнымі ракетамі РТ-2ПМ (РС-12М; дальнасьць 10 000 км)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=43-я ракетная армія|спасылка=http://rvsn.ruzhany.info/43ra/index.html|выдавец=Сайт «[[Ружаны]] стратэгічныя»|мова=ru|дата публікацыі=2007|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. Цягам 1986—1990 гг. на 975-й базе захоўваньня балістычных ракетаў «Лясная» ([[Баранавіцкі раён]]) разрэзалі састарэлыя ракеты Р-12 з усіх 4 ракетных дывізіяў, якія знаходзіліся ў Беларускай ССР<ref name="з"/>. Да скасаваньня СССР у сьнежні 1991 г. 9 з 14 ракетных палкоў у БССР пасьпелі ўзброіць 81 пускавой устаноўкай «Таполя».

27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет Беларускай ССР зацьвердзіў [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|Дэклярацыю «Аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай ССР»]], у 10-м артыкуле якой абвяшчалася, што: «Беларуская ССР ставіць мэтай зрабіць сваю тэрыторыю бязьядзернай зонай»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Поўны тэкст Дэклярацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР|спасылка=http://news.arche.by/by/page/monitoring/7090|выдавец=Часопіс «[[Архэ-Пачатак]]»|дата публікацыі=13 студзеня 2012|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. 23 траўня 1992 г. у [[Лісабон]]е ([[Партугалія]]) міністар замежных справаў Рэспублікі Беларусь [[Пятро Краўчанка]] падпісаў на беларускай мове Пратакол да Дамовы між ЗША і СССР «Аб скарачэньні і абмежаваньні стратэгічных наступальных узбраеньняў» (ДСНУ) ад 31 ліпеня 1991 году. Паводле 5-га артыкула Лісабонскага пратакола, «Рэспубліка Беларусь, Рэспубліка [[Казахстан]] і [[Украіна]] маюць далучыцца да Дамовы аб нераспаўсюдзе ядзернай зброі (ДНЯЗ) ад 1 чэрвеня 1968 г. у якасьці дзяржаваў-удзельніцаў, якія ''не валодаюць'' ядзернай зброяй»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дамова між ЗША і СССР аб скарачэньні і абмежаваньні стратэгічных наступальных узбраеньняў|спасылка=https://www.state.gov/documents/organization/27389.pdf|выдавец=Дзяржаўны дэпартамэнт ЗША|мова=en|дата публікацыі=2011|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>. 22 ліпеня 1993 г. урад Беларусі далучыўся да ДНЯЗ<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падпісальнікі і бакі Дамовы аб нераспаўсюдзе ядзернай зброі|спасылка=https://fas.org/nuke/control/npt/text/npt3.htm|выдавец=Саюз амэрыканскіх навукоўцаў|мова=en|дата публікацыі=3 сьнежня 1998|дата доступу=16 сьнежня 2016}}</ref>, раней за ўрады Казахстану і Ўкраіны.

27 лістапада 1996 г. з чыгуначнай станцыі [[Яцукі (Гарадзенская вобласьць)|Яцукі]] ([[Зьдзецельскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]]) выправілі ў Расею апошні эшалён зь міжкантынэнтальнымі балістычнымі ракетамі РС-12М «Таполя»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Вячаслаў Будкевіч]]|загаловак=20 гадоў таму зь Беларусі ў Расею сышоў апошні эшалён з міжкантынэнтальнымі балістычнымі ракетамі|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2016/11/27/876592_12345|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=27 лістапада 2016|копія=http://www.svaboda.org/a/28142433.html|дата копіі=27 лістапада 2016|дата доступу=13 сьнежня 2016}}</ref>, які належаў 170-му ракетнаму палку 49-й гвардзейскай ракетнай дывізіі.

25 траўня 2023 году міністры абароны Беларусі і Расеі [[Віктар Хрэнін]] і [[Сяргей Шайгу]] падпісалі ў Менску дакумэнты аб вызначэньні парадку ўтрыманьня расейскай ядзернай зброі ў сховішчы на тэрыторыі Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Хрэнін і Шайгу падпісалі дакумэнты аб парадку захоўваньня нестратэгічнай ядзернай зброі ў Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/hrenin-i-shajgu-padpisali-dakumenty-ab-paradku-zahouvannja-nestrategichnaj-jadzernaj-zbroi-u-belarusi-128358-2023/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=25 траўня 2023|дата доступу=25 траўня 2023}}</ref>. 16 чэрвеня 2023 году расейскі прэзыдэнт [[Уладзімер Пуцін]] заявіў на [[Пецярбурскі эканамічны форум|Пецярбурскім эканамічным форуме]]: «Першыя ядзерныя зарады дастаўленыя ў Беларусь»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першыя ядзерныя зарады дастаўлены ў Беларусь – Пуцін|спасылка=https://bel.sputnik.by/20230616/pershyya-yadzernyya-zarady-dastaleny--belarus--putsn-1076685548.html|выдавец=[[Спадарожнік (радыё)|Радыё «Спадарожнік»]]|дата публікацыі=16 чэрвеня 2023|дата доступу=18 чэрвеня 2023}}</ref>.

== ЗША ==
23 сьнежня 2013 году Бюджэтная ўправа [[Кангрэс ЗША|Кангрэсу ЗША]] абнародавала справаздачу пра выдаткі ў 2014—2023 гадах на падтрыманьне ў баявым стане ядзернага ўзбраеньня і яго носьбітаў, а таксама на распрацоўку новага ядзернага ўзбраеньня. Гэтыя выдаткі мелі скласьці 355 млрд даляраў або 35,5 млрд $ у сярэднім за год<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=ЗША выдаткуюць на ядзерную зброю 355 млрд даляраў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20131228/1388219776-hronika-aposhnih-padzey|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=28 сьнежня 2013|нумар=[https://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-244-27609-ot-28122013 244 (27609)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/12/ZV_20131228_1.pdf 1]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Гадзіньнік Суднага Дня]]
* [[Новая ДСНУ]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Ядзерная зброя| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1945 годзе]]