Прагляд крыніцы для Сяргей Грахоўскі

{{Пісьменьнік
|Імя                 = Сяргей Грахоўскі
|Арыгінал імя        = 
|Партрэт             = Siarhiej Hrachoŭski. Сяргей Грахоўскі (1933).jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = Сяргей Грахоўскі
|Імя пры нараджэньні = Сяргей Іванавіч Грахоўскі
|Псэўданімы          = М. Асіповіч, Сяргей Івановіч, С. Каршун, Парамон Паромскі
|Дата нараджэньня    = 
|Месца нараджэньня   = мястэчка [[Нобель]], [[Пінскі павет]], [[Менская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]]
|Дата сьмерці        = 
|Месца сьмерці       = [[Менск]], [[Беларусь]]
|Грамадзянства       = [[БССР]],<br />[[Беларусь]]
|Род дзейнасьці      = [[паэт]], [[празаік]], [[публіцыст]], [[крытык]], [[перакладчык]]
|Гады актыўнасьці    = 
|Напрамак            = 
|Жанр                = верш, дакумэнтальная проза
|Дэбют               = першы верш апублікаваны ў 1926 годзе
|Палічка             = 
|Прэміі              = {{Блёк узнагародаў|{{Мэдаль Францішка Скарыны}}}}
|Сайт                = 
}}
{{Цёзкі}}
'''Сярге́й Іва́навіч Грахо́ўскі''' ({{Дата ў старым стылі|25 верасьня|1913|12 верасьня}}, мяст. [[Нобель]], [[Пінскі павет (Менская губэрня)|Пінскі павет]], [[Менская губэрня]] — 11 сьнежня 2002, [[Менск]]) — беларускі паэт, празаік, перакладчык, публіцыст, крытык<ref name="БС">Граховский Сергей Иванович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 168. — 737 с.</ref>.

Двойчы беспадстаўна арыштаваны органамі [[НКУС]], першы раз у 1936 годзе і сасланы на 10 гадоў, потым яшчэ раз у 1949 годзе. У 1955 годзе быў рэабілітаваны. Асноўны пэрыяд творчасьці прыпаў на гады жыцьця ўжо пасьля абедзьвюх ссылак. Дакумэнтальныя аповесьці «[[Зона маўчаньня]]», «[[З воўчым білетам]]», «[[Такія сінія сьнягі]]» зьяўляюцца беларускімі аналягамі нарысу «[[Архіпэляг ГУЛАГ]]» [[Аляксандар Салжаніцын|А. Салжаніцына]].

== Біяграфія ==
Нарадзіўся 25 верасьня 1913 году ў мястэчку [[Нобель]] [[Пінскі павет (Менская губэрня)|Пінскага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] ў сялянскай сям’і. У 1914 годзе разам з бацькамі пераехаў у мястэчка [[Глуск]] на Магілеўшчыне. У 1930 годзе пачаў працаваць рабочым на Бабруйскім дрэваапрацоўчым камбінаце. У 1931—1932 гадох працаваў карэктарам у [[Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі|Дзяржаўным выдавецтве БССР]], у газэце «[[Чырвоная зьмена]]». Скончыў газэтна-выдавецкае аддзяленьне літаратурнага факультэту [[Менскі пэдагагічны інстытут|Менскага пэдагагічнага інстытуту]] (1935), працаваў рэдактарам на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]], выкладчыкам літаратуры на рабфаку пры [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|БДУ]].

=== Арышт ===
Арыштаваны 20 кастрычніка 1936 году ў Менску па адрасе: вул. Цнянская, д. 28а, кв. 1. 2 кастрычніка 1937 году асуджаны пазасудовым органам [[НКУС]] як «''сябра контрарэвалюцыйнай нацыянал-фашысцкай арганізацыі''» і за «''антысавецкую дзейнасьць''» на 10 гадоў ППК. Імаверна, некаторы час знаходзіўся ва {{Не перакладзена|Унжляг|Унжэнскім лягеры НКУС|ru|Унжлаг}} [[Ніжагародзкая вобласьць|Горкаўскай вобласьці]] (ст. [[Сухабязводнае (рабочы пасёлак)|Сухабязводнае]]). Вызвалены 19 кастрычніка 1946 году. Пасьля вызваленьня выкладаў расейскую мову і літаратуру ва [[Урэчча|Ўрэцкай]] сярэдняй школе [[Слуцкі раён|Слуцкага раёну]] (1946—1949).

У 1947 году з С. Грахоўскага зьнялі судзімасьць, але 19 траўня 1949 году ён быў паўторна арыштаваны. Асуджаны асобай нарадай [[Міністэрства дзяржаўнай бясьпекі СССР]] 27 жніўня 1949 году на пасяленьне ў [[Новасыбірская вобласьць|Новасыбірскай вобласьці]], дзе працаваў настаўнікам. Рэабілітаваны па першай справе прэзыдыюмам Вярхоўнага суда БССР 19 кастрычніка 1955 году, па другой — 21 кастрычніка 1955 году.

=== Пасьля рэабілітацыі ===
З 1956 году стала жыў у Менску. У 1957—1973 гадох працаваў у часопісах «[[Бярозка (часопіс)|Бярозка]]» — загадчык аддзелу рэдакцыі (1957—1959), «[[Вясёлка (часопіс)|Вясёлка]]» (1960—1973); літаратурным кансультантам [[Саюз пісьменьнікаў БССР|Саюзу пісьменьнікаў БССР]] (1959—1960). У 1973—1974 гадох — адказны сакратар Камітэту па дзяржаўных прэміях БССР у галіне літаратуры і мастацтва<ref name="БС"/>. Сябра [[Саюз пісьменьнікаў СССР|Саюзу пісьменьнікаў СССР]] з 1956 году. З 1974 году на пэнсіі. Асабістая справа пісьменьніка № 9934-с захоўваецца ў архіве [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь]]<ref name="БС"/>.

== Творчасьць ==
Дэбютаваў вершам у 1926 годзе. Аўтар зборнікаў паэзіі «Дзень нараджэньня» (1958), «Чаканьне» (1960), «Табе зайздросціць сонца» (1963), «Памяць» (1965), «Тры вымярэньні» (1967), «Вершы» (1968), «Паэма дарог» (1970), «Зазімак» (1976), «Лірыка» (1978), «3ачараванасьць» (1978), «Асеннія гнёзды» (1982), «Кругі надзеі» (1985), «Верую» (1987), «І радасць і боль» (1988). Выйшлі кнігі вершаў для дзяцей «Ад вясны да вясны» (1959), «Сёньня і заўтра» (1961), «Гарыць касьцёр» (1966), «Сонечная сьцежка» (1980), «Знаходка» (1985), апавяданьняў «Агеньчык у вакне» (1972).

Аўтар нарысу «Горад маладосьці» (1960), зборніку апавяданьняў «Які вялікі дзень» (1966), дакумэнтальных аповесьцяў «Рудабельская рэспубліка» (пастаўлены [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Нацыянальным акадэмічным тэатрам імя Янкі Купалы]] і Гомельскім абласным драматычным тэатрам у 1968 годзе; у 1972 годзе створаны аднайменны кінафільм), «Суровая дабрата» (1977), аповесьцяў «Ранні снег» (1975), «Гарачае лета» (1974), «Сустрэча з самім сабою» (1988), «Споведзь» (вершы, аўтабіяграфічныя аповесьці, 1990), кнігі ўспамінаў «Так і было» (1986).

Асноўныя рысы паэзіі С. Грахоўскага — гэта лірычная адкрытасьць, спалучэньне грамадзкіх і асабістых матываў, сьцьвярджэньне дабраты, шчырасьці, грамадзянскай адказнасьці чалавека.

Выступаў і як публіцыст. Выдаў кнігу «Менск» (1971) і нарыс на маральна-этычную тэму «Бацькі і дзеці» (1972). Аўтар успамінаў пра пэрыяд рэпрэсій (аўтабіяграфічная трылёгія «Такія сінія снягі», 1988; «Зона маўчаньня», 1990; «З воўчым білетам», 1991).

Перакладаў на беларускую мову творы [[Расейцы|расейскіх]], [[Украінцы|украінскіх]], [[Летувісы|летувіскіх]], [[Латышы|латыскіх]], [[Таджыкі|таджыцкіх]], [[Грузіны|грузінскіх]], [[Аварцы|аварскіх]], [[Чэхі|чэскіх]], [[Славакі|славацкіх]] паэтаў.

=== Вершы ===
* 1958 «Дзень нараджэння» (зборнік вершаў)
* 1959 «Ад вясны да вясны» (зборнік для дзяцей)
* 1960 «Чаканне» (зборнік вершаў)
* 1961 «Сёння і заўтра» (зборнік для дзяцей)
* 1963 «Табе зайздросціць сонца» (зборнік вершаў)
* 1965 «Памяць» (зборнік вершаў)
* 1966 «Гарыць касцёр» (зборнік для дзяцей)
* 1967 «Тры вымярэнні» (зборнік вершаў)
* 1968 «Вершы» (зборнік вершаў)
* 1970 «Паэма дарог» (зборнік вершаў)
* 1972 «Агеньчык у акне» (збор апавяданьняў)
* 1976 «Зазімак» (зборнік вершаў)
* 1978 «Лірыка» (зборнік вершаў)
* 1978 «3ачараванасць» (зборнік вершаў)
* 1980 «Сонечная сцежка» (зборнік для дзяцей)
* 1982 «Асеннія гнёзды» (зборнік вершаў)
* 1985 «Кругі надзеі» (зборнік вершаў)
* 1985 «Знаходка» (зборнік для дзяцей)
* 1987 «Верую» (зборнік вершаў)
* 1988 «І радасць і боль» (зборнік вершаў)

=== Пераклады ===
* 1937 [[Жуль Вэрн]] «80 000 кіламетраў пад вадой» (1937, зь Ю. Лявонным)
* 1936 [[Аркадзь Гайдар]]  «Ваенная тайна» 
* 1958 Р. Тагор «Крушэнне»
* 1980 А. Блок «Выбраныя вершы і паэмы» 
* 1984  М. Дудзіна «Пасьля спатканьня» кніга лірыкі
* асобныя творы А. Пушкіна, Т. Шаўчэнкі, У. Маякоўскага, [[Райніс|Я. Райніса]], С. Ясеніна, Лесі Ўкраінкі, П. Варанько, М. Забалоцкага, А. Твардоўскага, М. Ціханава, М. Ісакоўскага, [[Расул Гамзатаў|Р. Гамзатава]], А. Венцловы, Т. Масэнкі, М. Нагнібеды, У. Сасюры, Я. Судрабкална і іншых паэтаў.

== Узнагароды ==
* Заслужаны работнік культуры БССР (1983)
* Ляўрэат Літаратурнай прэміі СП БССР імя А. Куляшова (1983, за зборнік «Асеньнія гнёзды»)
* Ляўрэат [[Дзяржаўная прэмія імя Якуба Коласа|Дзяржаўнай прэміі імя Якуба Коласа]] (1992, за зборнік «Споведзь»)
* [[Мэдаль Францішка Скарыны]] (1994)

== Бібліяграфія ==
* Выбр. тв. Т. 1—2. Мн., 1973;
* Выбр. тв. Т. 1—2. Мн., 1983;
* Выбр. тв. Т. 1—2. Мн., 1994;
* Споведзь. Мн., 1990;
* Выбр. тв. Мн., 2007;
* Зона маўчання. Мн., 2008.

== Дадатковыя зьвесткі ==
Сяргей Грахоўскі зьяўляецца аўтарам вершу «[[Ветразь (верш)|Ветразь]]», дзе наўмысна ня ўжытае ніводнае слова, якое было б сугучнае з словам у [[расейская мова|расейскай мове]]{{Заўвага|[http://community.livejournal.com/by_mova/796389.html Тэкст вершу]}}.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* ''Сяргей Грахоўскі''. Выбраныя творы. Мінск, «Кнігазбор», 2007. {{ISBN|985-6824-59-1}}. Сэрыя «Беларускі кнігазбор»

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://slounik.org/80936.html Біяграфія на Slounik.org]
* [https://web.archive.org/web/20111117222530/http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19391 Леанід Маракоў. «Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асьветы, грамадзкія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794—1991»]
* [http://knihi.com/Siarhiej_Hrachouski/ Творы на «Беларускай Палічцы»]

{{Пісьменьнікі і паэты Беларусі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грахоўскі, Сяргей Іванавіч}}
[[Катэгорыя:Беларускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў БССР]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём Францішка Скарыны]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Менску]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа]]