Прагляд крыніцы для Правы чалавека ў Беларусі

{{Беларуская палітыка}}
'''Правы́ чалаве́ка ў Белару́сі''' выклікаюць сталую занепакоенасьць недзяржаўных арганізацыяў, незалежных журналістаў, нацыянальных меншасьцяў і апазыцыйных дзеячоў. З 1997 року Беларусь выключаная з [[Рада Эўропы|Рады Эўропы]] за фальсыфікацыі вынікаў [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндуму 1996 году]] і сфармаваньня [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусі|новага парлямэнту]]. На Захадзе Беларусь называюць «[[Апошняя дыктатура Эўропы|апошняй дыктатурай Эўропы]]»<ref>{{cite news | first=Stephen | last=Mulvey | title=Profile: Europe's last dictator? | date=10 September 2001 | publisher=British Broadcasting Corporation | url =http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/116265.stm |work=BBC News | access-date =21 December 2007 }}</ref>, «[[Апірышча тыраніі|апірышчам тыраніі]]»<ref>{{cite web |url=http://foreign.senate.gov/testimony/2005/RiceTestimony050118.pdf |title=Opening Statement by Dr. Condoleezza Rice, Senate Foreign Relations Committee |date=18 January 2005|access-date=26 March 2006| archive-url = https://web.archive.org/web/20060325002023/http://foreign.senate.gov/testimony/2005/RiceTestimony050118.pdf| archive-date = 25 March 2006}}</ref>, а фактычны кіраўнік дзяржавы [[Аляксандар Лукашэнка]] сам сябе называе «аўтарытарным кіраўніком»<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3882843.stm |date=20 March 2006 |title=Profile: Alexander Lukashenko |publisher=BBC News |access-date=26 March 2006| archive-url= https://web.archive.org/web/20060427193138/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3882843.stm| archive-date= 27 April 2006 | url-status= live}}</ref>.

Дзясяткі беларускіх чыноўнікаў, вінаватых у [[Палітычныя рэпрэсіі|палітычных рэпрэсіях]], [[Швадроны сьмерці|гвалтоўных зьнікненьнях]], [[Прапаганда|прапагандзе]] і [[Фальсыфікацыя выбараў|выбарчых фальсыфікацыях]], уключаныя ў [[Чорны сьпіс Эўразьвязу|сьпісы непажаданых асобаў]] [[ЗША]] і [[Эўразьвяз]]у.

Асабліва значна колькасьць палітвязьняў у Беларусі павялічылася пасьля [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2020 року]] і [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2022)|наступных пратэстаў]], у часе якіх [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)|некалькі асобаў былі забітыя спэцвойскамі]].

== Выбары ==
10 ліпеня 1994 року [[Аляксандар Лукашэнка]] перамог на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году|першых прэзыдэнцкіх выбарах]], набраўшы 80,3% галасоў. З тае пары ніводныя парлямэнцкія і прэзыдэнцкія выбары і рэфэрэндумы не прызнаныя ні [[АБСЭ]], ні [[ААН]], ні [[Эўразьвяз]]ам, ні [[ЗША]]. Кіраўніца [[Цэнтарвыбаркам Беларусі|Цэнтральнай выбарчай камісіі]] [[Лідзія Ярмошына]] ўключаная ў чорныя сьпісы за фальсыфікацыі вынікаў галасаваньняў.

[[Плошча 2010 году|Пратэсты]] пасьля [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2010 року]] жорстка разагнала міліцыя; сотні актывістаў, у тым ліку і кандыдаты ў прэзыдэнты, былі арыштаваныя і катаваныя.

У 2020 року беларускія ўлады арыштоўвалі палітычных апанэнтаў, у тым ліку патэнцыйных кандыдатаў у прэзыдэнты, яшчэ да пачатку [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|выбараў]]. У часе [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2022)|пасьлявыбарчых пратэстаў]] тысячы мірных пратэстоўцаў былі арыштаваныя. Ужо 14 жніўня, празь 5 дзён пасьля выбараў, Эўрапейскі Зьвяз увёў санкцыі супраць дзяржаўных чыноўнікаў у сувязі з сыстэматычнымі парушэньнямі правоў і катаваньнямі.

== Свабоды ==

=== Свабода прэсы ===
{{Глядзіце таксама|Цэнзура ў Беларусі}}
З 2000-х рокаў [[Рэпартэры бязь межаў]] вызначаюць Беларусь найгоршай сярод усіх эўрапейскіх дзяржаваў у [[Індэкс свабоды прэсы|індэксе свабоды прэсы]]<ref>{{cite web|url=https://rsf.org/en/belarus|title=Reporters Without Borders: Belarus |access-date=30 November 2017}}</ref>.

[[Freedom House]] з 1998 року ў сваім рэйтынгу «Свабоды ў сьвеце» залічвае Беларусь да «несвабодных»<ref>{{cite web|url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/1998/belarus|title=Belarus - Country report – Freedom in the World – 1998|website=www.freedomhouse.org}}</ref><ref>[https://www.freedomhouse.org/country/belarus/freedom-world/2020 Freedom House 2023, Retrieved 2023-04-25]</ref>. Дзяржаўныя СМІ цалкам залежныя ад улады. Звыклымі сталі цкаваньне і [[Цэнзура ў Беларусі|цэнзураваньне]] незалежных мэдыяў. Такія незалежныя журналісты, як [[Ірына Халіп]], [[Натальля Радзіна]] або [[Павал Шарамет]], былі асуджаныя паводле адміністрацыйных артыкулаў. Незалежныя друкаваныя выданьні (прыкладам, [[Наша Ніва]], [[Народная Воля]]) выключаныя зь дзяржаўнай сеткі распаўсюду.

У лютым 2021 року журналісткі [[Белсат ТБ]] [[Кацярына Бахвалава|Кацярына Андрэева]] і [[Дар’я Чульцова]] пакараныя двума гадамі зьняволеньня за [[Інтэрнэт-тэлебачаньне|інтэрнэт-трансьляцыю]] [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2022)|пасьлявыбарчага пратэсту]] ў Менску<ref>[https://www.hrw.org/ru/news/2021/02/18/377916 В Беларуси двум журналисткам дали реальные сроки в отместку за их работу]</ref>.

У траўні 2021 року быў заблякаваны найбуйнейшы расейскамоўны навінасны партал [[tut.by]], аўдыторыя якога складала каля 40% інтэрнэт-карыстальнікаў зь Беларусі; былі затрыманыя ягоныя супрацоўнікі<ref>[https://www.theguardian.com/global-development/2021/may/19/belarus-blocks-top-news-site-in-full-scale-assault-on-free-press Belarus blocks top news site in ‘full-scale assault’ on free press]</ref>. Пазьней блякаваньні сайтаў, арышты журналістаў і ператрусы ў офісах адбыліся і ў іншых незалежных СМІ: «Нашай Ніве», «[[Радыё Свабода|Радыё Свабодзе]]».

У ліпені 2021 року дзяржаўныя органы сярод {{Не перакладзена|Пагром грамадзкіх арганізацый у Беларусі (з 2021)|мноства іншых грамадзкіх аб’яднаньняў|d|Q107537817}} скасавалі рэгістрацыю [[Беларуская асацыяцыя журналістаў|Беларускай асацыяцыі журналістаў]], [[Прэс-клюб Беларусь|Прэс-клюбу]] і [[Беларускі ПЭН-цэнтар|ПЭН-цэнтру]].

=== Свабода веравызнаньня ===
{{Асноўны артыкул|Свабода веравызнаньня ў Беларусі}}

=== Свабода сходаў ===

=== Сьмяротнае пакараньне ===
{{Асноўны артыкул|Сьмяротнае пакараньне ў Беларусі}}

=== Палітычныя вязьні ===

=== Пазасудовыя пакараньні ===

=== Разгром НДА ===

== Дыскрымінацыя паводле нацыянальных прыкметаў ==

== Выкраданьні і зьнікненьні ==

== Глядзіце таксама ==
* [[Беларуская апазыцыя]]
* [[Дзень салідарнасьці зь Беларусяй]]
* [[Міжнародныя рэйтынгі Беларусі]]
* [[Чорны сьпіс Эўразьвязу]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|30em}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.ohchr.org/en/special-procedures/sr-belarus Спэцыяльны дакладчык ААН па Беларусі] {{ref-en}}

{{Беларусь у тэмах}}
{{Накід}}

[[Катэгорыя:Правы чалавека ў Беларусі| ]]