Прагляд крыніцы для Чэскія браты

'''Чэскія браты''' ({{Мова-cs|Jednota bratrská}}, {{Мова-la|Unitas Fratrum}}), '''Абшчына багемскіх братоў''', таксама '''мараўскія браты''' і '''гэрнгутары''' (па назьве паселішча Гэрнгут) — хрысьціянская эвангэлічная дэнамінацыя, заснаваная ў [[Чэхія|Чэхіі]] (у [[Багемія|Багеміі]]) у XV ст. пасьля гусіцкага рэвалюцыйнага руху з рэштак гусітаў. Асновай багаслоўя чэскіх братоў сталі ідэі [[Ян Гус|Яна Гуса]] і [[Пэтар Хэльшчыцкі|Пэтара Хэльчыцкага]].
[[Файл:Překlad_Nového_zákona.JPG|значак|300пкс|[[Новы Запавет|Новы запавет]], перакладзены на чэскую мову Янам Благаславам у 1564 годзе.]]

== Гісторыя ==
Першая абшчына заснавана ў 1457 годзе ў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кунвальд|Кунвальдзе|cs|Kunvald}} Ржэгарам. Браты жылі па прыкладзе раньніх хрысьціян у галечы і пакоры, строга прытрымліваючыся правілаў [[Мараль|маралі]]. Правіламі брацтва было забаронена займаць любыя пасады, браты прапаведавалі несупраціўленьне злу гвалтам. З асяродзьдзя Багемскіх братоў выйшла шмат чэскіх навукоўцаў: Ян Благаслаў, Ян Амос Коменскі і інш.

Сваімі творамі («Сетка веры») Петар Хэльчыцкі набыў шмат прыхільнікаў, якія зваліся братамі Хэльчыцкімі, якія пад кіраўніцтвам былога францысканскага манаху Грэгара, пляменьніка ўтраквісцкага біскупу Рокіцаны, утварылі разам з рэшткамі [[Табарыты|табарытаў]] і стражэйшымі каліксьцінцамі (чашнікамі) самастойную рэлігійную абшчыну. У 1457 г. імі была заснавана ў адведзенай ім каралём [[Іржы Подзебрад]]ам вёсцы Кунвальдзе калёнія, дзе яны знайшлі ў сьвятары Міхаіле Брадачы энэргічнага змагара за сваю справу.

Новая абшчына атрымала назву ''Unitas fratrum'', брацкае яднаньне, а сябры яе называліся ''fratres legis Christi'', браты Хрыстова закона ці проста — Браты. Яны перасьледваліся ўрадам і ў 1467 у вёсцы Хотке, каля Рэйхенаў цалкам адракліся ад каталіцкай царквы і выбралі па жэрабі трох старшынаў, пасьвечаных у біскупы біскупам вальдэнсаў Стэфанам, які жыў у [[Аўстрыя|Аўстрыі]].

З тых часоў яны жылі ў пустэльнях і пячорах (адсюль дадзеная ім  мянушка «пячорнікі»), але строгасьцю нораваў і брацкім яднаньнем набывалі ўсё больш пасьлядоўнікаў, так што да часу [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] ў іх было каля сотні сваіх малельняў. Прадстаўленае імі ў 1532 г. маркграфу Георгу Брандэнбурскаму і ў 1535 г. [[Фэрдынанд I Габсбург|каралю Фэрдынанду]] ''Спавяданьне веры'' схіліла да іх нават [[Мартын Лютэр|Лютэра]].

За адмову ваяваць супраць пратэстантаў у [[Шмалькадэнская вайна|Шмалькальдэнскай вайне]] яны былі выгнаны Фэрдынандам з Аўстрыі. Пасьля прыгнечаньня [[Праскае паўстаньне саслоўяў|Праскага паўстаньня саслоўяў 1547 году]] дзейнасьць чэскіх братоў на тэрыторыі Чэскага каралеўства была забаронена некалькімі каралеўскімі мандатамі і пачаліся адкрытыя рэпрэсіі супраць абшчыны. Каля 1000 чалавек у 1548 годзе перасялілася ў [[Усходняя Прусія|Прусію]], дзе [[Альбрэхт (герцаг Прусіі)|герцаг Альбрэхт]] адвёў ім для месцажыхарства Марыенвердэр. У 1570 яны склалі з польскімі [[Лютэранства|лютэранамі]] і рэфарматамі [[Сандамірскае пагадненьне]], дзякуючы якому на іх былі потым распаўсюджаны палёгкі [[Дысыдэнцкі мір|Дысыдэнцкага міру 1572 г.]] У Багеміі яны дамагліся памяркоўнасьці ў сілу так званай [[Чэска канфэсія|Чэскай канфэсіі]] (''Confessio Bohemica'') 1575 году, гэта значыць Спавяданьня веры, выпрацаванага імі разам зь іншымі эвангэлічнымі царквамі краіны.

Пасьля паразы [[Паўстаньне чэскіх саслоўяў|паўстаньня чэскіх саслоўяў 1618—1620 гадоў]] і невыгоднага для пратэстантаў зыходу [[Багемская вайна (1618-1625)|багемскай вайны]], Чэскія браты былі цалкам разгромленыя, выгнаны з [[Багемія|Багеміі]] і [[Маравія|Маравіі]] і расьсяліліся ў розных краінах. Толькі граф Цынцэндорф, які даў у 1722 г. многім зь іх прытулак у сваім саксонскім маёнтку (рэгіён [[Обэр-Лаўзіц]]) і дазволіў заснаваць пасёлак Гэрнгут (''Herrnhut''), у пэўнай ступені зноў аднавіў брацкую абшчыну.

Абшчыны багемскіх братоў (гэрнгутараў) зьяўляліся ў розных месцах Нямеччыны, [[Нідэрлянды|Нідэрляндаў]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Данія|Даніі]], [[Швэцыя|Швэцыі]], у [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], і нават у [[Грэнляндыя|Грэнляндыі]]. Гэрнгутарскія прапаведнікі дзейнічалі ў [[Валахія|Валахіі]], [[Альжыр]]ы і [[Шры-Ланка|Цэйлёне]], сярод [[Індзейцы|індзейцаў]] у [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыцы]].

Пасьля выданьня [[Кацярына II|Кацярынай II]] маніфэсту аб запрашэньні ў [[Расейская імпэрыя|Расійскую імпэрыю]] замежных каляністаў гэрнгутары аднымі зь першых заснавалі ў 1765 годзе сваю калёнію ў [[Сарэпта на Волзе|Сарэпце]] (Царыцынскі павет [[Саратаўская губэрня|Саратаўскай губэрні]]; цяпер Чырвонаармейскі раён г. [[Валгаград]]у).

Пасьля сьмерці ў 1817 годзе прапаведніка [[Гэнрых Штылінг-Юнг|Гэнрыха Штылінга-Юнга]] гэрнгутары з [[Вюртэмбэрг]]у і [[Баварыя|Баварыі]] дамагліся адмысловага дазволу ў [[Аляксандар I Раманаў|Аляксандра I]] на пасяненьне ў [[Закаўказьзе|Закаўказьзі]], паколькі Штылінг-Юнг сьцьвярджаў, што [[Другое прышэсьце Хрыста|Другога прышэсьця]] варта чакаць за [[Каўкаскія горы|Каўказам]], каля гары [[Арарат]]. Амаль дзевяць тысячаў сябраў абшчын, распрадаўшы маёмасьць, накіраваліся на ўсход, але менш за палову зь іх дабраліся да [[Ізмаіл]]а, астатнія загінулі ў дарозе. Некаторыя зь іх аселі ў [[Бесарабія|Бесарабіі]] і каля [[Адэса|Адэсы]], аднак каля 500 сем’яў працягнулі шлях да Закаўказьзя. Да 1819 году яны ўтварылі некалькі калёніяў у [[Грузія|Грузіі]] каля [[Тбілісі|Тыфліса]] і адну калёнію ў [[Азэрбайджан]]е.

Асаблівасьці вучэньня гэрнгутараў, акрамя патрабаваньня чысьціні апостальскага жыцьця, складаліся ў захаваньні сямі таямніцаў, у прызнаньні толькі духоўнага прычасьця і ў адпрэчваньні выратаваньня адной верай. Прысяга, [[Вайсковая служба|вайсковая]] і дзяржаўная служба таксама аспрэчвалася імі, бо не стасаваліся з Нагорнай пропаведзьдзю. Царкоўная арганізацыя іх таксама была заснавана на [[Біблія|Бібліі]]: пропаведзьдзю і прычасьцем загадвалі прэсьвітары (''ministri''), тады як нагляд за царкоўным благачыньнем знаходзіўся ў руках [[біскуп]]аў (''episcopi'' ці ''semores''). Унутранымі справамі абшчыны загадвалі сыноды.

== Сучаснае становішча ==
У наш час Чэская правінцыя абшчыны Чэскіх братоў складаецца з каля 3000 сябраў, аб’яднаных у 24 сходы і іншыя місіянэрскія арганізацыі, пры некаторых зь якіх дзейнічаюць пачатковыя і біблейскія школы.

== Глядзіце таксама ==
* [[Мараўская царква]]

== Літаратура ==
* [[:s:ru:ЭСБЕ/Богемские братья|Богемские братья]] // {{Літаратура/ЭСБЕ}}
* Lochner, «Entstehung der Brüdergemeinde in Böhmen u. Mähren» (Нюрнб., 1832);
* Gindely, «Geschichte der B-en В.» (Прага, 1857, 2 т.);
* Palacky, «Ueber das Verhältnis u. die Beziehungen der Waldenser zu den ehemaligen Sekten in Böhmen» (там жа, 1869);
* Goll, «Quellen und Untersuchungen zur Geschichte der B-en В.» (там жа, 1878);
* Zezschwitz, «Die Katechismen der Waldenser u. B-en. В.» (Эрланген, 1863).

== Вонкавыя спасылкі ==
* Грета Ионкис. [https://web.archive.org/web/20151223191151/http://www.jcrelations.net/.3187.0.html?L=7 Немецкие гернгутеры, или просионистские идеи Юнга-Штиллинга]
* [http://kerigma.ru/church_history/church_history2_27.html Андре Миллер. «История христианской Церкви». ВТОРОЙ ТОМ. Глава 27. Движение вне поместной церкви и время просвещения]

[[Катэгорыя:Гусіты]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Чэхіі]]
[[Катэгорыя:Пацыфізм]]