Прагляд крыніцы для Эрвін Шрэдынгер

{{Навуковец}}
'''Э́рвін Шрэ́дынгер''' ({{мова-de|Erwin Schrödinger}}; 12 жніўня 1887, [[Вена]], [[Аўстра-Вугоршчына]] — 4 студзеня 1961, [[Вена]], [[Аўстрыя]]) — аўстрыйскі фізык-тэарэтык. Адзін са стваральнікаў [[квантавая мэханіка|квантавай мэханікі]] Акрамя таго, навуковец сфармуляваў шэраг фундамэнтальных законаў у квантавай тэорыі, як то [[раўненьне Шрэдынгера]], якое дае спосаб вылічыць хвалевую функцыю сыстэмы і тое, як яна дынамічна зьмяняецца ў часе. Ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскае прэміі]] ([[1933]] разам з [[Поль Дырак|Полем Дыракам]]), за адкрыцьцё новых аспэктаў тэорыі атамаў і іхнае застасаваньне.

Больш за тое Шрэдынгер быў аўтарам шматлікіх працаў на тэму розных аспэктаў фізыцы, як то статыстычнай [[мэханіка|мэханіцы]] і [[тэрмадынаміка|тэрмадынаміцы]], [[фізыка дыэлектрыкаў|фізыцы дыэлектрыкаў]], [[тэорыя колераў|тэорыі колераў]], [[клясычная электрадынаміка|электрадынаміцы]], агульнай рэлятыўнасьці і [[касмалёгія|касмалёгіі]], а таксама зрабіў некалькі спробаў пабудаваць адзіную тэорыю поля. У сваёй кнізе ''«[[Што такое жыцьцё?]]»'' Шрэдынгер вывучаў праблемы [[генэтыка|генэтыцы]], разглядаючы фэномен жыцьця з пункту гледжання фізыкі. Ён зьвяртаў вялікую ўвагу на філязофскія аспэкты навукі, антычныя і ўсходнія філязофскія канцэпцыі, [[этыка|этыку]] і [[рэлігія|рэлігію]]<ref> Heitler, W. (1961). «Erwin Schrodinger. 1887—1961». Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 7. — С. 221–226. [[doi]]:[https://doi.org/10.1098%2Frsbm.1961.0017 10.1098/rsbm.1961.0017]. [https://www.jstor.org/stable/769408 JSTOR 769408].</ref>. Ён таксама пісаў працы пра філязофію і тэарэтычную [[біялёгія|біялёгію]]. Вядомы праз свой разумовы экпэрымэнт «[[кот Шрэдынгера|ката́ Шрэдынгера]]»{{Зноска|Moore1992|1992|Moore|194}}<ref>[http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Schrodinger.html «Erwin Schrödinger»]. MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews.</ref>.

== Біяграфія ==
=== Раньнія гады ===
Шрэдынгер нарадзіўся 12 жніўня 1887 году ў [[Вена|Вене]] ў сям’і ўладальніка невялікага прадпрыемства Рудольфа Шрэдынгера, шырока адукаванага і культурнага чалавека. Ягоная маці Геаргіна Эмілія Брэнда была напалову аўстрыйкай, напалову ангелькай. Эрвін быў адзіным дзіцём у сям’і. Шрэдынгер вывучыў [[ангельская мова|ангельскую]] і [[нямецкая мова|нямецкую]] амаль адначасова, паколькі абедзьве мовы выкарыстоўваліся ў [[побыт|побыце]]. Ягоны бацька быў [[каталіцтва|каталіком]], а маці — [[лютэранства|лютэранкай]], і, не зважаючы на гэта, сам ён стаў [[атэізм|атэістам]]{{Зноска|Moore1994|1994|Moore|289—290}}. Аднак, Шрэдынгер на працягу свайго жыцьця дужа цікавіўся ўсходнімі рэлігіямі і [[пантэізм]]ам, выкарыстоўваючы рэлігійную сымболіку ў сваіх працах<ref>Halpern, Paul (2015). «Einstein's Dice and Schrödinger's Cat». Perseus Books Group. — С. 157. — ISBN 978-0-465-07571-3.</ref>. Ён таксама лічыў, што ягоная навуковая праца ёсьць своеасаблівым падыходам да Богу, але толькі ў інтэлектуальным сэнсе{{Зноска|Moore1992|1992|Moore|4}}.

У 1898 годзе ён паступіў у Акадэмічную гімназію. Зь вялікай цікавасьцю і аднолькавым посьпехам вывучаў старажытныя мовы, клясычную літаратуру, матэматыку. Аднак яго больш вабілі прыродазнаўчыя навукі<ref>{{кніга|загаловак=Клясыкі фізычнай навукі: Кароткія творчыя партрэты|арыгінал=Классики физичечкой науки: Краткие творческие портреты|аўтар=Голин Г. М.|месца=Мн.|выдавецтва=Выш. школа|год=1981|старонкі=129}}</ref>. У 1906—1910 гадох Шрэдынгер навучаўся ў Венскім унівэрсытэце ў [[Франц Экснэр|Франца Экснэра]] (1849—1926) і слыннага фізыка-тэарэтыка [[Фрыдрых Газэнёрль|Фрыдрыха Газэнёрля]] (1874—1915). Ён таксама правёў экспэрымэнтальную працу з [[Карл Вільгэльм Фрыдрых Кольраўш|Карлам Вільгэльмам Фрыдрыхам Кольраўшам]] (1884—1953)<ref>[http://www.austria-lexikon.at/af/Wissenssammlungen/Biographien/Kohlrausch%2C%20Karl%20Wilhelm%20Friedrich%20%28Fritz%29 Austria-Forum: Kohlrausch, Karl Wilhelm Friedrich(«Fritz»)]</ref><ref>{{Спасылка|адказны=Karl Grandin, ed|загаловак=Erwin Schrödinger Biography|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1933/schrodinger-bio.html|назва праекту=Les Prix Nobel|publisher=The Nobel Foundation|дата публікацыі=1933|дата=29 ліпеня 2008}}</ref>. У 1911 годзе Шрэдынгер стаўся асыстэнтам Экснэра. У раньнім узросьце Шрэдынгер знаходзіўся пад моцным уплывам [[Артур Шапэнгаўэр|Артура Шапэнгаўэра]]. У выніку частага чытаньня працаў нямецкага філёзафа ён на працягу ўсяго жыцьця сур’ёзна цікавіўся тэорыяй колеру, [[філязофія]]й, асабліва індуісцкай Вэдантай.

=== Сярэдзіна жыцьця ===
У 1914 годзе Эрвін Шрэдынгер стаў дацэнтам ({{мова-la|venia legendi|скарочана}}). У 1914—1918 гадох падчас вайны служыў афіцэрам-артылерыстам. 6 красавіка 1920 году, Шрэдынгер ажаніўся з Анэмарай Бэртэль. У тым жа годзе ён стаў асыстэнтам Макса Віна, у [[Енскі ўнівэрсытэт|Енскім унівэрсытэце]], у верасьні 1920 году ён атрымаў пасаду ад’юнкт-прафэсара ({{мова-de|Ausserordentlicher Professor|скарочана}}) Штутгарцкага тэхнічнага ўнівэрсытэту. У 1921 годзе стаў прафэсарам у [[Уроцлаў|Брэслаў]] (цяпер Уроцлаў, Польшча).

У 1921 годзе Шрэдынгер уладкаваўся ў [[Цюрыскі ўнівэрсытэт]], дзе ачоліў катэдру тэарэтычнай фізыкі. Жыцьцё ў [[Цюрых]]у было больш устойлівым у фінансавым дачыненьні, а суседнія горы далі навукоўцу, які зацікавіўся альпінізмам і лыжнымі паходы, зручныя магчымасьці для адпачынку, а стасункі зь вядомымі калегамі [[Пэтэр Дэбай|Пэтэрам Дэбаем]], [[Паўль Шэрэр|Паўлем Шэрэрам]] і [[Гэрман Вайль|Гэрманам Вайлем]], што працавалі ў суседнім [[Цюрыскі політэхнікум|Цюрыскім політэхнікуме]], стваралі неабходную атмасфэру дзеля навуковай творчасьці{{Зноска|Хоффман|1987|Хоффман|32—36}}. Аднак, за гэтым часам ў пэрыяд 1921—1922 гадох Шрэдынгер захварэў на цяжкую хваробу, яму быў пастаўлены дыягназ — [[сухоты]], такім чынам дзевяць месяцаў навукоўцу давялося правесьці ў курортным мястэчку [[Ароза]] ў швайцарскіх [[Альпы|Альпах]]{{Зноска|Moore1994|1994|Moore|108—109}}. У творчых адносінах цюрыхскія гады апынуліся найбольш плённымі для Шрэдынгера, які напісаў тут свае клясычныя працы па хвалевай мэханіцы. Вядома, што ў пераадоленьні матэматычных цяжкасьцяў вялікую дапамогу яму аказаў Вайль{{Зноска|Хоффман|1987|Хоффман|37—50}}. У студзені 1926 году навуковец апублікаваў у часопісе ''«Annalen der Physik»'' артыкул ''«Quantisierung als Eigenwertproblem»'' па хвалевай мэханіцы і тое, што цяпер вядома як [[раўнаньне Шрэдынгера]]. Гэты артыкул унівэрсальна адзначаецца як адно з найбольш важных дасягненьняў XX стагодзьдзя, якое ажыцьцявіла рэвалюцыю ў квантавае мэханіцы, ды і ўва ўсёй фізыцы і [[хімія|хіміі]].

У 1927 годзе ён стаў пераемнікам [[Макс Плянк|Макса Плянка]] ва ўнівэрсытэце Фрыдрыха-Вільгэльма ў [[Бэрлін]]е. Тады ж яго абралі сябрам Акадэміі навук. Аднак у 1933 годзе Шрэдынгер вырашыў пакінуць Нямеччыну ў знак пратэсту супраць [[антысэмітызм]]у нацыстаў. Ён атрымаўся пасаду запрошанага прафэсару ў Коледж Магдалены ў [[Оксфардзкі ўнівэрсытэт|Оксфардзкім унівэрсытэце]]. Неўзабаве пасьля гэтага ён атрымаў [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскую прэмію]] сумесна з [[Поль Дырак|Полем Дыракам]]. Атрымаць сталую пасаду ў Оксфардзе не атрымалася празь ягонае нетрадыцыйнае прыватнае жыцьцё, бо Шрэдынгер жыў зь дзьвюма жанчынамі{{Зноска|Moore1992|1992|Moore|278}}. У 1934 годзе Шрэдынгер чытаў лекцыі ў Прынстанскім унівэрсытэце. А ў 1936 годзе атрымаў пасаду ва [[Грацкі ўнівэрсытэт|ўнівэрсытэце Граца]] ў Аўстрыі.

У 1935 годзе падчас актыўнага ліставаньня з [[Альбэрт Айнштайн|Альбэртам Айнштайнам]] ён прапанаваў разумовы экспэрымэнт — «[[Кот Шрэдынгера|ката́ Шрэдынгера]]».

=== Позьнія гады ===
У 1939 годзе, пасьля аншлюсу, у Шрэдынгера зьявіліся праблемы праз свой ад’езд зь Нямеччыны ў 1933 годзе і ягоныя вядомыя погляды супраць нацызму. Ён выступіў з заявай, адмовіўшыся ад гэтай пазыцыі (пазьней ён выказаў шкадаваньне і асабіста выбачаўся перад Айнштайнам). Аднак гэта ня ў поўнай меры супакоіла новыя ўлады і ўнівэрсытэт звольніў яго з працы праз палітычную нядобранадзейнасьць. Ён пакутваў ад перасьледаў і атрымлаў указаньне не пакідаць краіну, але разам з жонкай уцёк ў [[Італія|Італію]].

У 1940 годзе Шрэдынгер атрымаў асабістае запрашэньне ад прэм’ер-міністра [[Ірляндыя|Ірляндыі]] [[Эйман дэ Валера|Імона дэ Валера]] дапамагчы ў стварэньні Інстытуту вышэйшых дасьледаваньняў у [[Дублін]]е. Ён пераехаў у Клонтарф, Дублін, і заняў пасаду дырэктара школы тэарэтычнае фізыкі і заставаўся там на працягу 17 гадоў, за гэты час стаўшы натуралізаваным грамадзянінам Ірляндыі. У гэты пэрыяд навуковец напісаў каля за 50 артыкулаў на розныя тэмы, у тым ліку дасьледаваньні ў вобласьці адзінай тэорыі поля.

Шрэдынгер пражываў у Дубліне да выхаду на пэнсію ў 1955 годзе. У 1956 годзе ён вярнуўся ў Вену, дзе і памёр 4 студзеня 1961 году ва ўзросьце 73 гадоў пасьля хваробы на сухоты. Быў пахаваны ў Альпбахе на каталіцкіх могілках. Не зважаючы на тое, што ён ня быў каталіком, сьвятар, які курыраваў могілкі, дазволіў пахаваньне, даведаўшыся, што Шрэдынгер быў чальцом [[Папская акадэмія навук|Папскай акадэміі навук]]{{Зноска|Moore1992|1992|Moore|482}}.

== Унёсак у навуку ==
Адзін з стваральнікаў [[Квантавая мэханіка|квантавае мэханікі]] і [[Квантавая электрадынаміка|квантавае электрадынамікі]]. Ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскае прэміі]] па фізыцы (1933 разам з Полем Дыракам), за вялізны ўнёсак у разьвіцьцё квантавае мэханікі.

=== Статыстычная фізыка ===
[[Файл:Boltzmann age31.jpg|міні|[[Людвіг Больцан]], працамі якога захапляўся малады Шрэдынгер.]]
Шрэдынгер, навучаючыся ў Венскім унівэрсытэце, выпрабаваў вялікі ўплыў з боку свайго знакамітага суайчыньніка [[Людвіг Больцман|Людвіга Больцмана]], ягоных працаў і мэтадаў<ref>D. Flamm (1989). «Boltzmann's influence on Schrödinger». Schrödinger: Centenary Celebration of a Polymath, ed. C. W. Kilmister. — Cambridge University Press — С. 4—15. — ISBN 978-0521340175.</ref>. Ужо ў адным са сваіх першых артыкулаў у 1912 годзе ён ужыў мэтады [[кінэтычная тэорыя газаў|кінэтычнае тэорыі]] з мэтай апісаньня [[дыямагнітызм|дыямагнітных уласьцівасьцяў]] мэталаў. Не зважаючы на тое, што гэтыя вынікі мелі толькі абмежаваны посьпех і ў цэлым не маглі лічыцца надзейнымі праз адсутнасьць слушнай [[квантавая статыстыка|квантавай статыстыкі]] для электронаў, неўзабаве Шрэдынгер вырашыў прымяніць больцманаўскі падыход да больш складанай задачы, як то да пабудовы кінэтычнае тэорыі [[цьвёрдае цела|цьвёрдага цела]] і, у прыватнасьці, да апісаньня працэсаў [[крышталізацыя|крышталізацыі]] і [[плаўленьне|плаўленьня]]. Адштурхоўваючыся ад апошніх вынікаў Пэтэра Дэбая, аўстрыйскі фізык абагульніў раўнаньне стану для вадкасьці і інтэрпрэтаваў існуючы ў ім парамэтар (крытычную тэмпэратуру) як [[тэмпэратура плаўленьня|тэмпэратуру плаўленьня]]<ref name="Mehra">Mehra J. (1987). «Erwin Schrödinger and the rise of wave mechanics. I. Schrödinger's scientific work before the creation of wave mechanics». Foundations of Physics: 17 — С. 1051—1112. — [[doi]]:[https://doi.org/10.1007/BF01889803 10.1007/BF01889803].</ref>. Пасьля адкрыцьця ў 1912 годзе [[дыфракцыя рэнтгенаўскіх прамянёў|дыфракцыі рэнтгенаўскіх прамянёў]] ўзьнікла праблема тэарэтычнага апісаньня гэтае зьявы і, у прыватнасьці, уліку ўплыву цеплавога руху атамаў на структуру назіранай [[інтэрфэрэнцыя сьвятла|інтэрфэрэнцыі]]. У артыкуле, які пабачыў сьвет у 1914 годзе, Шрэдынгер незалежна ад Дэбая разгледзеў гэтую задачу ў рамках мадэлі дынамічных рашотак Борна-фон Кармана і атрымаў тэмпэратурную залежнасьць разьмеркаваньня інтэнсіўнасьці рэнтгенаўскіх прамянёў па кутах. Гэтая залежнасьць была ў хуткім часе пацьверджаная экспэрымэнтальна. Гэтыя і іншыя раньнія працы Шрэдынгера прадстаўлялі для яго цікавасьць таксама з пункту гледжаньня зацьвярджэньня атамістычнае будовы рэчыва і далейшага разьвіцьця кінэтычнае тэорыі, якая, на ягоную думку, павінна была ў будучыні канчаткова выціснуць мадэлі бесьперапынных асяродзьдзяў<ref name="Mehra"/>.

За часам вайсковай службы Шрэдынгер вывучыў праблему тэрмадынамічных [[флюктуацыя]]ў і зьвязаных зь імі зьяваў, надаўшы асаблівую ўвагу працам [[Марыян Смалухоўскі|Марыяна Смалухоўскага]]<ref name="Mehra"/>. Пасьля заканчэньня вайны статыстычная фізыка сталася адной з асноўных тэмаў у навуковай дзейнасьці Шрэдынгера, ёй была прысьвечаная найвялікшая колькасьць работ, напісаных ім у першай палове 1920-х гадоў. Гэтак, у 1921 годзе, ён выказаў аргумэнты на карысьць адрозьненьня [[ізатоп]]аў аднаго і таго ж элемэнту з тэрмадынамічнага пункту гледжаньня, які сёньня вядомы як [[парадокс Гібса]], хоць яны могуць быць практычна неадметныя хімічна. У шэрагу артыкулаў Шрэдынгер ўдакладняў або растлумачваў канкрэтныя вынікі, атрыманыя ягонымі калегамі паводле розных пытаньняў статыстычнае фізыкі, як то па [[спэцыфічная цеплаёмістасьць|спэцыфічнай цеплаёмістасьці]] цьвёрдых целаў, цеплавой раўнавагі паміж сьвятлом і гукавымі хвалямі і гэтак далей. У некаторых з гэтых работ выкарыстоўваліся меркаваньні квантавага характару, напрыклад, у артыкуле пра ўдзельную цеплаёмістасьць малекулярнага [[вадарод]]у або ў публікацыях па квантавай тэорыі ідэальнага газу. Гэтыя працы папярэднічалі зьяўленьню улетку 1924 году працаў [[Шат’ендранат Базэ|Шат’ендраната Базэ]] і [[Альбэрт Айнштайн|Альбэрта Айнштайна]], якія заклалі асновы новае квантавае статыстыкі і якія ўжылі яе дзеля разьвіцьця квантавае тэорыі ідэальнага аднаатамнага газу. Шрэдынгер далучыўся да вывучэньня дэталяў гэтае новае тэорыі, абмяркоўваючы ў яе праз пытаньні пра вызначэньне [[энтрапія|энтрапіі]] газу<ref name="Mehra"/>. Увосень 1925 году, карыстаючыся новым вызначэньнем энтрапіі [[Макс Плянк|Макса Плянка]], ён вывеў раўнаньні квантавых узроўняў энэргіі газу як цэлага рэчыва, а не як сукупнасьць ягоных асобных малекулаў. Праца над гэтай тэмай, зносіны з Плянкам і Айнштайнам, а таксама знаёмства з новай ідэяй [[Люі дэ Бройль|Люі дэ Бройля]] пра хвалевыя ўласьцівасьці рэчыва зьявіліся перадумовамі далейшых дасьледаваньняў, якія прывялі да стварэньня хвалевай мэханіцы<ref name="Mehra"/>. Непасрэдна папярэднічала гэтаму праца ''«Да айнштайнавай тэорыі газу»'', дзе Шрэдынгер паказаў важнасьць канцэпцыі дэ Бройля дзеля разуменьня [[статыстыка Базэ—Айнштайна|статыстыкі Базэ—Айнштайна]]<ref>Полак Л. С. (1976). «Эрвин Шрёдингер и возникновение квантовой механики» // Э. Шрёдингер. Избранные труды по квантовой механике. — М.: Наука. — С. 373.</ref>.

У наступныя гады ў сваіх працах Шрэдынгер рэгулярна вяртаўся да пытаньняў [[статыстычная мэханіка|статыстычнае мэханіцы]] і тэрмадынаміцы. У дублінскі пэрыяд свайго жыцьця ён напісаў некалькі працаў па асновах [[тэорыя імавернасьцяў|тэорыі імавернасьцяў]], [[булевая альгебра|булевай альгебры]], прымяненьню статыстычных мэтадаў да аналізу адліку дэтэктараў касьмічных прамянёў<ref>Scott W. T. (1967). «Erwin Schrödinger: an introduction to his writings». Amherst. University of Massachusetts Press. — С. 21—22.</ref>. У кнізе ''«Статыстычная тэрмадынаміка»'', напісанай у 1946 годзе, якая ўтрымлівала матэрыял, складзены на аснове прачытанага ім курса лекцыяў, навуковец дэталёва разгледзеў некаторыя фундамэнтальныя праблемы, якім часьцяком надавалася недастаткова ўвагі ў звычайных падручніках, як то цяжкасьці вызначэньня энтрапіі, [[базэ-кандэнсацыя]] і выраджэньне, энэргія нулявых ваганьняў у крышталях і электрамагнітным выпраменьванні і гэтак далей. Некалькі артыкулаў Шрэдынгер прысьвяціў прыродзе другога пачатку тэрмадынаміцы, зварачальнасьці фізычных законаў у часе, кірунак якога ён зьвязваў з узрастаньнем энтрапіі. У сваіх філязофскіх працах ён паказваў, што, магчыма, адчуваньне часу абумоўлена самім фактам існаваньня чалавечай [[сьвядомасьць|сьвядомасьці]].

== Спадчына ==
[[Файл:1000 Schilling Erwin Schrödinger obverse.jpg|міні|Аўстрыйская банкнота наміналам у 1000 шылынгаў з выявай Эрвіна Шрэдынгера.]]
Філязофскія праблема, узьнятая Шрэдынгерам і вядомая як [[кот Шрэдынгера]], і сёньня шырока абмяркоўваецца і застаецца ягонай найбольш устойлівай спадчынай у навукова-папулярнай навуцы, у той час як на тэхнічным узроўні ягонае [[раўненьне Шрэдынгера]] таксама мае досыць высокае значэньне. Акрамя таго, навуковец ёсьць адным зь некалькіх асобаў, якіх называюць бацькам [[квантавая мэханіка|квантавае мэханікі]]. Ягоным імём названы вялікі кратэр [[Шрэдынгер (кратэр)|Шрэдынгер]], які знаходзіцца на адваротным баку [[Месяц (спадарожнік)|Месяца]]. [[Міжнародны інстытут матэматычнай фізыкі імя Эрвіна Шрэдынгера]] быў створаны ў [[Вена|Вене]] ў 1993 годзе.

Партрэт Шрэдынгера месьціўся на аўстрыйскай банкноце эквівалентам у тысячу шылінгаў з 1983 па 1997 гады, што зьяўлялася другой паводле велічыні банкнотай у намінале. Імём навукоўца названы будынак [[Лімэрыскі ўнівэрсытэт|Унівэрсытэту Лімэрыка]] ў [[Ірляндыя|Ірляндыі]]<ref>[https://web.archive.org/web/20130330072324/http://www2.ul.ie/web/WWW/Services/Buildings_and_Estates/At_A_Glance «Buildings at A Glance»]. University of Limerick.</ref>. А ў адным з раёнаў [[Бэрлін]]у маецца Цэнтар імя Эрвіна Шрэдынгера<ref>[«10th Delegates Assembly»]. EYCN.</ref>. У 126-ю гадавіну з дня нараджэньня навукоўца ў 2013 годзе [[Google Doodle]] стварыў адмысловую візуальную нататку<ref>[https://www.theguardian.com/technology/2013/aug/12/erwin-schrodinger-google-doodle «Physicist Erwin Schrödinger's Google doodle marks quantum mechanics work»]. The Guardian.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150925043751/http://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/google-doodle-honours-quantum-physicist-erwin-schrdinger-and-his-theoretical-cat-8756744.html «Google Doodle honours quantum physicist Erwin Schrödinger (and his theoretical cat)»]. The Independent.</ref>.

== Навуковыя працы ==
=== Кнігі ===
* E. Schrödinger. Abhandlungen zur Wellenmechanik. — Leipzig: 1927.
* E. Schrödinger. Vier Vorlesungen über Wellenmechanik. — Berlin: 1928.
* E. Schrödinger. Über Indeterminismus in der Physik. Zwei Vorträge zur Kritik der naturwissenschaftlichen Erkenntnis. — Leipzig: 1932.
* E. Schrödinger. What is Life? The Physical Aspect of the Living Cell. — Cambridge: University Press, 1944.
* E. Schrödinger. Gedichte. — Bonn: 1949. — томик поэзии Шрёдингера
* E. Schrödinger. Space-Time Structure. — Cambridge: University Press, 1950.
* E. Schrödinger. Science and Humanism. — Cambridge: University Press, 1952.
* E. Schrödinger. Statistical Thermodynamics. — Cambridge: University Press, 1952.
* E. Schrödinger. Nature and the Greeks. — Cambridge: University Press, 1954.
* E. Schrödinger. Expanding Universes. — Cambridge: University Press, 1950.
* E. Schrödinger. Mind and Matter. — Cambridge: University Press, 1958.
* E. Schrödinger. Meine Weltansicht. — Wien: 1961.

=== Асноўныя навуковыя артыкулы ===
* E. Schrödinger. Studien über Kinetik der Dielektrika, den Schmelzpunkt, Pyround Piezoelektrizität // Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften der Wien. — 1912. — Vol. 121. — P. 1937—1973.
* E. Schrödinger. Über die Schärfe der mit Röntgenstrahlen erzeugten Interferenzbilder // Physikalische Zeitschrift. — 1914. — Vol. 15. — P. 79—86.
* E. Schrödinger. [http://dx.doi.org/10.1002/andp.19203682102 Grundlinien einer Theorie der Farbenmetrik im Tagessehen (Erste Mitteilung)] // Annalen der Physik. — 1920. — Vol. 368 (63). — P. 397—426.
* E. Schrödinger. [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/andp.19203682103/abstract Grundlinien einer Theorie der Farbenmetrik im Tagessehen (Zweite Mitteilung)] // Annalen der Physik. — 1920. — Vol. 368 (63). — P. 427—456.
* E. Schrödinger. [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/andp.19203682202/abstract Grundlinien einer Theorie der Farbenmetrik im Tagessehen (Dritte Mitteilung)] // Annalen der Physik. — 1920. — Vol. 368 (63). — P. 481—520.
* E. Schrödinger. [http://www.springerlink.com/content/j7117422717018jh/ Über eine bemerkenswerte Eigenschaft der Quantenbahnen eines einzelnen Elektrons]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Zeitschrift für Physik. — 1922. — Vol. 12. — P. 13—23.
* E. Schrödinger. [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/andp.19263840404/abstract Quantisierung als Eigenwertproblem (Erste Mitteilung)] // Annalen der Physik. — 1926. — Vol. 384 (79). — P. 361—376.
* E. Schrödinger. [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/andp.19263840602/abstract Quantisierung als Eigenwertproblem (Zweite Mitteilung)] // Annalen der Physik. — 1926. — Vol. 384 (79). — P. 489—527.
* E. Schrödinger. [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/andp.19263840804/abstract Über das Verhältnis der Heisenberg-Born-Jordanschen Quantenmechanik zu der meinem] // Annalen der Physik. — 1926. — Vol. 384 (79). — P. 734—756.
* E. Schrödinger. [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/andp.19263851302/abstract Quantisierung als Eigenwertproblem (Dritte Mitteilung)] // Annalen der Physik. — 1926. — Vol. 385 (80). — P. 437—490.
* E. Schrödinger. Quantisierung als Eigenwertproblem (Vierte Mitteilung) // Annalen der Physik. — 1926. — Vol. 386 (81). — P. 109—139.
* E. Schrödinger. Über die Kraftfreie Bewegung in der relativistischen Quantenmechanik // Sitzungsberichte der Preussischen Akademie der Wissenschaften. — 1930. — P. 418—428.
* E. Schrödinger. Die gegenwärtige Situation in der Quantenmechanik // Naturwissenschaften. — 1935. — Vol. 23. — P. 807—812, 823—828, 844—849.
* E. Schrödinger. The proper vibrations of the expanding Universe // Physica. — 1939. — Vol. 6. — P. 899—912.
* E. Schrödinger. The final affine field laws // Proceedings of the Royal Irish Academy A. — 1947. — Vol. 51. — P. 163—179.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар         = Moore, Walter J.
|частка        = 
|загаловак     = Schrödinger – Life and Thought
|арыгінал      = 
|спасылка      = https://books.google.com/books?id=m-YF1glKWLoC
|выданьне      = 
|месца         = 
|выдавецтва    = Cambridge University Press
|год           = 1992
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-0-521-43767-7
|ref           = Moore1992
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Moore, Walter J.
|частка        = 
|загаловак     = A Life of Erwin Schrödinger
|арыгінал      = 
|спасылка      = https://archive.org/details/lifeoferwinschro0000moor
|выданьне      = 
|месца         = 
|выдавецтва    = Cambridge University Press
|год           = 1994
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-0-521-46934-0
|ref           = Moore1994
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Хоффман Д.
|частка        = 
|загаловак     = Эрвин Шредингер
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Масква
|выдавецтва    = Мир
|год           = 1987
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 96
|isbn          = 
|ref           = Хоффман
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20200618014645/https://www.zbp.univie.ac.at/schrodinger/bio/bio1.htm Біяграфія]. Universität Wien.{{ref-de}}
* [http://www.britannica.com/eb/article-9066219/Erwin-Schrodinger Эрвін Шрэдынгер]. Encyclopædia Britannica.{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20060209161359/http://nobelprize.org/physics/laureates/1933/dirac-lecture.pdf Тэорыя электронаў і пазытронаў]. Нобэлеўская лекцыя Поля Дырака, 12 сьнежня 1933 году.{{ref-en}}

{{Нобэлеўская прэмія па фізыцы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шродынгер, Эрвін}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вене]]
[[Катэгорыя:Аўстрыйскія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Фізыкі-тэарэтыкі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі ў галіне фізыкі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Вене]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад сухотаў]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]