Прагляд крыніцы для Тытан

{{Іншыя значэньні}}
{{Хімічны элемэнт
|Назва = Тытан
|Ангельская назва = Titanium
|Сымбаль = Ti
|Атамны нумар = 22
|Зьлева = [[Сканд]]
|Справа = [[Ванад]]
|Зьнізу = [[Цыркон|Zr]]
|Выява2 =Ti%2C22.jpg
|Структура крышталічнай краты = [[гексаганальная]] структура
|Апісаньне выгляду = сьветла-шэры мэтал
|Катэгорыя =Мэталы
|Колер фазы = стальны
|Фаза = Мэтал
|Група = [[Падгрупа тытана|IV]]
|Пэрыяд = 4
|Блёк = p
|Атамная маса = 47,867
|Канфігурацыя электронаў = [Ar]3d²4s²{{Зноска|Никольский|2001|Никольский|343}}
|Электронаў у абалонцы = 2 8 10 2
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры = 4,51
|Тэмпэратура плаўленьня Ц =1660
|Тэмпэратура плаўленьня Ф = 3020
|Тэмпэратура кіпеньня Ц =3287
|Тэмпэратура кіпеньня Ф = 5949
|Ізатопы={{!}}-----
{{!}} <sup>46</sup>Ti {{!!}} 8,25%
{{!}}colspan="4" {{!}} Зьяўляецца [[Стабільны ізатоп|стабільным]].
{{!}}-----
{{!}} <sup>47</sup>Ti {{!!}} 7,44%
{{!}} colspan="4" {{!}} Зьяўляецца стабільным.
{{!}}-----
{{!}} <sup>48</sup>Ti {{!!}} 73,72%
{{!}}colspan="4"{{!}} Зьяўляецца стабільным.
{{!}}-----
{{!}} <sup>49</sup>Ti {{!!}} 5,41%
{{!}} colspan="4"{{!}}Зьяўляецца стабільным.
{{!}}-----
{{!}} <sup>50</sup>Ti {{!!}} 5,18%
{{!}}colspan="4"{{!}} Зьяўляецца стабільным.

|Ступені атляняньня=-1, 0, +2, +3, +4
|Электраадмоўнасьць=1,32 ([[Шкала Паўлінка]])
|Кавалентны радыюс =132
| Электрычны супор = 0,576·10<sup>-6</sup>
}}
'''Тытан''' ({{мова-la|Titanium}}) '''Ti''' — [[хімічны элемэнт]] IV групы [[Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў|пэрыядычнай сыстэмы]]; атамны нумар 22. [[Атамная маса]] 47,867<ref>Раков Э. Г. ТИТАН // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017); https://old.bigenc.ru/chemistry/text/4193242 Дата обращения: 05.03.2023</ref>. Срабрыста-белы [[мэтал]], падобны з выгляду на [[сталь]]. Упершыню адкрыты ў 1795 годзе [[Марцін Генрых Клапрот|Марцінам Г. Клапротам]]{{Зноска|Шымановіч|1996|Шиманович|450}}. Клапрот высьветліў, што мінэрал руціл зьяўляецца прыродным вокіслам мэтала<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)|спасылка=http://alcala.ru/bse/izbrannoe/slovar-T/T12201.shtml|артыкул=Титан (хим. элемент)}}</ref>, які ён назваў у гонар [[Тытаны|тытанаў]].

== Прыродныя крыніцы ==
Адно з самых распаўсюджаных у [[зямная кара|зямной кары]] рэчываў — 10-е месца сярод іншых элемэнтаў (0,57% паводле [[Маса|масы]]). Адносіцца да рассеяных элемэнтаў і не ўтварае буйных [[радовішча]]ў{{Зноска|Никольский|2001|Никольский|344}}. Радовішчы ў [[Аўстралія|Аўстраліі]], [[Канада|Канадзе]], [[Нарвэгія|Нарвэгіі]], [[ЗША]], [[Расея|Расеі]], [[Індыя|Індыі]], [[Бразылія|Бразыліі]], [[Украіна|Украіне]]. Асноўныя прыродныя [[Злучэньне|злучэньні]] — TiO<sub>2</sub> (руціл, брукіт; анатаз); FeTiO<sub>3</sub> (ільмяніт); FeTiO<sub>3</sub>×nFe<sub>3</sub>O<sub>4</sub> (тытанамагнетыт){{Зноска|Шымановіч|1996|Шиманович|451}}, CaTiO<sub>3</sub> (пераўскіт){{Зноска|Никольский|2001|Никольский|344}}. Таксама сустракаецца ў [[мэтэарыт]]ах<ref>{{Спасылка|загаловак=Titanium|назва праекту=Encyclopædia Britannica|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc.|дата публікацыі=August 16, 2019|url=https://www.britannica.com/science/titanium|дата=9 кастрычніка 2020}}</ref>.

== Прымяненьне ==
Авія-, ракета-, суднабудаўніцтва. Выраб тытанавых бялілаў — найлепшай белай [[фарба|фарбы]]. Некаторыя сплавы ўжываюцца ў хірургіі для пратэзаваньня суставаў. Сплавам на аснове TiNi уласьцівы эфэкт памяці, вырабы зь іх могуць пасьля дэфармацыі аднаўляць зыходную форму пры нагрэве. [[Нітрыды|Нітрыд]] тытана ўяўляе сабой хімічна вельмі інэртны агнеўпорны матэрыял, які выкарыстоўваецца для вырабу цігляў, сопел для распыленьня мэталаў, устойлівых да [[карозія|карозіі]] пакрыцьцяў і да т. п.{{Зноска|Никольский|2001|Никольский|345}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|ref =Шымановіч|аўтар=Шиманович, И. Е.; Павлович, М. Л.; Тикавый, В. Ф.; Малашко, П. М.|назва=Общая химия в формулах, определениях, схемах|месца=Минск|год=1996|старонак=548|выданьне=2 изд}}
* {{Кніга|ref =Никольский|аўтар=Никольский, А. Б.; Суворов, А. В.|загаловак=Химия: учебник для вузов|месца=СПб.|выдавецтва=Химиздат|год=2001|старонкі=343}}

{{Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў}}
{{Накід:Хімія}}

[[Катэгорыя:Хімічныя элемэнты]]
[[Катэгорыя:Мэталы]]