Лацінка: розьніца паміж вэрсіямі
д савецкая палітыка |
д robot Adding:es |
||
Радок 134: | Радок 134: | ||
[[de:Lacinka]] |
[[de:Lacinka]] |
||
[[en:Lacinka alphabet]] |
[[en:Lacinka alphabet]] |
||
[[es:Alfabeto Łacinka]] |
Вэрсія ад 13:41, 2 красавіка 2005
Лаці́нка (Łacínka) — беларускі альфабэт паводле лацінскае ґрафікі, зь 17 стагодзьдзя гэта другі альтэрнатыўны беларускі альфабэт апроч кірыліцы. Лацінка базуецца на падобных прынцыпах, што і альфабэты ўсходне-эўрапейскіх моваў, як польская, чэская, летувіская і іншых:
Кірыліца | Лацінка | |
А а | A a | |
Б б | B b | |
В в | V v | |
Г/Ґ г/ґ | H/G h/g | |
Д д | D d | |
Е е | Je je ці ie | |
Ё ё | Jo jo ці io | |
Ж ж | Ž ž | |
З з | Z z | |
І і | I/Ji i/ji | |
Й й | J j | |
К к | K k | |
Л л | L l (мяккае) ці Ł ł (цьвёрдае) | |
М м | M m | |
Н н | N n | |
О о | O o | |
П п | P p | |
Р р | R r | |
С с | S s | |
Т т | T t | |
У у | U u | |
Ў ў | Ŭ ŭ | |
Ф ф | F f | |
Х х | Ch ch | |
Ц ц | C c | |
Ч ч | Č č | |
Ш ш | Š š | |
Ы ы | Y y | |
Ь ь | зьмякчэньне і j калі перад галоснымі | |
Э э | E e | |
Ю ю | Ju ju ці iu | |
Я я | Ja ja ці ia |
Дадатковыя літары беларускае лацінкі:
Ć ć для мяккага c
Ń ń для мяккага n
Ś ś для мяккага s
Ź ź для мяккага z
Гісторыя
Першыя дакумэнты на старабеларускай мове, пісаныя лацінкаю, зьявіліся ў Вялікім княстве Літоўскім пад заходне-эўрапейскім і польскім уплывам.
Першыя творы сучасные беларускае літаратуры і першая пэрыёдыка на сучаснай беларускай мове зьявіліся ў 19 стагодзьдзі таксама пісаныя лацінкаю. Многія ўласьцівасьці сучаснае беларускае кірыліцы зьявіліся ўпершыню ў Лацінцы (фанэтызм, літара ŭ/ў і інш.).
З узмацненьнем русыфікацыі, распаўсюдам расейскае мовы і, такім чынам, кірылічнае пісьменнасьці сярод насельніцтва Беларусі, беларускія публіцысты былі вымушаныя ў пачатку 20 стагодзьдзя перайсьці на кірыліцу.
У 20-30-я гады 20 ст. ў беларускіх філяляґічных колах актыўна абмяркоўваўся пераход на лацінку. Камуністычныя рэпрэсіі і савецкая палітыка русыфікацыі паклалі канец гэтай дыскусіі - ужываньне лацінкі было абазначана як праява "буржуазнага нацыяналізму" і забаронена. Лацінскім альфабэтам далей карысталіся ў Заходняй Беларусі (да ўзьяднаньня з БССР у 1939 г.) і сярод эміґрацыі ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі і г.д.
Сёньня лацінка даволі часта ўжываецца у беларускамоўных колах, асабліва ў Інтэрнэце.