Прагляд крыніцы для Расейская акупацыя Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопаля

[[Файл:Russian Occupation of Crimea.svg|міні|300пкс|Мапа акупацыі [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] і [[Севастопаль|Севастопаля]]:

{{Легенда|#d87a79|Акупіравана на бягучы момант}}]][[Файл:February 2014 Simferopol Pro-Ukrainian Manifestation.jpg|міні|300пкс|Сабор у [[Крым]]е за еднасьць з [[Украіна]]й ([[Сімфэропаль]], 26 лютага 2014 году)]]{{Расейска-ўкраінская вайна}}{{Ня блытаць|Анэксія Крыма Расейскай Федэрацыяй|спрэчнай расейскай анэксіяй Крыма|якая адбылася праз некалькі тыдняў пасьля пачатку акупацыі}}

'''Расейская акупацыя Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопаля''' — незаконны захоп і [[акупацыя]] [[Расея|Расейскай Фэдэрацыяй]] тэрыторыі [[Украіна|Ўкраіны]]: [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] і [[Севастопаль|Севастопаля]], і распаўсюджваньне на гэтых тэрыторыях ваенна-палітычнага, адміністрацыйнага, эканамічнага і сацыяльнага ладу. Акупацыя Крыму стала часткай узброенай агрэсіі Расеі супраць Украіны.

Яна пачалася 23 лютага 2014 году праз [[Эўрамайдан|адхіленьне]] напярэдадні [[Вярхоўная Рада Ўкраіны|Вярхоўнай Радай Украіны]] ад пасады прэзыдэнта [[Віктар Януковіч|Віктара Януковіча]] шляхам [[імпічмэнт]]у<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Канец клептакрата: Вярхоўная Рада адхіліла Януковіча ад пасады|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123257.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=22 лютага 2014|дата доступу=2 траўня 2015}}</ref>. У [[Севастопаль|Севастопалі]] адбыўся [[мітынг]] супраць імпічмэнту ўжо былому прэзыдэнту<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ва Ўкраіне пачынае дзейнічаць Канстытуцыя 2004-га году|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news/v_mire/v_ukraine_nachinaet_deystvovat_konstitutsiya_2004_go_goda_23_02_2014_09_12_00/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=23 лютага 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}</ref>. Яшчэ раней, 20 лютага, [[Міністэрства абароны Расеі]] пачало захоп Крыму<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Загадкавы расейскі мэдаль і дата «вяртаньня Крыму»|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25362527.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=25 красавіка 2014|дата доступу=26 красавіка 2014}}</ref>.

У цяперашні час прызнанне анэксіі Крыма з’яўляецца адной з прынцыповых умоў, якія высоўваюцца Расеяй для спынення вайны з Украінай.<ref name="признать Крым">{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.krymr.com/a/news-zelenskiy-kreml-krym/31741693.html|title=Зеленский прокомментировал требование Кремля признать Крым «российским»|website=[[Крым.Реалии]]|date=2022-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220326072226/https://ru.krymr.com/a/news-zelenskiy-kreml-krym/31741693.html|archive-date=2022-03-26|access-date=2022-03-27|deadlink=no}}</ref> У сваю чаргу Украіна заявіла, што гатова дэакаваць Аўтаномную Рэспубліку Крым і Севастопаль ваенным шляхам.<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/09/30/7369902/|title=Буданов дал прогноз относительно окончания войны: Украина вернется в Крым до конца весны|website=Украинская правда|access-date=2022-10-06}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|lang=ru|url=https://ru.slovoidilo.ua/2022/08/30/novost/bezopasnost/zelenskij-vojna-nachalas-donbasse-i-krymu-ona-tam-i-zakonchitsya|title=Зеленский: Война началась в Донбассе и Крыму, она там и закончится|website=Слово и Дело|access-date=2022-10-06}}</ref><ref name=":2">{{Cite news|accessdate=2022-10-06|first=Roland|last=Oliphant|date=2022-10-05|id=0307-1235|website=The Telegraph|title=Ukraine could recapture Crimea as fleeing Russians continue to flounder|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/10/05/ukraine-could-recapture-crimea-fleeing-russians-continue-flounder/}}</ref>

== Храналёгія падзеяў ==

=== Анэксія ===
{{Main|Анэксыя Крыма Расейскай Федэрацыяй}}
24 лютага мітынгоўцы паставілі на чале Севастопалю грамадзяніна Расеі. У [[Керч]]ы яны ўпершыню запатрабавалі перадачы [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] (АРК) у склад Расейскай Фэдэрацыі, устанавіўшы на даху гарадзкой рады расейскі сьцяг<ref>{{Навіна|аўтар=[[Лізавета Казакова]]|загаловак=Сытуацыя ва Ўкраіне па-ранейшаму застаецца складанай|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news/v_mire/situatsiya_v_ukraine_po_prezhnemu_ostaetsya_slozhnoy_24_02_2014_21_06_00/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=24 лютага 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}</ref>.

Паводле інфармацыі з турэцкіх камэраў відэаназіраньня, разьмешчаных уздоўж берагавой лініі праліва Басфор, а 7 гадзіне было заўважана перамяшчэньне вайсковых караблёў «Калінінград» (бартавы нумар 102) і «Мінск», б/н 127. Абодва [[вялікі дэсантны карабль|вялікіх дэсантных караблі]] прылічаныя да Балтыйскага флёту Расеі, і могуць транспартаваць узброенны дэсант<ref>[http://turkishnavy.net/ Foreign Warship On Bosphorus]</ref>.

У 14:00 (згодна з паведамленьнем міністра абароны РФ Сяргея Шайгу), у адпаведнасьці з распараджэньнем прэзыдэнта Расейскай Фэдэрацыі былі распачатыя вайсковыя вучэньні з удзелам войск Заходняй ваеннай акругі, злучэньняў і вайсковых частак, якія дысьлякуюцца на яго тэрыторыі, і 2-й арміі Цэнтральнай ваеннай акругі<ref>{{Навіна|аўтар=[[Інтэрфакс]]|загаловак=Пуцін абвясьціў ваенныя вучэньні на мяжы з Украінай|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/26/88260|выдавец=[[Хартыя’97]]|дата публікацыі=26 лютага 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

26 лютага расейскае войска пачало [[Расейская інтэрвэнцыя ва Ўкраіне (2014)|ўварваньне ва Ўкраіну]] нападам на ўкраінскую вайсковую частку ў Севастопалі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Украінскі афіцэр крытыкуе ўладу ў Кіеве і кажа пра вайсковую акупацыю|спасылка=http://m.euroradio.by/ukrainski-aficer-krytykue-uladu-u-kieve-i-kazha-pra-vayskovuyu-akupacyyu|выдавец=[[Эўрарадыё]]|дата публікацыі=3 сакавіка 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}</ref>. У [[Сімфэропаль|Сімфэропалі]] [[крымскія татары]] правялі 5-тысячны мітынг супраць аддзяленьня Крыму ад Украіны<ref>{{Навіна|аўтар=[[Інтэрфакс]]|загаловак=Каля парламента Крыма сабралася каля 5000 праціўнікаў і 700 прыхільнікаў незалежнасці|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123551.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=26 лютага 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}</ref>. У выніку сутычкі з 700 прыхільнікамі партыі «[[Расейскае адзінства]]» загінула 2 татараў, пацярпела 30<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Савет міністраў і Вярхоўную Раду Крыма захапілі невядомыя|спасылка=http://blr.belta.by/by/all_news/world/Savet-Mnstra--Vjarxony-Savet-Kryma-zaxapl-nevjadomyja_i_65489.html|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}</ref>.

27 лютага 30 расейскіх вайскоўцаў {{Артыкул у іншым разьдзеле|45-ы асобны гвардзейскі разьведвальны полк|45-га асобнага гвардзейскага разьведвальнага палка|en|45th Detached Reconnaissance Regiment}} {{Артыкул у іншым разьдзеле|Паветрана-дэсантныя войскі Расеі|Паветрана-дэсантных войскаў|en|Russian Airborne Troops}} з [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]] ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Кубінка||be|Горад Кубінка}}, [[Адзінцоўскі раён]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Контрвыведка Ўкраіны: Расея даручыла сэпаратыстам забіць 100-200 чалавек, каб увесьці войскі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/126829.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=16 красавіка 2014|дата доступу=17 красавіка 2014}}</ref> са [[зброя]]й і ў масках захапілі ўрад і Раду АРК, над якой узьнялі расейскія сьцягі<ref>{{Навіна|аўтар=[[Украінскае незалежнае інфармацыйнае агенцтва навінаў]]|загаловак=У Сімферопалі захопленыя парламент і ўрад, узнятыя расійскія сцягі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123576.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}</ref>.

Прыкладна а 11 гадзіне, у сяле Ўкромнае Сімфэропальскага раёну былі заўважаныя сем бронетранспартэраў, потым яшчэ некалькі — у раёне сяла Чысьценькага. Паводле дадзеных СМІ, яны выстаўленыя расейскай арміяй нібыта для аховы аб’ектаў Чарнаморскага флёту<ref>{{Навіна|аўтар=Агенцтва «Сэрвісныя інтэрнэт-тэхналёгіі»|загаловак=Расейскія БТРы пад Сімфэропалем|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/27/88372|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>
Але празь некаторы час БТРы зь сяла Ўкромнае пачалі рухацца спачатку ў напрамку Сімфэропалю, а потым разьвярнуліся і накіраваліся на расейскую вайсковую базу ў сяле Гвардзейскае<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Укрінфарм]]»|загаловак=БТРы адступаюць зь Сімфэропаля|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123621.html|выдавец=[[Газэта]] «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Прэзыдыюм Вярхоўнай Рады, спасылаючыся на, на думку Рады, пазазаконны захоп улады ва Ўкраіне «радыкальнымі нацыяналістамі», ініцыяваў [[Рэфэрэндум пра статус Крыму|рэфэрэндум аб статусе аўтаноміі]]<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/2/27/88402/ Захваченный парламент Крыма инициирует референдум о статусе автономии]</ref>.

У адпаведнасьці з пастановай крымскі парлямэнт прыняў пастанову правесьці 25 траўня 2014 году рэфэрэндум, на які выносілася пытаньне: «Аўтаномная Рэспубліка Крым валодае дзяржаўнай самастойнасьцю і ўваходзіць у склад Украіны на аснове дамоўленасьцяў і пагадненьняў» (так ці не). Аднак Цэнтральная выбарчая камісія (у Кіеве) адразу заявіла пра адсутнасьць у заканадаўстве Ўкраіны закону аб мясцовых рэфэрэндумах<ref>{{Навіна|аўтар=[[УНІАН]]|загаловак=Рэфэрэндум у Крыме незаконны|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/27/88451|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>. Таксама некаторыя дэпутаты рады АРК пачалі сьцьвярджаць пра адсутнасьць кворуму для прыняцьця рашэньня аб правядзеньні рэфэрэндуму (40 чалавек) і галасаваньне нават тых дэпутатаў, якіх не было ў будынку Вярхоўнай рады АРК<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/2/28/88481/ Депутат парламента Крыма: На сессии не было кворума]</ref>.

Таксама захопленная Вярхоўная рада АРК абрала новым прэм’ерам Аўтаномнай Рэспублікі Крым лідэра партыі «Расейскае адзінства» Сяргея Аксёнава.

Пад вечар 27 лютага на ўездах у Крым зьявіліся блёкпасты. Дарогі на ўезд на паўвостраў каля Джанкою і Армянску былі перацятыя і пачалі ахоўвацца<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=2xlPEHZhzkQ Навіны тэлеканалу ТСН (16:45 ад 27 лютага 2014 года) на youtube]</ref>. Некаторыя з узброенных людзей, якія ахоўвалі блёкпасты, называлі сябе чальцамі крымскага [[Бэркут (спэцпадразьдзяленьне)|Бэркуту]].

З-за цяжкага і неадназначнага становішча ў Крыме, в.а. прэзыдэнта Ўкраіны А.Турчынаў вырашыў ляцець у Севастопаль для мірнага ўрэгуляваньня сытуацыі. Аднак у раёне 23:00 у аэрапорт Бельбек у Севастопалі пад’ехала больш за 10 грузавікоў і некалькі бронетранспартэраў (БТР) у суправаджэньні ваеннай аўтаінспэкцыі з расейскімі вайскоўцамі ў касках і [[бронекамізэлька]]х. Паводле іх сьцьвярджэньняў, яны прыбылі для таго, «каб не дапусьціць прылёту нейкіх баявікоў». Вайскоўцы разышліся па пэрымэтры аэрадрому і разьвярнулі штабны БТР з сувязьзю<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Узброеныя баевікі захапілі аэрапорты Сімфэропаля і Севастопаля|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/28/88472|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=28 лютага 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.
[[Файл:VOA-Crimea-Simferopol-airport.jpg|300px|міні|справа|Узброенныя вайскоўцы бяз знакаў адрозьненьня на тэрыторыі аэрапорту «Сімфэропаль».]]
У ноч на 28 лютага, быў таксама захоплены аэрапорт у Сімфэропалі (праз суткі аэрапорт гораду быў закрыты для грамадзянскіх рэйсаў).

Надалей захопы адміністрацыйных будынкаў, аэрапортаў, установаў сувязі, [[Сродкі масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]] на тэрыторыі АРК і Севастопалю працягваліся расейскімі вайскоўцамі<ref>{{Навіна|аўтар=[[Эдуард Півавар]]|загаловак=У.Пуцін прызнаў, што за сьпінай самаабароны Крыму стаялі расейскія войскі|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/world/UPutsn-pryzna-shto-za-spnaj-samaabarony-Kryma-stajal-rasjskja-vojsk_i_66712.html|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=17 красавіка 2014|дата доступу=17 красавіка 2014}}</ref> без апазнавальных знакаў.

28 лютага міністар унутраных справаў Украіны [[Арсэн Авакаў]] назваў [[Расейская інтэрвэнцыя ва Ўкраіне (2014)|узброеным уварваньнем]] і [[акупацыя]]й захоп аэрапортаў вайскоўцамі ў [[камуфляж]]ы і са зброяй без апазнавальных знакаў, якія не хавалі сваёй прыналежнасьці да [[Узброеныя сілы Расейскай Фэдэрацыі|ўзброеных сілаў Расейскай Фэдэрацыі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міністар унутраных справаў Украіны: Гэта ўзброенае ўварваньне і акупацыя|спасылка=http://www.euroradio.by/ministr-unutranyh-sprau-ukrainy-geta-uzbroenae-uvarvanne-i-akupacyya|выдавец=Эўрарадыё|дата публікацыі=28 лютага 2014|дата доступу=29 сакавіка 2014}}</ref>.

У 10:32 на сайце тэлекампаніі ТСН зьявілася навіна пра атачэньне па пэрымэтры невядомымі асобамі атраду марской аховы [[Дзяржаўная памежная служба Ўкраіны|Дзяржаўнай памежнай службы Ўкраіны]] ў Балаклаве<ref>[http://ru.tsn.ua/politika/vooruzhennye-lyudi-okruzhili-ukrainskih-pogranichnikov-v-krymu-smi-351994.html Вооруженные люди окружили украинских пограничников в Крыму]</ref>. Каля 30 узброеных чалавек, якія не назваліся, на чатырох аўтамабілях прыбылі ў севастопальскі атрад марской аховы. Памежнікамі дадзеныя асобы былі ідэнтыфікаваныя як вайскоўцы 810-й брыгады марской пяхоты ЧФ РФ<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Расейскія марпехі заблакавалі ўкраінскіх памежнікаў у Крыме|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/28/88560|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=28 лютага 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>. На пытаньне пра мэту знаходжаньня асобаў ля атраду быў атрыманы адказ «з мэтай аховы».

Таксама памежная служба Ўкраіны пачала рэгістраваць факты парушэньня расейскімі транспартнымі верталётамі дзяржаўнай мяжы Ўкраіны (8 такіх верталётаў прызямлілася 28 лютага ў аэрапорце Севастопалю).

Па сродках сацыяльных сетак (накшталт [[vk.com]]) распачаўся заклік да жыхароў Расеі з мэтаю падтрымкі хваляваньняў у Крыме, з мэтаю чаго ўсім жадаючым мужчынам, якія мелі вопыт вайсковай службы, у якасьці «расейскіх турыстаў» прыбыць у Крым<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/2/28/88540/ «ВКонтакте» собирают российских «туристов» для отправки в Крым]</ref>. Зрабіць гэта прапанавалася для таго, каб:
<blockquote>Чым больш нас, «расейскіх турыстаў», цяпер будзе знаходзіцца на тэрыторыі гэтай сумежнай дзяржавы, тым больш будзе афіцыйных абгрунтаваньняў у кіраўніцтва нашай дзяржавы ўжыць неабходныя дзеяньні па абароне сваіх грамадзянаў за мяжой.</blockquote>
Пры гэтым, у паведамленьні расказваецца пра завоз «расейскіх турыстаў» у Крыме да нейкіх «месцаў дысьлякацыі».[[Файл:Отряд самообороны Крыма с щитами раскрашенными в цвета флага республики Крым охраняют памятник Ленина.jpg|міні|300пкс|Атрад крымскай «самаабароны» з шыхтамі колераў [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|АРК]] ахоўваюць помнік Леніна]]
А 9 гадзіне, 30 узброеных асобаў (ідэнтыфікаваных як жаўнеры УС РФ) праніклі на тэрыторыю вайсковай часткі 727-й асобнай радыёлякацыйнай роты тактычнай групы «Крым» (дысьлякаванай у горадзе Судак). Агрэсія праяўленая не была, аднак у 21:20 зброя, што захоўвалася ў частцы, была пагружаная на аўтамабілі і вывезеная ў невядомым кірунку<ref name="m.charter97.eu">{{Навіна|аўтар=Інтэрфакс|загаловак=Расейскія жаўнеры праніклі ў вайсковыя часткі ў Крыме|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88751|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.
 
Блізу а 13 гадзіне калёна ўзброеных людзей у форме на 10 аўтамабілях у калёне ў колькасьці прыблізна 300 чалавек ажыцьцявіла спробу сілавога захопу севастопальскага атраду марской аховы Дзяржаўнай памежнай службы, разьмешчаннага ля гораду Балаклава (уваходзіць у севастопальскую мескую раду). Аднак пасьля няўдачы, «аблога» была аслабленая, аднак а 21 гадзіне спробы захопу ўзнавіліся, але на гэты раз на падтрымку атраду марской аховы прыйшлі мясцовыя жыхары, якія пачалі патрабаваць не праводзіць штурму. Прадстаўнікі расейскіх вайскоўцаў, спасылаючыся на загад міністра абароны Расеі, запатрабавалі пакінуць памяшканьні вайсковай часткі<ref name="m.charter97.eu"/>.

Акрамя таго, у раёне [[Эўпаторыя|Эўпаторыі]] расейскія вайскоўцы спрабавалі ўзяць пад кантроль адзін з камандных пунктаў зэнітна-ракетнай вайсковай часткі Паветраных сіл УС Украіны<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Памежныя караблі Ўкраіны па баявой трывозе выходзяць у мора|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/1/88653|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

У гэты ж час самаабвешчаны прэм’ер-міністар АРК С. Аксёнаў зьвярнуўся па Расею з просьбай «аб аказаньні садзейнічаньня ў забесьпячэнні міру і спакою на тэрыторыі Крыму».

Між тым, быў захоплены Кіраўскі вайсковы аэрадром (на тэрыторыі аэрадрому раскватараваліся 16 машынаў з вайскоўцамі, прыклана 150 чалавек)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Крыме захапілі ваенны аэрадром - Меджліс|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/1/88632|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>. Вайскоўцы вывелі з працы абсталяваньне кіраваньня палётамі і схаваліся ў невядомым кірунку.

Самаабвешчаны крымскі прэм’ер [[Сяргей Аксёнаў]] падчас выступу на адкрыцьці пасяджэньня Рады міністраў АРК зрабіў заяву, у якой зазначыў, што да аховы важных аб’ектаў аўтаноміі прыцягнутыя вайскоўцы Чарнаморскага флёту Расеі.

<blockquote>«Сумесна групы працуюць. Я ўпэўнены, што яны змогуць выканаць задачы ў ахове грамадзкага парадку».</blockquote>

В.а. прэзыдэнта Ўкраіны сваім загадам зацьвердзіў пазазаконасьць «прызначэньня» [[Сяргей Аксёнаў|Сяргея Аксёнава]] кіраўніком Аўтаномнай Рэспублікі Крым.

А 16-й гадзіне да памежных караблёў севастопальскага атраду марской аховы, што несьлі сужбу па ахове мяжы, наблізіліся тры ракетныя катэры і [[Масква (ракетны крэйсэр)|ракетны крэйсэр «Масква»]].

А 17-й гадзіне амэрыканскі тэлеканал CNN у навінах паказаў зьяўленьне пад Севастопалем расейскіх самаходных гаўбіцаў. Мяркуючы па вонкавым выглядзе, у рэпартажы былі паказаныя самаходныя комплексы 2С1 «Гвазьдзік» альбо 2С3 «Акацыя»<ref>{{Навіна|аўтар=[[CNN]]|загаловак=Расейскія гаўбіцы ў Крыме|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/1/88663|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

А 18-й гадзіне Савет Фэдэрацыі Расеі ўхваліў вайсковую апэрацыю Расеі на тэрыторыі Ўкраіны<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Расея гатова ўвесьці войскі ва Ўкраіну|спасылка=http://www.svaboda.mobi/a/25281744.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>. Украіна пачала прыводзіць свае [[Узброеныя сілы Ўкраіны|войскі]] ў поўную баявую гатоўнасьць<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 1 сакавіка 2014|url = http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/1/7016859/|загаловак = Турчинов доручив привести ЗСУ у повну бойову готовність|фармат = |назва праекту = Новини|выдавец = Українська правда|дата = 2 сакавіка 2014|мова = uk|камэнтар = }}</ref>.

А 19-й гадзіне ўзброенныя людзі бяз знакаў адрозьненьня распачалі стральбу з аўтаматаў на вуліцах Сімфэропалю. Згодна з паведамленьнем 5 каналу ўкраінскага тэлебачаньня «Кароткі бой адбыўся ля Домю Прафсаюзаў паміж двума групамі ўзброеных людзей». Група невядомых нібыта паспрабавала штурмаваць будынак, які занялі прарасейскія вайскоўцы. Удзельнікі бою нічога не распавядалі пра сутыкненьне. Падчас перастрэлкі ніхто не пацярпеў<ref>{{Навіна|аўтар=«[[5 канал]]»|загаловак=Невядомыя завязалі перастрэлку ў Сімферопалі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/1/88704|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

А 20-й гадзіне (паводле іншых зьвестках на пару гадзінаў раней) расейскія войскі занялі былы аэрадром пад Джанкоем (аэрадром меў магчымасьць прымаць любы тып самалётаў). На тэрыторыі аэрадрому было заўважана перамяшчэньне «Камазаў» з расейскімі нумарамі.

На тэрыторыю Крыму (аўтадарогай Харкаў-Сімфэропаль) пачалі заяжджаць аўтобусы і аўтамабілі з расейцамі ў ваеннай форме без апазнавальных знакаў. Паводле словаў мясцовых жыхароў, пасажыры аўтобусаў называлі сябе казакамі<ref>[http://investigator.org.ua/news/120487/ В Джанкое российские войска заняли бывший аэродром]</ref>.

Прыкладна ў гэты ж час кіраўнік камітэту Савету Фэдэрацыі Расеі па канстытуцыйным заканадаўстве Аляксандар Клішас паведаміў, што [[Віктар Януковіч]] зьвярнуўся па верхнюю палату расейскага парлямэнту і падтрымаў усебаковую дапамогу і абарону жыхароў Крыму, чым фактычна прызнаў законнасьць увядзеньня войск<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/1/88681/ Янукович попросил Россию ввести войска в Украину]</ref>. Нягледзячы на гэта, на гэты момант Януковіч не зьяўляўся прэзыдэнтам, будучы пазбаўленым уладавых паўнамоцтваў, што згодна з заканадаўствам Украіны не дазваляе Януковічу ажыцьцяўляць зварот адносна ўводу войскаў на тэрыторыі краіны.

Пад ноч прайшло паседжаньне Рады бясьпекі ААН, на якой дзеяньні Расеі выклікалі хвалю пратэстаў. Амэрыканскія і эўрапейскія дыпляматы заклікалі Расею ў тэрміновым парадку вывесьці свае войскі з тэрыторыі Ўкраіны. У той жа час пасол Расеі ў ААН Віталь Чуркін заявіў, што ўсе перамяшчэньні расейскіх войскаў па тэрыторыі Ўкраіны праводзяцца ў адпаведнасьці з дамоўленасьцю з Украінай аб захаваньні базы ВМФ Расеі ў Севастопалі. Палітычны прадстаўнік ЗША ў ААН Саманта Паўэр заклікала да неадкладнага разьмяшчэньня назіральнікаў ААН і АБСЭ ва Ўкраіне<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/2/88724/ На Совбезе ООН США и Евросоюз осудили российскую агрессию против Украины]</ref>.

Адразу пасьля паседжаньня Рады бясьпекі ААН на сваім сайце сэнатар Джон Макэйн выказаўся за магчымасьць неадкладнага ціску на Расею дзеля захаваньня Ўкраіны<ref>[https://web.archive.org/web/20140516154905/http://www.mccain.senate.gov/public/index.cfm/press-releases?ID=e638967f-8355-4182-abce-bae26a1d2631 Заява сэнатара Джона Макэйна аб ваеннай інтэрвэнцыі Расеі ва ў Ўкраіне]</ref>.

У Кіеве, у знак салідарнасьці з Крымам, перад амбасадай Расеі сабраліся людзі (больш за 300 чалавек), якія трымалі ў руках плякаты кшталту «Не вайне!» і «Рукі прэч ад Крыму!» Аднак да мітынгоўцаў ніхто з амбасады Расеі ня выйшаў.

На фоне падзеяў вакол Крыму, росту магчымасьці расейскага ўварваньня на кантэнентальную Ўкраіну і колькасьці прарасейскіх мітынгаў, ва Ўкраіне абвешчаная ўсеагульная мабілізацыя насельніцтва.

На мяжы з Крымам пачалі затрымліваць цягнікі (часам да 5 гадзінаў).

Дакладваючы ў парлямэнце, тагачасны міністар абароны Ўкраіны Ігар Ценюх распавёў, што ноччу ў Крым прыбылі яшчэ 11 расейскіх [[верталёт]]аў і 7 транспартных самалётаў [[Іл-76]]<ref>[https://web.archive.org/web/20140411081904/http://espreso.tv/new/2014/03/02/tenyukh_do_krymu_prybulo_sche_11_rosiyskykh_helikopteriv_ta_7_yl_76 Тенюх: До Криму прибуло ще 11 російських гелікоптерів та 7 ИЛ-76]</ref>. Таксама Ўкраіна закрыла сваю паверанную прастору для вайсковых самалётаў.

З расейскага боку, [[Савет па правох чалавека пры прэзыдэнце Расейскай Фэдэрацыі|Савет па правох чалавека пры прэзыдэнце Расеі]] выказаўся супраць уводу войскаў ва Ўкраіну. З прычыны адсутнасьці ахвяраў і параненых сярод мірных жыхароў і вайскоўцаў у апошнія два дні канфлікту была адзначаная неабходнасьць поўнага выключэньня выкарыстаньня ўзброеных сіл у ходзе ўрэгуляваньня ўнутрыпалітычнага крызісу ва Ўкраіне<ref>[https://web.archive.org/web/20140508005638/http://www.president-sovet.ru/news/5632/ Заявление членов Совета при Президенте РФ по развитию гражданского общества и правам человека в связи с событиями в Украине]</ref>.

Раніцай расейскія войскі распачалі штурм 39-га навучальнага атраду ВМС (Севастопаль, вул. Лазараўскага 1). «Камаз» пратараніў транспартныя вароты і ўварваўся на тэрыторыю часткі, але быў заблякаваны [[БТР-80|БТРам]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[5 канал]]»|загаловак=Расейскія вайскоўцы штурмуюць украінскую частку ў Севастопалі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88766|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Днём галоўнакамандуючы ВМС Украіны [[Дзяніс Беразоўскі]] (прызначаны на пасаду 1 сакавіка) на прэс-канфэрэнцыі ў Севастопалі публічна зачытаў тэкст прысягі «народу Крыму», фактычна, такім чынам, прызнаўшы пераход на бок Расеі. Апошняй яго камандай быў загад украінскім марскім пехацінцам аб здачы расейцам, але загад быў праігнараваны<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Украінская праўда]]»|загаловак=Камандуючы ВМС Украіны перайшоў на бок сэпаратыстаў|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88834|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

А 14 гадзіне (паводле мясцовага часу) неапазнаныя вайскоўцы, якія прыбылі на 11 вайсковых аўтамабілях «КАМАЗ», двух аўтамабілях «Урал» і 4-х расейскіх бронеаўтамабілях «Тыгр», а таксама двух «УАЗ» ачапілі па пэрымэтры вайсковы гарадок 36-й асобнай брыгады берагавой абароны ВМС Украіны, разьмешчаны ў пасёлку Перавальнае, а таксама па пэрымэтры ачапілі тэрыторыю самой вайсковай часткі. Праз паўгадзіны дадаткова да зьмешчаных у мясьціне вайскоўцаў пад’ехала яшчэ шэсьць аўтамабіляў «КАМАЗ» з асабовым складам і бронеаўтамабіль «Тыгр» з кулямётчыкам на даху, з запраўленай стужкай.
<ref>{{Навіна|аўтар=Інтэрфакс|загаловак=Брыгада ВМС Украіны акружаная пасьля адмовы раззброіцца|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88803|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

А 14:14 у Азова-Чарнаморскае ўпраўленьне Дзяржаўнае памежнае службы пад’ехалі людзі ў цывільным адзеньні і дэманстратыўна пачалі экіпіравацца ў [[бронекамізэлька|бронекамізэлькі]] і шлемы. Неўзабаве да іх далучылася група ўзброеных вайскоўцаў Расеі, якія прыбылі на аўтамабілях «Камаз» і «Ўрал»<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/2/88822/ Госпогранслужба Украины: В Крыму захвачены штабы погранвойск]</ref>. Яны штурмам узялі штабы Азова-Чарнаморскага рэгіянальнага ўпраўленьня і Сімфэропальскага памежнага атраду.

А 16 гадзіне (паводле іншых зьвестках а 17) у [[Севастопаль|Севастопалі]] расейскія вайскоўцы сілай захапілі зэнітна-ракетны дывізіён паветраных сіл Украіны (знаходзіцца ў раёне мысу Фіялент)<ref>{{Навіна|аўтар=Інтэрфакс|загаловак=Расейскія вайскоўцы захапілі частку СПА ў Севастопалі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88808|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>. Да брамы вайсковай часткі падагналі грузавік «Урал» з расейскімі нумарамі. Згодна са словамі відавочцаў, салдаты апранутыя ў [[Вайсковая форма|вайсковую форму]] Расейскай Фэдэрацыі і заяўляюць пра ўласнае паходжаньне з Расеі, аднак на іх форме адсутнічалі будзь-якія апазнавальныя знакі. Па пэрымэтры часткі разьмясьціліся байцы з аўтаматамі. Паводле паведамленьняў «Сегодня», актыўныя дзеяньні не прадпрымаліся.

У гэты ж час (прыкладна а 16 гадзіне) расейскія БТРы і аўтаматчыкі ачапілі частку А-0669 у Керчы<ref>[http://www.segodnya.ua/regions/krym/voennye-zahvatili-chast-v-kerchi-pod-domami-u-lyudey-avtomatchiki-i-btr-499938.html Военные захватили часть в Керчи: под домами у людей — автоматчики и БТР]</ref>.

Пад ноч была заблякавана вайсковая частка А-1100 блізу пасёлку Навафёдараўка Сацкага раёну АРК (паўночны ўсход паўвостраву). У адказ на гэта, каля 100 жыхарак Навафёдараўкі ўсталі «жывым шчытом» паміж расейскімі вайскоўцамі і вайсковай часткай з мэтаю недапушчэньня захопу часткі і магчымых ахвяраў<ref>[http://glavnoe.ua/news/n167695 В Новофедоровке женщины живым щитом перекрыли дорогу российским оккупантам]</ref>.

У ноч з 2 на 3 сакавіка, нягледзячы на забарону палётаў над Украінай усіх неграмадзянскіх лятальных сродкаў, 2 расейскія зьнішчальнікі [[Су-27]] уварваліся ў паветраную прастору Ўкраіны. Неўзабаве інцыдэнт паўтарыўся<ref>{{Навіна|аўтар=Агенцтва «е-Крым»|загаловак=Расейскія зьнішчальнікі парушылі паветраную мяжу Ўкраіны|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/3/88924|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=3 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Ноччу з 2 на 3 сакавіка, расейскі спэцназ, выкарыстоўваючы сьветлашумавыя гранаты, захапіў амаль усе будынкі ўкраінскай вайсковай часткі 4515 у Бельбеку<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/3/88861/ Русские войска захватили здания украинской военной части в Бельбеке]</ref>, а таксама захапілі вайсковую частку 2382 у Балаклаве<ref>[https://web.archive.org/web/20140605181117/http://espreso.tv/new/2014/03/03/ukrayinskyy_oficer_v_balaklavi_nashykh_poklaly_na_pidlohu_i_kopaly_yak_koshenyat Український офіцер: В Балаклаві наших поклали на підлогу і «копали як кошенят»]</ref>.

У гэтую ж ноч трапіла ў аблогу вайскова-марская частка ў горадзе [[Керч]]<ref>[http://charter97.org/ru/news/2014/3/3/88871/ В Керчи неизвестные вооруженные люди пытаются проникнуть в морскую часть]</ref>.

А 10 гадзіне стала вядома пра блякаваньне ўзброенымі людзьмі ўкраінскай вайсковай часткі №2904 у [[Бахчысарай|Бахчысараі]]. Паводле дадзеных, атрыманых ад камандзіра часткі Ўладзімера Садоўніка, вакол часткі былі заўважаны каля 300 чалавек, некалькі грузавікоў і шэсьць БТРаў. Ніякіх патрабаваньняў асобы, якія ўдзельнічалі ў блякаваньні, ня выказалі<ref>{{Навіна|аўтар=«[[ЛігаБізнэсІнфарм]]»|загаловак=У Бахчысараі БТРы блакуюць украінскую вайсковую частку|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/3/88931|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=3 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Днём прайшоў афіцэрскі сход у штабе ВМС Украіны, на якім выступілі в.а. камандуючага ВМС Украіны [[Сяргей Гайдук]] і так званы камандуючы ВМС Рэспублікі Крым [[Беразоўскі Дзяніс|Дзяніс Беразоўскі]]. Перад афіцэрамі фактычна быў пастаўлены выбар адносна прысягі самаабвешчаным уладам АРК і Севастопалю. Выступалі па чарзе контар-адмірал Гайдук і Беразоўскі. Гайдук заявіў пра вернасьць прысязе на вернасьць народу Ўкраіны. Бярозаўскі ніякіх ультыматумаў вылучаць ня стаў, а проста прапанаваў без прыняцьця асобнай прысягі «народу Крыму» пагадзіцца выконваць яго загады, паабяцаўшы зарплаты на ўзроўні ваенаслужбоўцаў ЧФ РФ. У адказ на яго што афіцэры задалі яму пытаньне пра падставы захопу й блякаваньня расейскімі вайскоўцамі вайсковых частак Украіны на Крымскім паўвостраве, на што Беразоўскі заявіў пра расейскіх вайскоўцаў як атрадаў самаабароны. Аднак зь нейкай прычыны яму не паверылі. Афіцэры адкрыта не прызналі Бярозаўскага і заявілі, што застаюцца вернымі Ўкраіне і гатовыя адстойваць яе тэрытарыяльную цэласнасьць і незалежнасьць, а пасьля дэманстрытыўна выканалі дзяржаўны гімн Украіны<ref>[http://gazeta.ua/articles/politics/_u-krimu-ukrayinski-moryaki-poslali-rosijskogo-stavlenika-ta-zaspivali-gimn-ukrayini/545236 У Криму українські моряки «послали» «російського ставленика» та заспівали Гімн України]</ref>.

Бліжэй да вечара, непадалёк ад Севастопалю пяць расейскіх буксіраў заблякавалі караблі [[вайскова-марскія сілы Ўкраіны|ваенна-марскіх сіл Украіны]]. У ліку заблякаваных апынуліся судна «Тэрнопаль» і «Славуціч», якія знаходзіліся ў Стралецкай бухце. Расейскія караблі разьмясьціліся на адлегласьці прыкладна дзьвюхсот мэтраў<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/3/89045/ Корабли ВМС Украины заблокированы под Севастополем]</ref>.

У гэты ж дзень у некаторых СМІ зьявіліся чуткі пра адпраўку Расеяй 200 кубанскіх казакоў на тэррыторыю Крыму<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/3/88884/ Житель Краснодара: Россия забросила в Крым 200 кубанских казаков]</ref>.

Ноччу ў інтэрвію тэлеканалу «Інтэр» в.а. міністра абароны Ўкраіны Ігар Ценюх заявіў<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/4/89067/ Тенюх: В Крыму находятся 16 тысяч российских военных]</ref>:
<blockquote>Каля 5500 вайскоўцаў спэцыяльнага прызначэньня перадысьлякаваныя з Расейскай Фэдэрацыі на тэрыторыю Ўкраіны. За кошт гэтага колькасьць расейскіх вайскоўцаў павялічаная да 16 тысяч.</blockquote>.

А 9-й гадзіне ўкраінскім вайскоўцам пад кіраўніцтвам палкоўніка Ю. Мамчура ўдалося вярнуць частковы кантроль за аэрадромам у Бельбеку (пад кантроль не ўдалося вярнуць толькі саму ўзьлётную паласу)<ref>{{Навіна|аўтар=«Украінская праўда»|загаловак=Мужнасьць украінскіх салдатаў|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/4/89134|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Уладзімер Пуцін на прэс-канфэрэнцыі ў Нова-Агарове заявіў, што людзі ў камуфляжнай форме, якія захопліваюць у Крыму вайсковыя часткі ды аэрадромы, зьяўляюцца прадстаўнікамі «мясцовых сіл самаабароны». Ён заявіў, што:

<blockquote>У Кіеве ўдзельнікаў атрадаў самаабароны, сфармаваных прыхільнікамі новай улады, рыхтавалі інструктары ў Летуве і ў Польшчы. Чаму вы думаеце, што ў Крыме павінна быць горш?</blockquote>
чым фактычна падкрэсьліў, што Расея не брала ніякага ўдзелу ў падрыхтоўцы атрадаў самаабароны ў Крыме<ref>{{Навіна|аўтар=[[Мікола Дзяцюк]]|загаловак=Аб'екты ў Крыме захапілі «мясцовыя сілы самаабароны»|спасылка=http://www.novychas.info/zamezza/pucin_abjekty_u_krymie_zachapi/|выдавец=Газэта [[Новы час (газэта)|«Новы час»]]|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Насуперак гэтаму, днём украінскім журналістам удалося перагаварыць зь некаторымі «вайскоўцамі без апазнавальных знакаў», раскватэраваных ля гораду Керч. Між іншым, яны назваліся расейскімі вайскоўцамі<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=b0Z8ymyhx8A UkrStream.TV: Русские солдаты в Керчи дали интервью!]</ref>, чым фактычна паставілі пад сумнёў праўдзівасьць выказваньняў Пуціна.

А 19 гадзіне, на паромнай пераправе ў пункце пропуску «Крым», неназваныя ўзброеныя людзі ў Керчы раззброілі нарад памежнай аховы Ўкраіны<ref>{{Навіна|аўтар={{Артыкул у іншым разьдзеле|РасБізнэсКансалтынг|«РасБізнэсКансалтынг»|en|RBC Information Systems}}|загаловак=Баевікі напалі на ўкраінскіх памежнікаў у Керчы|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/4/89206|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

«Літаральна толькі што стала вядома, што невядомыя пад дуламі аўтаматаў паклалі на зямлю нарад памежнай аховы. Па рацыі сказалі: можна працаваць», — заявіў ён. Празь некаторы час пункт пропуску запрацаваў у звычайным рэжыме.

Прыкладна а 20-й гадзіне ў Севастопаль уехала блізу 30 аўтобусаў з расейскімі нумарамі. Як высьветлілася, яны перавозілі так званых «расейскх турыстаў»<ref>{{Навіна|аўтар={{Артыкул у іншым разьдзеле|Цэнзар.нэт||uk|Censor.net}}|загаловак=У Севастопаль прыбыло 30 аўтобусаў з узброенымі расейскімі цітушкамі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/4/89218|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Таксама, ноччу расейскія войскі вывелі са строю апаратуру ў зэнітна-ракетным палку на Фіяленце ў Севастопалі<ref>{{Навіна|аўтар=«ЛігаБізнэсІнфарм»|загаловак=У Севастопалі расейскія вайскоўцы разбурылі апаратуру ЗРК Украіны|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89290|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

5 сакавіка ў якасьці [[доказ]]у расейскага ўварваньня ўкраінскія вайскоўцы затрымалі на тэрыторыі сваёй вайсковай часткі расейца, які пранік туды ў вайсковай форме без апазнавальных знакаў з расейскім вайсковым білетам<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Украінцы злавілі ў Крыме расейскага вайскоўца (фота)|спасылка=http://www.euroradio.by/ukraincy-zlavili-u-svayoy-chastcy-u-kryme-rasiyskaga-vayskouca-fota|выдавец=Эўрарадыё|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=29 сакавіка 2014}}</ref>.

Раніцай у Генэральным штабе ўзброеных сілаў Украіны апублікавалі інфармацыю, паводле якой у горадзе Джанкой знаходзіцца 1-ы мэханізаваны батальён «Усход» 18-й асобнай мэханізаванай брыгады, якая дысьлякуецца ў пасёлку Каліноўскае [[Чачэнія|Чачэнскай Рэспублікі]]. Таксама ў Крыме былі заўважаныя вайскоўцы 31-й асобнай дэсантна-штурмавой брыгады ПДВ, якая дысьлякуецца ў расейскім [[Ульянаўск]]у, і 22-й брыгады спэцназу з [[Краснадарскі край|Краснадарскага краю]]<ref>{{Навіна|аўтар={{Артыкул у іншым разьдзеле|Газэта па-ўкраінску|«Газэта па-ўкраінску»|uk|Газета по-українськи}}|загаловак=У Крыме - войскі з Чачні і Краснадарскага краю|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89262|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Між іншым, міністар абароны РФ [[Сяргей Шайгу]] не назваў фатаграфіі расейскай ваеннай тэхнікі на паўвостраве (крыху раней у інтэрнэце зьявіліся фатаграфіі вайсковае тэхнікі з расейскімі нумарнымі знакамі з пахначэньнем 21-га рэгіёну), якія зьявіліся ў інтэрнэце, правакацыямі, а відэаролікі з вайскоўцамі без апазнавальных знакаў, якія прызнаюцца, што яны з Расеі, — «поўнай лухтой». Адказваючы на пытаньне аб зьяўленьні ў «атрадаў самаабароны» бронеаўтамабіляў «Тыгр» і «Рысь», кіраўнік міністэрства набароны Расеі паведаміў, што «паняцьця ня мае», адкуль яны ўзяліся<ref>{{Навіна|аўтар=«РасБізнэсКансалтынг»|загаловак=Шайгу «паняцьця не мае», адкуль у Крыме расейскія «Тыгры» і «Рысі»|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89318|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Днём у Крым прыбыў спэцыяльны пасол ААН Робэрт Сэры. Аднак у хуткім часе ен быў заблякаваны групай прарасейскіх актывістаў, і быў вымушаны пакінуць Крым<ref>{{Навіна|аўтар=Радыё «[[Голас Амэрыкі]]»|загаловак=Спэцпасланца ААН выкралі і прымусілі пакінуць Крым|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89368|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

А 13:00 у раёне на выхадзе з возера Данузлаў былі заўважаныя расейскія караблі: СФП-183, [[Масква (ракетны крэйсэр)|крэйсэр Масква]], Штыль, Маланка. Таксама непадалёк быў заўважаны карабель Шахцёр і зьняты з кансэрвацыі карабель Ачакаў. Кіл-25 прыбыў з «бочкамі», што дала падставу лічыць, што зь іх дапамогай караблём Ачакаў будзе заблякаваны выхад з возера.

А 15 гадзіне ў сімфэропальскім гатэлі «Україна», пасьля сустрэчы з рэдактарамі крымскіх СМІ, натоўпам актывістаў «самаабароны» была заблякаваная прадстаўніца АБСЭ па пытаньнях свабоды слова Дуня Міятавіч. Актывісты выкрыквалі фразы кшталту «Россия» і «Путин, спасибо». Аднак празь некаторы час Дуня Міятавіч ўсё ж пакінуць гатэль<ref>[http://investigator.org.ua/news/120997/ В Симферополе «самооборона Аксенова» блокировала представителя ОБСЕ по вопросам свободы СМИ]</ref>
(трэба заўважыць, што ваенных назіральнікаў АБСЭ, накіраваных ва Ўкраіну, не пусьцілі на тэрыторыю Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопалю).

У партох Крыму (у Казачай бухце) былі прышвартаваныя 5 транспартна-дэсантных караблі, 2 вялікіх дэсантных караблі Балтыйскага флёту (Менск, Калінінград), 2 вялікіх дэсантных караблі Паўночнага флёту (Аленягорскі Гарняк, Георгі Пераможца) а таксама карабель Азоў.
Агульны дэсант склаў да 300 чалавек і да 20 адзінак аўтамабільнай тэхнікі з кожнага караблю (некаторыя крыніцы даводзілі агульную лічбу ў 500 вайскоўцаў і каля 50 адзінак тэхнікі<ref>{{Навіна|аўтар=Агенцтва «Грамадзянская абарона»|загаловак=Масавая высадка расейскіх войскаў у Севастопалі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/6/89389|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=6 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>). Таксама з Азова было выгружана сем адзінак [[БТР-80]] і процітанкавыя комплексы «Штурм»<ref>{{Навіна|аўтар=Газэта {{Артыкул у іншым разьдзеле|Карэспандэнт (газэта)|«Карэспандэнт»|uk|Корреспондент}}|загаловак=Расея перакідае ў Крым новыя войскі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89350|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

А 23 гадзіне расейцы затапілі ля выхаду з возера [[Данузлаў (возера)|Данузлаў]] вялікі расейскі супрацьлодкавы карабель «Ачакаў», чым заблякавалі вялікую частку праходу між возерам і Чорным морам. Таксама расейскі флёт выставіў свае караблі і катэры ля «свабоднай» часткі выхаду з возера. Усе караблі, што знаходзіліся на базе ля пасёлку Новаазёрны, апынуліся заблякаванымі (гл. ''[[блякада ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў]]'').

Прыкладна а 1 гадзіны каля памежнай заставы Масандра зьявіліся невядомыя ў ваенным і цывільным. Неўзабаве прыйшлі яшчэ каля 20 чалавек у ваеннай форме з аўтаматычнай зброяй і гранатамётамі, якія акружылі падразьдзяленьне. Выезд з тэрыторыі быў заблаякаваны КамАЗам. Блякуючыя пачалівесьці назіраньне за памежным падразьдзяленьнем.

А 3 гадзіны ночы ў аддзел памежнай службы Еўпаторыі прыбыло восем аўтамабіляў (УАЗ, Газэль, КамАЗ, Тыгр) з 50 узброенымі вайскоўцамі ў ваеннай форме. Нападаючыя ўварваліся ў службовыя памяшканьні аддзела<ref>{{Навіна|аўтар=«ЛігаБізнэсІнфарм»|загаловак=У Крыме атакавалі два падраздзяленьні Дзяржпамежслужбы|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/6/89458|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=6 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

16 сакавіка 2014 году ўсталяваныя расейскімі акупацыйнымі войскамі ўлады Аўтаномнай Рэспублікі Крым і гораду Севастопалю правялі неадпаведны канстытуцыі Ўкраіны<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Парлямэнт Украіны распусьціў Вярхоўную Раду Крыму|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25297869.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=15 сакавіка 2014|дата доступу=19 красавіка 2014}}</ref> [[рэфэрэндум пра статус Крыму]].

Расейскі прэзыдэнт [[Уладзімер Пуцін]] падпісаў закон аб далучэньні да Расеі паўвостраву Крым, на якім раней самаабвешчанымі ўладамі АРК (пазьней пераназванай у Рэспубліку Крым) і Севастопалю была абвешчаная г.зв. «[[Рэспубліка Крым]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Уласаў]]|загаловак=Пуцін падпісаў законы аб прыняцьці Крыма і Севастопаля ў склад Расеі|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2014/03/21/689671_689672|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=21 сакавіка 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}</ref>, хоць [[Будапэшцкі мэмарандум]] забавязвае Расею паважаць дзяржаўныя межы Ўкраіны і ўстрымлівацца ад ужыцьця сілы супраць яе тэрытарыяльнай цэласнасьці. Прызнаваць непарушнасьць дзяржаўных межаў Украіны Расею забавязвала таксама дамова пра сяброўства, супрацоўніцтва і партнёрства паміж Украінай і Расеяй<ref>[https://news.tut.by/world/609227.html?utm_source=42.tut.by&utm_medium=bottom_news&utm_campaign=recirculation%20%E2%80%83 Россия получила официальную ноту от Киева о разрыве Договора о дружбе]{{Недаступная спасылка|date=May 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Tut.by]] {{ref-ru}}</ref>

[[Генэральная Асамблея ААН]] [[Рэзалюцыя Генэральнай Асамблеі ААН аб тэрытарыяльнай цэласнасьці Ўкраіны|пастанавіла]] адмовіць [[Рэфэрэндум пра статус Крыму|рэфэрэндуму]] ў праўнай сіле<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Генасамблея ААН не прызнала вынікі рэфэрэндуму ў Крыму|спасылка=http://blr.belta.by/by/all_news/world/Genasambleja-AAN-ne-pryznala-vynk-referendumu--Kryme_i_66020.html|выдавец=БелТА|дата публікацыі=27 сакавіка 2014|дата доступу=28 сакавіка 2014}}</ref>. Міжнародныя назіральнікі [[ААН]], якія працавалі ва Ўкраіне да 2 красавіка ўключна, адзначылі ў сваёй справаздачы [[Махінацыя|махінацыі]] з [[Рэфэрэндум пра статус Крыму|рэфэрэндумам у Крыме]] і пасьлядоўнае распальваньне [[Нянавісьць|нянавісьці]] з боку расейскай [[Прапаганда|прапаганды]] пры адначаснай адсутнасьці пагрозы для расейцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[Марцін Ярскі]]|загаловак=Эўразвяз пачаў пастаўкі газу ва Ўкраіну|спасылка=http://www.belsat.eu/be/programs/abjektyu/1935/nievaiskovaia-padmogha-ieurazviaz-pachau-pastauki-ghazu-va-ukrainu/|выдавец=[[Белсат]]|дата публікацыі=15 красавіка 2014|копія=https://www.youtube.com/embed/q8MDeq8zfy8?autoplay=1|дата копіі=15 красавіка 2014|дата доступу=16 красавіка 2014}}</ref>.

=== Інцыдэнт у Керчанскім праліве ===
25 лістапада 2018 году караблі [[Вайскова-марскія сілы Ўкраіны|ВМС Украіны]] ў складзе двух малых браняваных артылерыйскіх катэраў «Бярдзянск» і «Нікапаль» і рэйдавага буксіра «Яны Капу» ажыцьцявілі плянавы пераход з порта [[Адэса]] на [[Чорнае мора|Чорным моры]] ў р. порт [[Марыюпаль]] на [[Азоўскае мора|Азоўскім моры]]. Украінскі бок загадзя паведаміў аб маршруце ў адпаведнасьці зь міжнароднымі стандартамі ў мэтах забесьпячэньня бясьпекі суднаходзтва. У раёне Керчанскага праліва іх спыніў расейскі танкер, які перакрыў праход пад Керчанскім мостам, пабудаваным акупацыйнымі ўладамі. Насуперак Канвэнцыі ААН па марскім праве й Дагавору паміж Украінай і Расейская Фэдэрацыяй аб супрацоўніцтве ў выкарыстаньні Азоўскага мора й Керчанскага праліва, памежныя караблі Расейскай Фэдэрацыі (патрульныя памежныя катэры) тыпу «Собаль», ПСКР «Дон», катэры тыпу «Мангуст», МПК «Суздалец») учынілі агрэсыўныя дзеяньні супраць караблёў ВМС Узброеных сілаў Украіны. Памежны карабель «Дон» зьдзейсьніў таран украінскага рэйдавага буксіра, у выніку чаго ў карабля былі пашкоджаны галоўны рухавік, абшыўка й парэнчы, а таксама страчаны выратавальны плыт. Дысьпетчарская служба няверных адмовілася забясьпечыць права свабоды суднаходзтва, гарантаванае міжнароднымі пагадненьнямі. Усе тры украінскія караблі былі захопленыя расейскімі. У палон трапілі 24 маракі, 6 зь якіх атрымалі раненьні. Ва Ўкраіне ў гэты ж дзень адбылося тэрміновае паседжаньне [[Рада нацыянальнай бясьпекі і абароны Ўкраіны|Рады нацыянальнай бясьпекі й абароны]], на якім абмяркоўвалася пытаньне аб увядзеньні ваеннага становішча. На наступны дзень, 26 лістапада, яны зацьвердзілі рашэньне аб увядзеньні ваеннага становішча на 30 дзён.

=== Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022) ===
{{Main|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)}}

Незадоўга да пачатку перамоваў прэс-сакратар [[Уладзімер Пуцін|Уладзімера Пуціна]] Дзьмітрый Пяскоў у інтэрв’ю Reuters акрэсьліў асноўныя патрабаваньні да Ўкраіны, адным зь якіх было прызнаньне Крыма расейскім. Прэзыдэнт Украіны Ўладзімер Зяленскі ў этэры тэлеканала ABC заявіў, што гатовы абмяркоўваць пытаньні Крыма й Данбаса, але ў складзе Ўкраіны.

29 сакавіка 2022 году кіраўнік украінскай дэлегацыі Міхаіл Падоляк прапанаваў дамаўляцца аб статусе Крыма й Сэвастопаля на 15 гадоў. Пры гэтым і Масква, і Кіеў павінны ўвесь гэты пэрыяд устрымлівацца ад вырашэньня гэтага пытаньня ваенным шляхам. Уладзімер Мядзінскі, у сваю чаргу, заявіў, што гэта не адпавядае расейскай пазыцыі.<ref>{{Cite news|title=Russia says Ukraine willing to meet core demands, but work continues|language=en|website=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-says-ukraine-willing-meet-core-demands-work-continues-2022-03-30/}}</ref> Паводле заяваў Міхаіла Падаляка й Давіда Арахаміі пасьля перамоваў, Украіна прапанавала замарозіць пытаньне статусу Крыму на 15 гадоў, прапанавала заключыць міжнародную дамову аб гарантыях бясьпекі, якую б падпісалі й ратыфікавалі ўсе краіны-ўдзельніцы. як гаранты бясьпекі Ўкраіны.<ref>{{Cite web|title=Ukraine seeks security guarantees 'stronger than NATO's,' outlines other terms for peace deal with Russia|url=https://kyivindependent.com/national/ukraine-seeks-security-guarantees-stronger-than-natos-outlines-other-terms-for-peace-deal-with-russia|website=The Kyiv Independent}}</ref><ref>{{Cite web|title=Украина предложила на 15 лет заморозить вопрос о статусе Крыма. Россия решила «кардинально сократить военную активность» на части фронта Главные итоги переговоров в Стамбуле|url=https://meduza.io/feature/2022/03/29/ukraina-predlozhila-na-15-let-zamorozit-vopros-o-statuse-kryma-rossiya-reshila-kardinalno-sokratit-voennuyu-aktivnost-na-chasti-fronta|website=Meduza|language=ru}}</ref> Але ў маі 2022 году перамоўны працэс быў прыпынены.<ref>{{Cite web|title=Zelensky's office confirms Ukraine-Russia peace talks suspended|url=https://news.yahoo.com/zelenskys-office-confirms-ukraine-russia-145800903.html|website=news.yahoo.com|language=en-US}}</ref>
[[Файл:В Новофёдоровке в день взрывов на аэродроме, 2022, 03.jpg|спасылка=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/%D0%90%D0%BA%D1%81%D1%91%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B2_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%84%D1%91%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B5_%D0%B2_%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D0%B2%D0%B7%D1%80%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B5%2C_2022%2C_03.jpg/220px-%D0%90%D0%BA%D1%81%D1%91%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B2_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%84%D1%91%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B5_%D0%B2_%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D0%B2%D0%B7%D1%80%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%B2_%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B5%2C_2022%2C_03.jpg|зьлева|значак|Аэрадром «Сакы», жнівень 2022 г]]
9 жніўня 2022 году на вайсковым аэрадроме Сакы ў Крыме прагрымелі выбухі. У выніку пажару й выбухаў на аэрадроме, які выкарыстоўваўся як галоўная база ВПС Чарнаморскага флёту Расеі, зьнішчана ад 7 да 11 самалётаў Су-24 і Су-30СМ.<ref>{{Cite web|title=Russian warplanes destroyed in Crimea airbase attack, satellite images show|url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/11/russian-warplanes-destroyed-in-crimea-saky-airbase-attack-satellite-images-show}}</ref><ref>{{Cite web|title=Someone Is Lying: Ukraine and Russia Tell Different Tales About Crimean Airbase Blasts|url=https://www.19fortyfive.com/2022/08/someone-is-lying-ukraine-and-russia-tell-different-tales-about-crimean-airbase-blasts/}}</ref><ref>{{Cite news|title=Damage at Air Base in Crimea Worse Than Russia Claimed, Satellite Images Show|url=https://www.nytimes.com/live/2022/08/10/world/ukraine-russia-news-war}}</ref><ref>{{Cite web|title=Putin Is Angry: Ukraine Special Forces Were Behind Crimea Attack|url=https://www.19fortyfive.com/2022/08/putin-is-angry-ukraine-special-forces-were-behind-crimea-attack/}}</ref><ref>{{Cite web|title=Britain says Crimea blasts degrade Russia’s Black Sea aviation fleet|url=https://www.reuters.com/world/europe/britain-says-crimea-blasts-degrade-russias-black-sea-aviation-fleet-2022-08-12/}}</ref> 7 верасьня 2022 году галоўнакамандуючы Ўзброеных сілаў Украіны Валерый Залужны заявіў аб нанясеньні ракетнага ўдару па аэрадроме.<ref>{{Cite news|title=Saky airfield: Ukraine claims Crimea blasts responsibility after denial|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-62821044}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ukraine’s General Staff confirms that air bases in Crimea were hit with Ukrainian missiles|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/09/7/7366479/}}</ref>

23 жніўня 2022 году ў сувязі з поўнамаштабным уварваньнем Расейскай Фэдэрацыі ва Ўкраіну ў анляйн-рэжыме прайшоў другі саміт Крымскай плятформы. У імпрэзе прынялі ўдзел больш за 60 удзельнікаў — кіраўнікоў краінаў і міжнародных арганізацый. Яны выступілі з заявамі ў падтрымку Ўкраіны.

29 жніўня 2022 году прэзыдэнт Украіны [[Уладзімер Зяленскі|Ўладзімер Зяленскі]] заявіў, што расейска-украінская вайна скончыцца менавіта там, дзе й пачалася ў 2014 годзе — выхадам украінскіх войскаў на дзяржаўную мяжу ў 1991 годзе, вызваленьнем раней акупаваных тэрыторый Украіны, у тым ліку Данбас і Крым, ад [[Расейцы|расейцаў]].<ref name=":12">{{Cite web|title=Zelenskyi: War started in Donbas and Crimea, it will end there|url=https://www.slovoidilo.ua/2022/08/30/novyna/bezpeka/zelenskyj-vijna-pochalasya-donbasi-ta-krymu-vona-tam-zakinchytsya}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-08-10|title=Ukraine war must end with liberation of Crimea – Zelensky|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-62487303}}</ref>

28 верасьня 2022 году камандуючы арміяй ЗША ў Эўропе генэрал-лейтэнант у адстаўцы Бэн Ходжэс перакананы, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны змогуць адціснуць расейскіх вайскоўцаў на пазыцыі 23 лютага да канца гэтага году., а да сярэдзіны 2023 году ВА можа ўвайсьці ў часова акупаваную Аўтаномную Рэспубліку Крым.<ref>{{Cite web|title=JAV generolas: kitų metų viduryje Ukrainos kariuomenė bus Kryme|url=https://www.lrt.lt/naujienos/pasaulyje/6/1786638/jav-generolas-kitu-metu-viduryje-ukrainos-kariuomene-bus-kryme|website=lrt.lt|language=lt}}</ref> 30 верасьня 2022 году начальнік Галоўнага ўпраўленьня разьведкі Мінабароны Кірыла Буданаў заявіў, што «Украіна вернецца ў акупаваны Крым — гэта адбудзецца са зброяй і даволі хутка. Вызваленьне Крыма адбудзецца не летам, а да канца вясны, магчыма, крыху раней».<ref name=":02">{{Cite web|year=2022|title=Ukraine may enter occupied Crimea by late spring, says intelligence chief|url=https://english.nv.ua/nation/ukraine-may-enter-occupied-crimea-by-late-spring-says-intelligence-chief-50273805.html|website=[[Ukrainska Pravda]]|language=en}}</ref>

6 кастрычніка 2022 году адміністрацыя прэзыдэнта ЗША Джо Байдэна ацаніла верагоднасьць вызваленьня Крыма украінскімі вайскоўцамі, адзначыўшы, што дэакупацыя для Ўкраіны ўжо цалкам магчымая. Таму такі сцэнар разьвіцьця падзеяў ужо нельга скідаць з рахункаў. Чыноўнік падкрэсьліў, што тэмпы прасоўваньня украінскіх вайскоўцаў у Херсонскай вобласьці даюць надзею на вызваленьне часова акупаванага Расеяй паўвострава.<ref>{{Cite news|title=Ukraine could recapture Crimea as fleeing Russians continue to flounder|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/10/05/ukraine-could-recapture-crimea-fleeing-russians-continue-flounder/}}</ref>

8 кастрычніка на Крымскім мосьце ў Керчы адбыўся [[Выбух на Крымскім мосьце (2022)|пажар]], у [[Выбух на Крымскім мосьце (2022)|падрыве]] пераправы акупацыйныя ўлады паўвострава абвінавацілі Ўкраіну.<ref>{{Cite web|title=Crimean Bridge is on fire|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/10/8/7370870/|website=Ukrainska Pravda|language=en}}</ref> Афіцыйны акаўнт украінскага ўрада ў [[Twitter|Твітэры]] напісаў у адказ на пажар «sick burn» ({{lang-be|«хворы апёк»}}), а дарадца прэзыдэнта Ўкраіны [[:be:Міхаіл Міхайлавіч Падаляк|Міхаіл Падоляк]] назваў шкоду «пачаткам».<ref>{{Cite news|title=Crimean bridge: Explosion is 'the beginning', says Zelensky adviser|language=en-GB|website=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-63183404}}</ref> Мінабароны Ўкраіны параўнала разбурэньне Крымскага моста са зьнішчэньнем крэйсера «Масква»: «What’s next, [[:be:Рускія|Russkies]]?» ({{lang-be|«Што далей, расейцы?»}}).<ref>{{Cite web|title=Key Bridge Linking Crimea to Russia Damaged as Truck Bomb Goes Off; Ukraine Says 'What's Next, Russkies?'|url=https://www.news18.com/news/world/soon-after-ukraine-explosion-fire-breaks-out-at-key-bridge-linking-mainland-russia-to-crimea-6123427.html|website=News18|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Міноборони про Кримський міст: «Що далі на черзі, росіяни?»|url=https://hromadske.radio/news/2022/10/08/minoborony-pro-kryms-kyy-mist-shcho-dali-na-cherzi-rosiiany|website=Громадське радіо|language=uk}}</ref> Расейскія ўлады ў Крыме абвінавацілі ў тым, што адбылося, украінскі бок.<ref name="после дня рождения">{{Cite web|title=Взрыв на Крымском мосту. Движение остановлено. Часть автомобильного моста обрушилась. Это произошло на следующий день после дня рождения Путина|url=https://meduza.io/feature/2022/10/08/vzryv-na-krymskom-mostu-dvizhenie-ostanovleno-chast-avtomobilnogo-mosta-obrushilas|website=[[Meduza]]|language=ru}}</ref>

Кіраўнік анэксаванага Сэвастопаля Міхаіл Разводжаеў паведаміў, што раніцай 29 кастрычніка 2022 году ўкраінскія вайскоўцы атакавалі караблі Чарнаморскага флёта й грамадзянскія судны. Паводле яго словаў, гэта была самая масаваная атака бесьпілётнікаў за ўсю гісторыю вайны, і караблі атрымалі пашкоджаньні.<ref>{{Cite web|language=en|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/10/29/7374046/|title=Explosions in Crimea’s Sevastopol: Russia suspends ferry crossings in Sevastopol Bay|website=Ukrainska Pravda|access-date=2022-10-29}}</ref><ref>{{Cite web|language=en|url=https://www.themoscowtimes.com/2022/10/29/russia-says-repelled-ukraine-drone-attack-on-crimea-fleet-a79229|title=Russia Says Repelled Ukraine Drone Attack on Crimea Fleet|last=AFP|website=The Moscow Times|date=2022-10-29|access-date=2022-10-29}}</ref> Мінабароны Расеі абвінаваціла Каралеўскі ваенна-марскі флёт Вялікабрытаніі ў падрыхтоўцы нападзеньня на Сэвастопаль, які нібыта знаходзіцца ў [[Ачакаў|Ачакаве]] [[Мікалаеўская вобласьць|Мікалаеўскай вобласьці]].<ref>{{Cite web|language=en|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/10/29/7374086/|title=Russia accuses British Navy of blowing up Nord Stream pipelines and launching an attack on Sevastopol|website=Ukrainska Pravda|access-date=2022-10-29}}</ref><ref>{{Cite web|language=en|url=https://www.rfi.fr/en/international/20221029-russian-black-sea-fleet-repells-alleged-ukrainian-drone-attack|title=Russian Black Sea fleet repells alleged Ukrainian drone attack|website=RFI|date=2022-10-29|access-date=2022-10-29}}</ref> І Ўкраіна, і [[Вялікабрытанія]] адпрэчылі абвінавачаньні Расеі, а Вялікабрытанія заявіла, што Расея «гандлюе ілжывымі заявамі эпічнага маштабу».<ref>{{Cite web|language=en|url=https://news.sky.com/story/uk-accuses-russia-of-peddling-false-claims-after-moscow-blames-royal-navy-for-nord-stream-pipeline-blasts-12733132|title=UK accuses Russia of 'peddling false claims' after Moscow blames Royal Navy for Nord Stream pipeline blasts|website=Sky News|access-date=2022-10-29}}</ref> У той жа дзень Расея аб’явіла, што прыпыняе ўдзел у рэалізацыі {{не перакладзена|Чарнаморская збожжавая ініцыятыва|збожжавага пагаднення|en|Black Sea Grain Initiative}} з-за тэракту ў Сэвастопальскай бухце.<ref>{{Cite web|language=en|url=https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/10/29/7374094/|title=In response to the explosions in Sevastopol, Russia reportedly backed out of the “grain agreement”|website=Ukrainska Pravda|access-date=2022-10-29}}</ref><ref name="suspension2">[https://www.npr.org/2022/10/29/1132608672/russia-says-it-is-suspending-a-grain-export-deal-with-ukraine Russia is suspending a Ukraine grain export that had helped bring down food prices] ([[NPR]])</ref>

Пасьля вызваленьня правабярэжнай Мікалаеўскай вобласьці, Хэрсонскай вобласьці й гораду Хэрсону ў лістападзе 2022 году ''Financial Times'' апублікаваў артыкул паводле кіраўніка Ўкраінскага цэнтру бясьпекі і супрацоўніцтва Сяргея Кузана, у якім адзначалася, што вяртаньне горада Хэрсона дазволіла б Узброеным сілам Украіны трымаць пад агнём тры важныя дарогі, у прыватнасьці ў Крым, адкуль расейцы пастаўляюць тэхніку й боепрыпасы.<ref>{{Cite web|title=Після звільнення Херсона ЗСУ зможуть обстрілювати дороги в Крим – FT|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/11/10/7375815/|website=Українська правда|accessdate=2022-11-13|language=uk}}</ref><ref>{{Cite news|title=Military briefing: how Russia’s Kherson retreat changes Ukraine war|url=https://www.ft.com/content/396db8b9-87c3-4b31-8b78-3c14ffcba3a7|work=Financial Times|date=2022-11-10|accessdate=2022-11-13}}</ref> Крыху раней, у лістападзе 2022 году, юрыст і былы вайсковец, які служыў на Балканах, у [[Ірацкая вайна|Іраку]] й Аўганістане, Фрэнк Ледвідж распавёў ''The Guardіan'', што ў верасьні {{не перакладзена|Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны|галоўнакамандуючы Ўкраіны|uk|Головнокомандувач Збройних сил України}} генэрал [[Валеры Залужны]] заявіў, што лічыць Крым «цэнтрам цяжару» Расеі, ключом да вайны.<ref>{{Cite web|title=Prospects for Running a Military Campaign in 2023: Ukraine’s perspective - Kyiv Post - Ukraine's Global Voice|url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/prospects-for-running-a-military-campaign-in-2023-ukraines-perspective.html|website=Kyiv Post|date=2022-09-08|access-date=2022-11-13|first=Alisa|last=Orlova}}</ref> Усе ваенныя паказчыкі пераканаўча сьведчаць аб тым, што мэтай наступнага наступу Ўкраіны будзе [[Аўтаномная Рэспубліка Крым]].<ref>{{Cite web|title=Russia’s war is now focused and defensive. Ukraine must prepare for a tough winter {{!}} Frank Ledwidge|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/nov/08/russiaswar-is-ukraine-winter-colder-russian-troops|website=the Guardian|date=2022-11-08|accessdate=2022-11-13|language=en}}</ref>

3 сьнежня 2022 году стала вядома, што [[расейцы]] завезьлі ўпаковачны матэрыял у цэнтральныя музэі акупаванага Крыму й пачалі рыхтаваць калекцыі й экспанаты для вывазу ў РФ.<ref>{{Cite web|title=The Russians are preparing to take exhibits from Crimean museums|url=https://babel.ua/news/87820-rosiyani-gotuyutsya-vivoziti-eksponati-z-muzejiv-krimu|website=babel.ua|access-date=2022-12-04|language=uk}}</ref><ref>{{Cite web|title=In Crimea, the first signs of the evacuation of the occupiers were noticed|url=https://tsn.ua/ato/u-krimu-pomitili-pershi-oznaki-evakuaciyi-okupantiv-2216194.html|website=ТСН.ua|date=2022-12-04|access-date=2022-12-04|language=uk}}</ref>

19 студзеня 2023 году падчас украінскага сьняданку ў Давосе [[Уладзімер Зяленскі|Ўладзімер Зяленскі]] заявіў, што мэтай Украіны зьяўляецца дэакупацыя ўсіх часова акупаваных Расеяй тэрыторый і заклікаў заходні сьвет прадаставіць для гэтага цяжкае ўзбраеньне.<ref name=":8">{{Cite web|title=Will Reclaim "Our Land" Crimea: Ukraine President Volodymyr Zelensky|url=https://www.ndtv.com/world-news/will-reclaim-our-land-crimea-ukraine-president-volodymyr-zelensky-3705737|access-date=2023-01-19|website=NDTV.com}}</ref><ref name=":9">{{Cite web|title="Our goal is to de-occupy all our territories" - Zelenskyi on the liberation of Crimea|url=https://www.unn.com.ua/uk/news/2011993-nasha-tsil-deokupuvati-vsi-nashi-teritoriyi-zelenskiy-pro-zvilnennya-krimu|access-date=2023-01-19|website=Інформаційне агентство Українські Національні Новини (УНН). Всі онлайн новини дня в Україні за сьогодні - найсвіжіші, останні, головні.|language=uk}}</ref><ref name=":10">{{Cite web|title=Give us heavy weapons - Zelensky made a categorical statement about the liberation of Crimea|url=https://24tv.ua/zelenskiy-zayaviv-shho-ukrayina-pragne-deokupuvati-krim_n2239293|access-date=2023-01-19|website=24 Канал|language=uk}}</ref>

== Удзельнікі крызіса ==
[[Файл:Марш за мир и свободу (2).jpg|значак|300пкс|Прыкладна 30 000 чалавек на «Маршы міру» ў падтрымку Ўкраіны. Масква, 15 сакавіка 2014 г.]]

=== Прарасейская кааліцыя ===
Пад час разьвіцьця падзей у Кіеве на [[Эўрамайдан]]е, Украінская партыя «Рускі блёк» абвясьціла аб наборы добраахвотнікаў у атрад самаабароны. Асноўная мэта — абарона ад магчымай агрэсіі прыхільнікаў Эўрамайдану.

Афіцыйна, «прарасейскай» кааліцыяй «кіравалі» самі Крымчане. Але некаторымі журналістамі ў штабе атрадаў самаабароны быў заўважаны чалавек вельмі падобны на расейскага падпалкоўніка [[Карпушэнка Уладзімір Валер'явіч|Карпушэнка У. В.]] (кіраваў расейскімі вайскоўцамі ў Дагестане і пад час Другой чачэнскай кампаніі)<ref>{{Навіна|аўтар=Перадача {{Артыкул у іншым разьдзеле|Тэлевізійная служба навінаў|«Тэлевізійная служба навінаў»|uk|ТСН}}|загаловак=На фота з Крыма пазналі героя Расеі, узнагароджанага Пуціным|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89366|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Вайсковая падрыхтоўка крымскай «самаабароны» праходзіла пад кіраўніцтвам сэрбскіх афіцэраў, якія ў свой час ваявалі ў Косава<ref>http://www.pravda.rs/2014/03/05/ekskluzivno-ovo-je-jedan-od-komandanta-srpskih-dobrovoljaca-na-krimu/ Эксклюзіў: Адзін з камандзіраў сербскіх добраахвотнікаў у Крыму!</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=fkHKfI_MeDM Відэа зхосьцінгу Ютуб</ref>.

=== Бэркут ===
Падразьдзяленьне расфармаванае загадам ад 26 лютага. Аднак амаль адразу ж саманазначаны глава Севастопаля Аляксей Чалы запрасіў у Крым байцоў Бэркута. З пачаткам Расейскай інтэрвэнцыі байцы бэркута сталі дапамагаць расейскаму боку<ref>{{Навіна|аўтар=Перадача «ТСН»|загаловак=Здраднікі зь «Беркута» дапамагалі расейцам штурмаваць украінскія базы|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/124123.html|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

=== Крымскія татары ===
Глава Мэджлісу (неафіцыйны прадстаўнічы орган самакіраваньня крымскіх татар) з пачатку 2014 году выступаў супраць якой бы то ні было зьмены прававога статуса Крыму. 27 лютага крымскія татары пратэстуючы супраць адзяленьня Крыма сабралі шматлюдны мітынг ля сьценаў аблдзярж адміністрацыі. А пасьля пачатку расейскай інтэрвэнцыі нават аказвалі пасільную дапамогу заблякаваным у Крыме ўкраінскім вайскоўцам<ref>{{Навіна|аўтар=Цэнзар.нэт|загаловак=Крымскія татары носяць ежу ўкраінскім салдатам|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89287|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

=== Расейская апазіцыя ===
15 сакавіка 2014 году ў Маскве адбылася акцыя ў падтрымку Ўкраіны («Марш міру»), з удзелам расейскай апазыцыі і расейскіх артыстаў.

== Украінскія вайсковыя часткі ў Крыме ==
На пачатак інтэрвэнцыі на тэрыторыі Крыма былі наступныя вайсковыя злучэньні:
{| class="wikitable"
|-
! Назва вайсковага злучэньня (вайсковай часткі) !! Месца дысьлякацыі !! Камандуючы !! Колькасьць вайскоўцаў !! Статус
|-
| Выведавацельна-дэсантных рота 25-й Днепрапятроўскай паветрана-дэсантнай брыгады || Днепрапятроўск (у Крыме былі на вучэньнях ля [[Пасёлак Перавальнае, Крым, Украіна|Перавальнага]]) || ||  ||
|-
| 36-я брыгада берагавой абароны || [[Пасёлак Перавальнае, Крым, Украіна|Перавальнае]]|| ||  ||
|-
| 727-я асобная радыёлякацыйная рота тактычнай групы «Крым» || [[Судак (горад)|Судак]] ||  ||  || захоплена 1 сакавіка а 9 гадзіне
|-
| 39 навучальны атрад ВМС || [[Севастопаль]] ||  ||  ||
|-
| Зэнітна-ракетны дывізіён паветраных сіл Украіны || [[Севастопаль]], мыс Фіялент ||  ||  || захоплены 2 сакавіка а 16 гадзіне
|-
| Вайсковая частка А-0669 марской пяхоты || [[Керч]] ||  ||  ||
|-
| Вайсковая частка А-1100 || [[Навафёдараўка]]|| ||  ||
|-
| Вайсковая частка 2904 || [[Бахчысарай]] || У. Садоўнік || ||
|-
| Вайскова-марскай база «Данузлаў» || [[Наваазернае]]|| || ||захоплена ў сярэдзіне сакавіка
|}

== Інфармацыйная вайна пад час крызісу ==
Крымскі крызіс (як і ўся расейская інтэрвэнцыя ва Ўкраіне) суправаджалася вялікай колькасьцю дэзінфарматыўных зьвестак зробленных дзеля апраўданьня ўварваньня, з мэтай заблытаць грамадзян, ці проста схаваньня фактаў. Ніжэй пералічаны найбольш значныя эпізоды:

* незадоўга да таго як Уладзімер Пуцін зьвярнуўся да Савета Фэдэрацыі аб увядзеньні расейскіх войскаў ва Ўкраіну, на Расейскім тэлеканале РТР быў паказаны сюжэт, у якім паказвалася перастрэлка ў Сімфэропалі зь нібыта загінулымі расейскімі вайскоўцамі ў выніку страляніны ля Рады міністраў Крыма. Сюжэт пра стральбу «ўкраінскіх баявікоў» з закрытымі тварамі і цела расейскіх вайскоўцаў, нерухома ляжачымі на дарозе, паказалі ў праграме «Весткі» (выпускі навінаў на РТР).<ref>http://www.pravda.com.ua/rus/news/2014/03/2/7017125/ Путин попросил ввести войска РФ в Крым из-за инсценированного боя со стрельбой и «липовыми» жертвами</ref>
<blockquote>У 15:20 ля будынку Кабміна АРК ў Сімферопалі прагучалі аўтаматныя чэргі. Каля Дома Прафсаюзаў ў 50 мэтрах ад Кабміна залеглі невядомыя людзі ў чорнай форме, з чорнымі маскамі на тварах і белымі павязкамі на руках".

Яны стралялі па натоўпе і Дому Прафсаюзаў. Затым яны пачалі заскакваць ў жоўтыя аўтобусы «Богдан»…

Відаць, аўтобусы былі выкрадзеныя, таму што на адным з іх быў надпіс «Заапарк»</blockquote>

Аднак карыстальнікі сацсетак адразу заўважылі, што «тэрарысты» з тэлесюжэтаў ўзброены найноўшай расейскай зброяй — аўтаматамі АК 100-й серыі і гранатамётам [[РГ-94]], наяўныя на ўзбраеньні толькі ў войску Расеі<ref>http://raymond-saint.livejournal.com/285235.html Raymond Saint: российские провокаторы в Симферополе</ref>.

Акрамя таго, на фота і відэа можна бачыць, што пад нерухомымі «ахвярамі» стральбы ў камуфляжы зусім няма крыві, а некаторыя «забітыя» невядомым чынам меняюць позу. Таксама ў кадр трапляюць некаторыя мірна шпацыруючыя мінакі.<ref>http://www.youtube.com/watch?v=qcFnQ6k-q00 Відэа на відэахостынге youtube: Перестрелка в Симферополе 1 марта 2014</ref>

* Паводле словаў сьпікера Савету фэдэрацыі Расеі Валянціны Мацьвіенка (заява зроблена для апраўданьня ўварваньня ў Крым расейскіх войскаў), у Крыме падчас спробы захопу МУС рэспублікі загінулі расейскія грамадзяне. Аднак пазьней гэтыя данныя абверг Генэральны консул РФ у Крыме<ref name="charter97.org">{{Навіна|аўтар=Сеціўны часопіс «AIN»|загаловак=Гіт-парад фэйлаў расейскіх СМІ па сытуацыі ва Ўкраіне|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/5/89288|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.
* у пачатку сакавіка, Расейскі «Першы канал» распавёў аб масавых уцёках украінцаў у Расею, у доказ гэтаму былі паказаны кадры з КПП. Але пры больш дэтальным аглядзе было зразумела што гэта КПП Шэгіні, які знаходзіцца на ўезьдзе ў Польшу<ref>{{Навіна|аўтар={{Артыкул у іншым разьдзеле|Newsru.com||en|NEWSru}}|загаловак=Расейскія тэлеканалы выкрываюць у хлусьні|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88793|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.
* 26 лютага тэлеканал «Расея 24», прадставіў рэпартаж пра падзеі ў Сімфэропалі. У ім Крымскія прарасейскія актывісты распавядалі пра беспарадкі ўчынённыя «бэндэраўцамі і крымскімі татарамі» (аднак адзінае па чым гледачам можна меркаваць што сюжэт зь Сімфэропаля — паказаная шыльда на аблдзяржадміністрацыі Крыма). Між іншым паказвалася сутычка дэманстрантаў з супрацоўнікамі міліцыі. Падпісана відэа было як «Украіна, Сімфэропаль, 26 лютага 2014 г.». Аднак пры дэтальным праглядзе відэа рабілася ясна што ў відэа замест Сімфэропаля былі паказаны падзеі з Кіева<ref name="charter97.org"/>.
* Таксама інфармацыйнае агенства «РІА-Навіны» некалькі разоў падавалі на сваім сайце скажоны пераклад выступаў лідэраў ЗША і Эўразьвязу.
* У пачатку сакавіка Ўладзімер Пуцін і міністар абароны Расеі Сяргей Шайгу пераконвалі грамадзян, што «Расейскіх войскаў у Крыме няма». Уладзімер Пуцін нават распавёў, што расейскую ваенную форму можна купіць дзе заўгодна (а ў гэтую форму была апранута так званая самаабароны Крыму). Сяргей Шайгу ж назваў фота ваенных аўтамабіляў з расейскімі нумарамі ў Крыму «правакацыяй».

== Эканамічныя наступствы ==
Ужо 3 сакавіка стала відавочна, што кошт «падрыхтоўкі глебы» для інтэрвэнцыі і ўвод войскаў у Крым, могуць выклікаць вельмі цяжкія наступствы для эканомікі РФ. Раніцай 3 сакавіка асноўныя расейскія індэксы на біржах рэзка абваліліся. У прыватнасьці, індэкс РТС абваліўся да 1132,36 пунктаў (мінус 10,7 адсотку, падобны нізкі ўзровень быў у верасень 2009 году). Рублёвы індэкс ММВБ зьнізіўся да 1307,91 пунктаў (зьніжэньне на 9,5 адсотку). Таксама страты пачалі несьці акцыі буйных расейскіх кампаніяў, напрыклад, акцыі холдынгу «Газпром» (ўпалі на 11,5%), ВТБ (мінус 9,6%), «Ашчадбанку» і «Растэлекаму» (па 8%), «Інтэр РАТ ЕЭС» (18,3%) і інш.

На фоне ўкраінскіх падзеяў даляр узьляцеў да 36,5 расейскіх рублёў (за 1 даляр ЗША)<ref>{{Навіна|аўтар=Інтэрфакс|загаловак=Уварваньне ва Ўкраіну абваліла расейскія акцыі і курс рубля|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/3/88902|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=3 сакавіка 2014|дата доступу=11 верасьня 2015}}</ref>.

Паводле прыкладных падлікаў, страты расейскіх кампаніяў за першыя суткі ўварваньня склалі каля 2,5 трыльёнаў расейскіх рублёў.

== Юрыдычныя наступствы ==
* У пачатку сакавіка, краіны так званага міжнароднага клюбу «[[Група Васьмі|вялікай васьмёркі]]» (G8), з-за падзеяў у Крыме пазбавілі Расею чалецтва ў клюбе. Таксама быў адменены заплянаваны саміт у расейскім Сочы.
* 15 красавіка [[Вярхоўная Рада Ўкраіны]] ўхваліла закон аб зьмене праўнага стану Крыму на захоплены ў выніку ўзброенага нападу Расеі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вярхоўная рада Ўкраіны прызнала Крым часова акупаванай тэрыторыяй|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/world/Vjarxonaja-rada-Ukrany-pryznala-Krym-chasova-akupravanaj-terytoryjaj_i_66642.html|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 красавіка 2014|дата доступу=16 красавіка 2014}}</ref>.

== Абгрунтаваньне ўварваньня ==
Паводле афіцыйнай вэрсіі 1 сакавіка [[Савет Фэдэрацыі Расейскае Фэдэрацыі]] сабраўся на экстрэннае пасяджэньне ў сувязі са зваротам [[Уладзімер Пуцін|Уладзімера Пуціна]]. Паводле зьвестак газэты «Камэрсант», аб пазачарговым пасяджэньні палаты было вядома яшчэ ў пятніцу, 28 лютага. Сэнатараў сталі запрашаць 1 сакавіка з раніцы. Дакумэнт аб выкарыстаньні ўзброеных сіл РФ на тэрыторыі Ўкраіны паступіў у Савет Фэдэрацыі каля 17:00. Да пачатку пасяджэньня Савету Фэдэрацыі яго ўжо падтрымалі камітэты па абароне і міжнародных справах.

Аднак амаль адразу высьветліліся нестыкоўкі:

* За дазвол увесьці войскі прагаласавала 90 сэнатараў з 164 — гэта значыць, усе, каго ўдалося сабраць на пасяджэньне (згодна з навінамі і паказаным па тэлеканале Russia Today). Аднак паводле зьвестак з электроннага таблё (рэгістрацыі прысутных) у залі прысутнічала толькі 85 чалавек, што не супадае з афіцыйнай вэрсіяй пра станоўчае галасаваньне 90 сэнатараў<ref>[http://charter97.org/be/news/2014/3/3/88945/ Совет Федерации России заподозрили в «мухлеже»]</ref>.

== Міжнародная рэакцыя ==
27 лютага 2014 году ў [[Рыга|Рызе]] міністар замежных справаў Беларусі [[Уладзімер Макей|Ўладзімер Макей]] заявіў па выніках сустрэчы зь міністрам замежных справаў Латвіі [[Эдгар Рынкевіч|Эдгарам Рынкевічам]]: «Мы цесна зьвязаныя гандлёва-эканамічнымі сувязямі і гаворым практычна на адной мове — разумеем адзін аднаго, калі размаўляем на [[Украінская мова|ўкраінскай]] або [[Беларуская мова|беларускай]] мовах, нашыя [[народ]]ы абсалютна блізкія. … Мы зацікаўленыя ў тым, каб Украіна засталася сувэрэннай, незалежнай, тэрытарыяльна цэласнай дзяржавай. … Самае важнае — захаваць тэрытарыяльную цэласнасьць, [[сувэрэнітэт]] і [[незалежнасьць]] Украіны»<ref>{{Артыкул|аўтар=[[БелТА]].|загаловак=Беларусь зацікаўленая ў захаваньні Ўкраіны незалежнай і тэрытарыяльна цэласнай|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140301/1393633538-belarus-zacikaulena-u-nezalezhnay-i-terytaryyalna-celasnay-ukraine|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=1 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/39-27649 39 (27649)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/1sak-2.indd_.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Глядзіце таксама ==

* {{не перакладзена|Расейская акупацыя Ўкраіны|Расейская акупацыя Ўкраіны|en|Russian-occupied territories of Ukraine}}
** [[Расейская акупацыя Данецкай вобласьці]]
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Жытомірскай вобласьці|Расейская акупацыя Жытомірскай вобласьці|en|Russian occupation of Zhytomyr Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Запароскай вобласьці|Расейская акупацыя Запароскай вобласьці|en|Russian occupation of Zaporizhzhia Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Кіеўскай вобласьці|Расейская акупацыя Кіеўскай вобласьці|en|Russian occupation of Kyiv Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Луганскай вобласьці|Расейская акупацыя Луганскай вобласьці|en|Russian occupation of Luhansk Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Мікалаеўскай вобласьці|Расейская акупацыя Мікалаеўскай вобласьці|en|Russian occupation of Mykolaiv Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Сумскай вобласьці|Расейская акупацыя Сумскай вобласьці|en|Russian occupation of Sumy Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Харкаўскай вобласьці|Расейская акупацыя Харкаўскай вобласьці|en|Russian occupation of Kharkiv Oblast}}
** {{не перакладзена|Расейская акупацыя Хэрсонскай вобласьці|Расейская акупацыя Хэрсонскай вобласьці|en|Russian occupation of Kherson Oblast}}
** [[Расейская акупацыя Чарнігаўскай вобласьці]]
** {{не перакладзена|Востраў Зьмяіны падчас расейскага ўварваньня ва Ўкраіну|Востраў Зьмяіны падчас расейскага ўварваньня ва Ўкраіну|en|Snake Island during the 2022 Russian invasion of Ukraine}}
* {{не перакладзена|Анэксыя Крыма Расейскай Федэрацыяй|Анэксыя Крыма Расейскай Федэрацыяй|en|Annexation of Crimea by the Russian Federation}}
* {{не перакладзена|Анэксыя Паўднёвай і Ўсходняй Украіны Расейскай Федэрацыяй|Анэксыя Паўднёвай і Ўсходняй Украіны Расейскай Федэрацыяй|en|Annexation of Southern and Eastern Ukraine}}
* {{не перакладзена|Дзень супраціву акупацыі Крыма й Сэвастопаля|Дзень супраціву акупацыі Крыма й Сэвастопаля|en|Day of Resistance to Occupation of Crimea and Sevastopol}}

* [[Расейска-ўкраінская вайна]]
* [[Блякада ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў]]
* [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)]]
* [[Расейская акупацыя Беларусі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Канфлікт у Крыме|спасылка=http://www.euroradio.by/kanflikt-u-kryme|выдавец=[[Эўрарадыё]]|дата публікацыі=|дата доступу=29 сакавіка 2014}}
* [http://ua.korrespondent.net/ukraine/politics/3312053-konflikt-u-krymu-onlain-transliatsiia Захоп улады ў Крыме]. Он-лайн-трансьляцыя ''Корреспондент.net''
* [http://24tv.ua/home/showNews.do?protistoyannya_u_krimu&tagId=3939 Супрацьстаяньне ў Крыме]. Он-лайн-трансьляцыя тэлеканалу «[[24 (тэлеканал)|24]]»

{{Крым у тэмах}}
{{Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну}}

[[Катэгорыя:Расейская акупацыя Крыму| ]]