Прагляд крыніцы для Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя

{{Партыя
|назва                      = Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя
|арыгінальная назва         = {{мова-ru|Российская социал-демократическая рабочая партия|скарочана}}
|тып                        = 
|лягатып                    = РСДРП.svg
|подпіс                     = 1903 год
|памер                      = 
|лідэр                      = [[Юлій Мартаў]] (Цэдэрбаўм)
|заснавальнік               = «[[Саюз змаганьня за вызваленьне працоўнай клясы]]», «[[Работніцкая газэта]]» і [[Бунд]]
|заснаваная                 = {{Дата пачатку|13|3|1898|1}}
|дата роспуску              = {{Дата пачатку|1|1|1924|1}}
|штаб-кватэра               = [[Петраград]]
|супрацоўніцтва             = 
|ідэалёгія                  = [[сацыялізм]]
|інтэрнацыянал              = [[Сацыялістычны інтэрнацыянал|Сацыялістычны]]
|моладзевая арганізацыя     = 
|колькасьць                 = 124 000 (1917 год)
|назва парлямэнту           = [[Дзяржаўная дума Расейскай імпэрыі]]
|дэпутатаў у парлямэнце     = {{Партыя месца|15|432|hex=#FFD700}}
|назва мясцовых саветаў       = 
|дэпутатаў у мясцовых саветах = 
|орган партыйнага друку     = «[[Работніцкая газэта]]» (1898), «[[Іскра (газэта)|Іскра]]» (1903—1905), «[[Сацыялістычны весьнік]]» (з 1921 году)
|гімн                       = 
|дэвіз                      = 
|сайт                       = 
}}
'''Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя''' — [[палітычная партыя]] Расейская імпэрыі, заснаваная ў сакавіку 1898 году ў [[Менск]]у ([[Паўночна-Заходні край]]).

== Гісторыя ==
{{Дата ў старым стылі|13—15 сакавіка|1898|1—3 сакавіка}} году ў [[Менск]]у адбыўся [[1-ы зьезд РСДРП|1-ы зьезд]] Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай<ref>{{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Сьцяпан Некрашэвіч]].|частка=[https://slounik.org/bn/l18_1 работніцкі — работников, рабочий]|загаловак=Беларуска-расейскі слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bn|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларусь (выдавецтва)|Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі]]|год=1925|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=5-341-00918-5|наклад=}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=[[Уладзіслаў Чаржынскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt11/l17_1 рабочее движение — рабочы, работнiцкi рух; рабочий — рабочы, работнiк]|загаловак=Тэрмінолёгія грамадазнаўства|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt11|адказны=рэд. [[Якуб Колас]], Мікола Байкоў|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Інбелкульт]]|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}</ref> партыі (РСДРП). У [[Дом-музэй I зьезду РСДРП|кватэры]] службоўца чыгункі Пятра Румянцава 9 дэлегатаў ад 6 суполак правялі 6 паседжаньняў. Зьезд вырашыў злучыць у партыю: «[[Саюз змаганьня за вызваленьне працоўнай клясы]]», які заснаваў [[Уладзімер Ульянаў]] у [[Санкт-Пецярбург]]у, суполку [[кіеў]]скай «[[Работніцкая газэта|Работніцкай газэты]]» і [[Бунд|Ўсеагульны габрэйскі работніцкі зьвяз у Літве, Польшчы і Расеі]] (Бунд), заснаваны ў [[Вільня|Вільні]]. Таксама абралі Цэнтральны камітэт, у які ўвайшлі 3 прадстаўнікі вышэйзгаданых установаў: [[Сямён Радчанка]], [[Барыс Эйдэльман]] і [[Аарон Крэмэр]]. У красавіку 1898 году ў [[Бабруйск]]у ([[Менская губэрня]]) надрукавалі ўхвалены зьездам Маніфэст РСДРП, які напісаў рэдактар пецярбурскага часопіса «[[Новае слова]]» [[Пётар Струвэ]]. Да сьнежня 1898 году [[паліцыя]] арыштавала 8 зь 9 удзельнікаў зьезду і закрыла друкарню «Работніцкай газэты»<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Даты, падзеі, людзі|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/46-27656 46 (27656)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/03/13sak-16.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.

30 ліпеня 1903 году ў [[Брусэль|Брусэлі]] (Бэльгія) пачаўся [[2-і зьезд РСДРП]], які ўхваліў Праграму і Статут. 6—23 жніўня 1903 году зьезд працягнуў працу ў [[Лёндан]]е (Ангельшчына) пасьля высылкі яго дэлегатаў бэльгійскай паліцыяй. Газэту «[[Іскра (газэта)|Іскра]]», якая выходзіла ў нямецкім [[Мюнхэн]]е (Баварыя), зрабілі органам партыйнага друку. Паводле вынікаў выбараў у Цэнтральны камітэт РСДРП вылучылася [[Камунізм|камуністычная]] плыня «[[Бальшавікі|бальшавікоў]]», якіх узначаліў Ульянаў. Уласна сацыял-дэмакратаў у партыі нараклі «[[Меншавікі|меншавікамі]]», правадыром якіх стаў [[Юлій Мартаў]] (Цэдэрбаўм). У сакавіку 1906 году РСДРП атрымала 16 (3 %) з 499 месцаў на выбарах у [[Дзяржаўная дума Расейскай імпэрыі|Дзяржаўную думу Расейскай імпэрыі]] 1-га скліканьня. 23 красавіка — 8 траўня 1906 году ў [[Стакгольм]]е (Швэцыя) зладзілі [[4-ы зьезд РСДРП]], у выніку якога 7 зь 10 месцаў у Цэнтральным камітэце занялі «меншавікі». У студзені 1907 году РСДРП павялічыла сваё прадстаўніцтва да 49 (9 %) з 518 месцаў на выбарах у [[Дзяржаўная Дума|Дзярждуму 2-га скліканьня]]. У кастрычніку 1907 году гэтае прадстаўніцтва скарацілася да 20 (4 %) з 446 месцаў на выбарах у Дзярждуму 3-га скліканьня. 18—30 студзеня 1912 году ў [[Прага|Празе]] ([[Чэскае каралеўства]], [[Перадлітавія]], [[Аўстра-Вугоршчына]]) прайшла [[6-я Ўсерасейская канфэрэнцыя РСДРП]] з удзелам 14 прыхільнікаў Ульянава, на якой ад легальнай парлямэнцкай партыі адкалолася [[РСДРП бальшавікоў]], што ўтварыла ўласны Цэнтральны камітэт<ref name="б"/>.

15 лістапада 1912 году РСДРП здабыла 15 (3 %) з 432-х месцаў на выбарах у Дзярждуму 4-га скліканьня. У лістападзе 1913 году меншавікі разам з бальшавікамі-прымірэнцамі зь ліку [[Леў Троцкі|трацкістаў]] утварылі Міжраённую арганізацыю аб'яднаных сацыял-дэмакратаў. Пасьля [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскай рэвалюцыі 1917 году ў Расеі]] «бальшавікі» вярнуліся ў склад аб'яднаных суполак РСДРП да верасьня. РСДРП, якую ачольвалі «меншавікі», налічвала каля 100 000 сябраў (81 %), а РСДРП бальшавікоў — 24 000, чыё кіраўніцтва знаходзілася за мяжой, у [[Ссылка|ссылцы]] і турме. На красавік 1917 году дзейнічала 150 аб'яднаных суполак РСДРП і звыш 440 суполак РСДРП бальшавікоў. Пасьля вяртаньня з-за мяжы Ўльянаў выдаў «[[Красавіцкія тэзісы]]», у якіх заклікаў зрынуць [[Часовы ўрад Расеі]] на карысьць адзінаўладзьдзя Саветаў. {{Дата ў старым стылі|8—16 жніўня|1917|26 ліпеня — 3 жніўня}} году ў Петраградзе адбыўся [[6-ы зьезд РСДРП(б)]], які вызначыў намер правесьці [[дзяржаўны пераварот]]. {{Дата ў старым стылі|1—8 верасьня|1917|19—26 жніўня}} году тамсама правялі [[Аб'яднаўчы зьезд РСДРП]] на чале зь «меншавікамі», які абраў у Цэнтральны камітэт 16 «абаронцаў» з групы [[Георгі Пляханаў|Георгія Пляханава]] і 8 інтэрнацыяналістаў на чале з [[Павал Аксельрод|Паўлам Аксельродам]]. «Меншавікі» дамагаліся перадачы ўлады [[Усерасейскі ўстаноўчы сход|Ўсерасейскаму ўстаноўчаму сходу]]<ref>{{Кніга|аўтар=[[Аляксей Кароль]].|частка=Расейская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. Генадзь Пашкоў, маст. [[Эдуард Жакевіч]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2001|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/EGB.djvu.zip/EGB_tom6a.djvu 6. Кн. 1: Пузыны — Усая]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/EGB.djvu.zip/EGB_tom6a.djvu/100_996x9999.jpeg 102]—[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/EGB.djvu.zip/EGB_tom6a.djvu/101_996x9999.jpeg 103]|старонак=591|сэрыя=|isbn=985-11-0214-8|наклад=10 000}}</ref>.

РСДРП, якую ўзначальвалі «меншавікі», адмоўна ўспрыняла [[Кастрычніцкі пераварот]] 1917 году і змагалася супраць «бальшавікоў» падчас [[Грамадзянская вайна ў Расеі|Грамадзянскай вайны ў Расеі]] 1917—1922 гадоў. 6—8 сакавіка 1918 году ў [[Петраград]]зе правялі [[7-ы зьезд РСДРП(б)]], на якім «бальшавікі» перайменавалі сваю партыю ў [[КПСС|Расейскую камуністычную партыю (бальшавікоў)]]. У кастрычніку 1922 году нарада РСДРП перавяла дзейнасьць мясцовых суполак у [[падпольле]]. Да сьнежня 1923 году суполкі РСДРП засталіся ў 8 местах. Да 1924 году рэшта суполак РСДРП перанесла сваю дзейнасьць у [[Бэрлін]] (Нямеччына), дзе з 1921 году [[меншавікі|Мартаў]] выдаваў часопіс «[[Сацыялістычны весьнік]]». У сакавіку 1931 году [[Вярхоўны суд СССР]] вырак да зьняволеньня 14 гаспадарчых працаўнікоў паводле сфабрыкаванага абвінавачаньня ва ўдзеле былых «меншавікоў» у [[Справа Саюзнага бюро РСДРП|Саюзным бюро РСДРП]]<ref name="б">{{Кніга|аўтар=|частка=Расейская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2001|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.13.djvu 13]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.13.djvu/315_996x9999.jpeg 315]|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0216-4|наклад=10 000}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Гісторыя}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1898 годзе]]
[[Катэгорыя:Зьніклі ў 1924 годзе]]